Turkije heet nu ongeveer 2 jaar Türkiye, in ieder geval als het aan Recep Erdoǧan en zijn regering ligt: in december 2021 werd er een memorandum de wereld ingestuurd dat bepaalde dat het land voortaan zo genoemd wilde worden – niet alleen in het Turks, maar ook in het Engels en alle andere talen.
Ik heb niet de indruk dat de naamsverandering in Nederland tot een groot succes is geworden. Ik heb in ieder geval geen enkele publicatie gelezen waarin de naam wordt gebruikt. Op een pagina van de Nederlandse overheid staat weliswaar het adres van de ambassadeur van de ‘Republiek Türkiye’ en dat van het consulaat-generaal van dat land in Deventer. Maar er staan ook de adressen op van de consulaten in Rotterdam en Amsterdam, en daar heet het land nog altijd Turkije. (De ambassade presenteert zich op de website eigenaardig genoeg alleen in het Turks en het Engels als ‘Turkish embassy’, dus we weten niet wat zij van de verandering maken.)
Moderne uitvinding
In een artikel in het Journal of Language and Politics analyseert de Turks-Amerikaanse geleerde Ali Fuad Selvi de naamsverandering, vooral aan de hand van een close read van het memorandum. Er wordt wel gezegd dat de belangrijkste reden was dat Turkse diplomaten genoeg hadden van de woordgrapjes op de Engelse naam voor Turkije en het Engelse woord voor kalkoen, maar Selvi laat zien dat er minstens andere overwegingen een waarschijnlijk belangrijkere rol speelden (als je je stoort aan die woordgrapjes hoef je ook niet te proberen de naam in andere talen aan te passen).
In de eerste plaats is de naamsverandering een poging tot branding. Türkiye moet een internationaal herkenbaar merk worden. Als iedereen over de hele wereld dezelfde naam gebruikt, is het makkelijker om reclame te maken voor het land als toeristische bestemming en voor de producten van de nationale industrie. Türkiye moet staan voor een bepaalde kwaliteit. Om dezelfde reden voert Nederland al een aantal jaar campagne om in het buitenland The Netherlands genoemd te worden en niet bijvoorbeeld Olanda. (Grappig genoeg noemt Selvi dat voorbeeld in zijn artikel, maar lijkt hij te denken dat ‘Holland’ de echte naam is en The Netherlands een of ander moderne uitvinding.)
Campagne
Maar belangrijker nog is volgens Selvi: met de naamsverandering wil de regering Erdoǧan zo het beeld van Turkije bepalen, het losmaken van het Kemalisme dat decennialang de Turkse identiteit bepaalde. Een sterke gerichtheid op het westen hoorde daarbij. Met het woord Türkiye wil de regering Erdoǧan breken met dat kemalisme: de campagne voor naamsverandering kan worden gezien in het licht van de campagne Nieuw Türkiye van de regering. Tegelijkertijd grijpt de naam natuurlijk ook terug op het idee van ‘oude tradities’, het Türkiye zoals het ooit was. De naam dient daarmee, zo laat Selvi zien, vooral ook een intern doel in het land – een manier om ideologisch meer grip te krijgen. De naamsverandering wordt in het memorandum dan ook gepresenteerd als een nationaal en internationaal project: samen zetten we de schouders eronder voor Türkiye.
Het zou interessant zijn om te zien wat het relatieve succes is van Türkiye en The Netherlands in internationale context. Zijn andere landen eerder geneigd om de naam over te nemen van een autocratisch land dat een en ander presenteert als een kwestie van identiteit als van een neoliberaal land dat het evident alleen doet om beter tulpenbollen en wapensystemen te kunnen verkopen? Mijn oppervlakkige indruk is dat serieuze media in bijvoorbeeld Amerika allebei wel gebruiken – maar The Netherlands misschien net wat meer. Nu is dat ook al lang een Engels woord. Om het experiment te laten slagen moet de toekomstige regering Wilders-I misschien een campagne beginnen voor het internationale gebruik van Nederland.
