Spotlight: dEUS

Elke vrijdag laat GeenCommentaar zijn licht schijnen op een bekende of minder bekende artiest. Van politiek gedreven zanger(es) tot stevige no-nonsense rock, we bespreken elke week een spraakmakende muzikant.

Een nijpend gebrek aan coherentie en de afwezigheid van echt sterke songs, maakten dat er evenveel magie in de lucht hing als in het oefenkabinet van een vrijetijdsgoocheiaar.

Zo maakte het grote publiek volgens het juryrapport van Humo’s Rock Rally in 1992 kennis met dEUS. Zanger Tom Barman zag er met zijn haarband nog uit als een veredelde Mark Knopfler.

Ruim 15 jaar later is dat volkomen anders. Een nieuw dEUS album is een media-event van de eerste orde, compleet met relletjes over geschonden persembargo’s. In deze Friday! Friday! Friday! Spotlight gaan we in op het verhaal van dEUS: het begin, de opkomst, dEUS als duiventil, de stilte en de terugkeer met de status van supergroep, een recensie van Vantage Point maar vooral met veel clipjes.

Het begin
De eerste incarnaties van dEUS ontstaan in 1989, maar de band krijgt pas echt vorm in de aanloop naar Humo’s Rock Rally in 1992. Onder anderen Klaas Janzoons en Stef Kamil Carlens maakten deel uit van die formatie. Bij de Rock Rally, erkend podium voor Belgisch talent, haalt dEUS de finale, maar wordt daarin slechts 9e, achter bands als Charlie 45 en Orgasmaddix. Na een korte tour in Spanje verlaten gitarist Mark Meyers en drummer Mark Willems de groep. Willems wordt vervangen door hun chauffeur Jules de Borgher. Later voegt ook schilder en gitarist Rudy Trouve zich bij de groep.

In deze samenstelling (Barman, Carlens, Janszoons, Trouve en de Borgher) speelt dEUS veel in België en ontwikkelt een eclectisch geluid met invloeden uit jazz, prog-rock, folk en punk en van artiesten als Captain Beefheart, Tom Waits en Frank Zappa. Halverwege 1993 komt de eerste single Zea uit, die in eigen beheer is opgenomen en veel airplay krijgt op radio. Maar het is de eerste plaat Worst Case Scenario in 1994 die de definitieve doorbraak voor de band betekent. De eerste single wordt Suds and Soda:

In een klap staat de Belgische muziekscene op de kaart. Behalve Suds and Soda worden ook de nummers Hotellounge (Be The Death Of Me) (hier een bijzondere 2 Meter Sessie versie) en Via instant klassiekers, maar ook onder de mindere bekende nummers bevinden zich pareltjes, zoals het onderstaande Right as Rain, dat Barman schreef naar aanleiding van de dood aan zijn vroeg overleden vader:
Nadat Worst Case Scenario uitkomt treedt dEUS in 1994 en 1995 veel op. Tussendoor brengen ze nog het mini-EP’tje My Sister = My Clock uit, dat eigenlijk een verzameling is van allerlei losse projecten waar de bandleden op dat moment mee bezig waren. Heel af en toe vindt een nummer van die EP zijn weg nog wel eens naar een setlist van een optreden van een van de oorspronkelijke leden van dEUS.

Woelige baren
Oorspronkelijke leden, inderdaad, want vanaf dit moment wordt dEUS ook een soort duiventil voor allerlei muzikanten. Overigens leidt dit er ook toe dat dEUS als het ware de Kevin Bacon van de Vlaamse muziekscene wordt. Eerst besluit Rudy Trouve dat hij meer tijd wil besteden aan zijn andere projecten en verlaat de band. Hij duikt in de loop der jaren vervolgens op in diverse groepen als Kiss My Jazz, Dead Man Ray, Gore Slut en het improvisatiegezelschap Love Substitutes, waar hij verenigd is met twee andere, latere dEUS gitaristen: de Schot Craig Ward en Evil Superstar Mauro Pawlowski.

Trouve wordt vervangen door Ward, die al eerder meespeelde op My Sister = My Clock en met hem neemt de groep het album In A Bar, Under The Sea op. Vlak voordat dit album in september 1996 zou uitkomen verlaat echter ook bassist Stef Kamil Carlens de band. Hij besluit zich te willen focussen op zijn band Moondog Jr., waarvan de naam later veranderd wordt in Zita Swoon.

Carlens wordt vervangen door Danny Mommens, die al met Barman en Ward samenspeelde in het zijproject tENERIFE. Mommens runt daarnaast het Kinky Star Label en een cafe in Gent.

In juni is dan al de eerste single Theme From Turnpike uitgekomen. Het nummer bouwt langzaam op van een sample van een Charles Mingus jazz riff tot een krachtige climax. De video bij het nummer, geregisseerd door Barman zelf, opent de film Trainspotting in de Europese bioscopen. Hieronder een liveversie van het nummmer uit 1999.

De volgende singles van het album laten goed zien hoe veelzijdig dEUS op dit album wederom is. Het subtiele (op de laatste minuut na dan) Little Arithmetics bewijst Barman’s gevoel voor een melodie en komt volgens sommigen akelig dicht bij het perfecte popliedje. Roses is een dreigend, donker nummer , terwijl Fell of the Floor, Man een bizar 3-liedjes-in-1-rock-rap-achtig drugsopus is:
De band gaat na de release van hun tweede album stevig toeren en doet in 1997 maar liefst 160 optredens op 4 continenten. Begin 1998 worden ze benoemd tot culturele ambassadeurs van Vlaanderen door de Vlaamse overheid. De rest van het jaar brengt de band door in het Spaanse Ronda, bekend door de grote kloof die dwars door het stadje loopt met de bijbehorende Puente Nuevo en door de oudste stierenvechtarena van Spanje. Daar heeft hun manager een hotel annex studio. In september voegt ook Tim Vanhamel zich, na het uiteenvallen van de Evil Superstars, bij de groep. Hij zal vervolgens ook op toernee meegaan. Voor Tom Barman is het duidelijk dat hij deze keer echt een plaat wil maken. “In A Bar, Under The Sea, dat was meer een compilatie.”

Het tweede ‘echte’ album
The Ideal Crash wordt inderdaad een andere plaat dan IABUTS, maar wordt desondanks goed ontvangen, hoewel sommigen hem bij eerste beluistering wat vlak vinden. De eerste single Instant Street is hoe dan ook vintage dEUS: een mooie, wat hakkelende melodie aan het begin, die onweerstaanbaar opbouwt tot een hevige climax:

De gekte die eerdere dEUS platen kenmerkt lijkt in eerste instantie een beetje verdwenen zijn. Barman ontkent dat, ook als dezelfde kritiek bij Pocket Revolution de kop opsteekt: “De gekte zit er voor mij nog altijd in. Wat wel afneemt is een gratuit kabaal. Waar hebben we de standaard dan gelegd voor normaliteit of gekte? Zijn dat ontploffende versterkers?” Als je onder de oppervlakte van The Ideal Crash kijkt ben je geneigd Barman gelijk te geven. In opener Put The Freaks Up Front bijvoorbeeld wervelen twee dwarsige gitaarlijnen nukkig om elkaar heen, uit het niets komt een Burt Bacherach-achtig trompetje langs, maar toch klopt het. Let’s See Who Goes Down First lijkt bijna weifelend te beginnen, maar uiteindelijk komen alle freaky melodietjes perfect bij elkaar.

Lange stilte
Na de tour ter promotie van The Ideal Crash kondigt dEUS aan dat ze een sabbatical gaan houden. Het jaartje pauze groeit uiteindelijk uit tot een bijna-stilte van 6 jaar. Klaas Janzoons koopt een cafe en Tim Vanhamel richt zijn eigen groep Millionaire op:

Vooral Tom Barman is echter druk met van alles en nog wat. Hij maakt in 2003 met Any Way The Wind Blows eindelijk de film die hij altijd al wilde maken en met pianist Guy van Nueten maakt hij eind 2003 en begin 2004 een akoestische toernee, waarbij hij onder andere Nick Drake en Joni Mitchell covert en uitgeklede versies van dEUS-nummers speelt. Van deze toernee wordt ook een album uitgebracht. In 2004 vormt Barman met producer CJ Bolland vervolgens het dance-project Magnus. Dit is overigens niet Barman’s eerste uitstapje naar de electronische muziek: al in 1994 was Barman betrokken bij het zijproject General Electrique. Met Bolland brengt hij het album The Body Gave You Everything uit. Het nummer Assault On Magnus duikt in latere jaren als Assault On dEUS regelmatig op in de setlist van dEUS-optredens. Let in de onderstaande filmpjes vooral op het haar van Tom Barman in de Magnus-clip.

Staat dEUS in deze tijd volledig stil? Niet helemaal. Af en toe verschijnt een teken van leven van de band. Zo verschijnt ter ere van het ongeveer 10-jarig bestaan in 2001 een compilatie van de singles die in de loop der jaren waren uitgebracht onder de titel No More Loud Music, een titel waarin sommigen, als de stilte maar blijft aanhouden, toch iets omineus lezen. Op No More Loud Music staat nog wel een nieuw nummer: Nothing Really Ends, een rustig bossanova-achtig nummer, die vanaf het moment van uitkomst wordt gezien als een van de beste uit het bestaan van de band, en gelukkig voor de fans, met een titel met iets meer hoop voor de toekomst.
De terugkeer
In 2004 wordt de band gestrikt voor een optreden op Rock Werchter. Om weer een beetje in vorm te komen houdt dEUS voorafgaand aan dat optreden een korte bliksemtoernee. Die zomer brengt men ook de single If You Don’t Get What You Want uit, die uiteindelijk op de plaat Pocket Revolution terechtkomt, en geeft op Lowlands een erbarmelijk slecht optreden. Als men vervolgens begint aan de opnames van de volgende plaat komen de onderlinge meningsverschillen keihard bovendrijven. Bassist Danny Mommens verlaat de band omdat hij zich wil concentreren op zijn band Vive La Fête, die geformeerd is rond hem en zijn vriendin Els Pynoo en onderhand behoorlijk succesvol is.
Gitarist Craig Ward heeft al eerder problemen gehad met het vele toeren en besluit tijdens de opnames dat hij daar geen zin meer in heeft. Ook hij verlaat de band. Barman besluit vervolgens dat ook voor drummer Jules de Borgher geen plaats meer is in de band. Op dat moment bestaat dEUS alleen nog uit Barman en Janszoons. Voor de Borgher wordt vervanging gevonden in de persoon van Stephane Misseghers, die eerder bij Soulwax drumde, maar daarmee is er nog steeds maar een halve band. Vlaamse grootheid Mauro Pawlowski helpt Barman vervolgens uit de brand, volgens de overlevering met de woorden: “Ik wil jouw Blixa Bargeld zijn.” De groep recruteert verder nog Alan Gevaert als bassist en rondt de opnames van Pocket Revolution af.

Pocket Revolution verschijnt uiteindelijk in 2005 onder grote belangstelling van de media. Na 6 jaar stilte blijkt een nieuwe dEUS-plaat nog steeds groot nieuws. Opener van het album Bad Timing laat direct horen dat de band haar kunstje niet verleerd is.

In het titelnummer wordt, ironisch genoeg voor een album dat de band bijna compleet uit elkaar deed spatten, Tom Barman weer verenigd met Stef Kamil Carlens. Het album wordt een van hun bestverkochte en op de daaropvolgende toernee speelt de band voor uitverkochte zalen. dEUS lijkt weer helemaal terug te zijn en beter dan ooit.
Barman en de band laten zich vervolgens ook van hun politieke kant zien. Als bij de gemeenteraadsverkiezingen in het door politieke schandalen geteisterd Antwerpen in 2006 het Vlaams Blok de grootste partij dreigt te worden, neemt Barman het initiatief tot een concert voor verdraagzaamheid. Het initiatief groeit snel uit tot een klein festival en krijgt navolging met vergelijkbare initiatieven op dezelfde dag in andere Vlaamse steden. Voor zover je dat aan de concerten kunt toerekenen heeft het initiatief succes: een week later wint het Vlaams Blok voor het eerst niet de verkiezingen in Antwerpen en de socialist Patrick Janssen blijft burgemeester. In Antwerpen sluit dEUS het festival af met een duet met Clouseau-zanger Koen Wauters:
Het nieuwste album
Nu komt dan een nieuw album uit: Vantage Point. Voor het eerst heeft dEUS tussen twee albums een vaste bezetting en het album werd opgenomen in hun eigen opnamestudio: een grote loods die Klaas Janzoons enige jaren eerder gekocht heeft, wat volgens Barman een boel rust opleverde. Levert dat ook een beter album op? Ik moet zeggen: de eerste kennismaking was niet bemoedigend. Belgische single The Architect hoorde ik eerst via Studio Brussel’s Afrekening en deed me bijna de auto aan de kant zetten omdat ik me niet kon voorstellen dat het een dEUS-nummer was. Bij een bezoek aan de MySpace pagina was ook Slow te beluisteren. Dat was al beter, maar kon ook niet direct bekoren. Wat vaker luisteren, over betere boxen en met het geluid wat harder, deed beide nummers echter goed. Het af en toe kakafonisch samenstel van geluid in The Architect (na 15 jaar hun eerste echte hit in België!) en de broeierige sfeer in Slow (met wel hele relaxte extra vocals van Karin Dreijer van the Knife) had duidelijk even wat tijd nodig om onder de huid te kruipen.
Dat is wat mij betreft niet nieuw voor dEUS-albums. IABUTS heb ik nummer voor nummer moeten ontdekken, bij het luisteren van The Ideal Crash had ik in het begin soms niet door dat ik alweer een paar nummers verder was, en Pocket Revolution had ook een maand of twee nodig om helemaal te landen. Zou het weer zo’n (bweeeeh) “groeiplaatje” zijn? Ja en nee. Inderdaad liet de eerste keer op VPRO’s Luisterpaal geen diepe indruk achter, en duurde het tot een fileritje in de auto met een gebrand CD’tje, en dus de mogelijkheid om het beter te horen dan op de laptopspeakers, voordat de nieuwe nummers een beetje doorkomen. Sommigen blijven daarna ook beter worden, maar een aantal kunnen mij nog steeds niet bekoren. Groeiplaatje alla, maar het lijkt erop dat helaas niet alles meegroeit. Om de nummers min of meer stuk voor stuk eens langs te lopen: Het album begint met When She Comes Down. Dit is meteen een twijfelgevalletje. Zo zouteloos als in het begin vind ik het onderhand niet meer, maar om nou te zeggen dat ik erg onder de indruk ben… nee. Oh Your God daarentegen is een furieus rocknummer dat tot nu toe bij elke luisterbeurt beter wordt. Ik weet nog niet of ik helemaal fan word van de break in het nummer, maar OK. Nummer 3 is de eerste ballad: Eternal Woman met Lies Lorquet van Mintzkov als backing vocals. Mooi nummer, mooie melodie. Hier wreekt zich alleen dat Barman’s teksten in de loop der jaren steeds directer zijn geworden. Bij een min of meer abstract onderwerp als een architect boeit dat niet, maar als het zo direct over de liefde gaat is het jammer. Niet teveel naar de tekst luisteren is dus het devies, dan is het prima. Vervolgens komt met de nummers 4 tot en met 7 verreweg het beste deel van het album. Barman kondigde aan met een rockplaat te willen komen en je zou willen dat hij zich aan die aankondiging gehouden had. Als dit middendeel van deze plaat daarvoor de kapstok had kunnen zijn, was Vantage Point waarschijnlijk een zeer interessante, veelzijdige en opzwepende rockplaat geworden.
Was, zeg ik nadrukkelijk, want hoewel nu op 70% van de plaat de tussenstand “een begin met potentie en sterk middendeel” is gaat het hierna gruwelijk mis. Nummer acht, Smokers Reflect is, echt waar, een muzikaal niemandalletje, een soort Richard Kleiderman met meer instrumenten en aan The Vanishing of Maria Schneider zit evenmin kraak noch smaak. Het is een soort krachtig gespeelde semi-ballad-achtig gedrocht, waarschijnlijk het best te vergelijken met een body builder die zijn anabolen in zijn kuit geinjecteerd heeft. Afsluiter Popular Culture is min of meer van hetzelfde laken een pak, maar door dat nummer werd mij wel ineens duidelijk wat er mis ging met deze plaat. Als je namelijk naar de tekst en muziek luistert, lijkt het hele nummer een soort -je hoopt ironisch- commentaar op het nummer Rock Star van Nickelback. Het is een tragisch conclusie: dEUS is in de laatste 3 nummers getransformeerd tot de Belgische Nickelback. Je kan dus alleen maar hopen op een Vantage Point: Limited Edition.

Moeten de fans nu wanhopen? Niet teveel denk ik. Zoals gezegd staan er nog een aantal zeer straffe songs op Vantage Point, die waarschijnlijk meer hun weg zullen vinden naar de liveset en op je CD-speler zit een skip-knop. Bij een concert afgelopen dinsdag in de Amsterdamse Melkweg bleek de band een uitermate gedreven en kwalitatief hoogstaande rockmachine en kwamen de nieuwe nummers beter tot hun recht dan op plaat. Barman lijkt in Mauro eindelijk een keer een creatieve counterpart te hebben gevonden die hij niet de tent uitvecht en schijnt erop te zinspelen dat na Vantage Point er wederom snel een nieuw album zal verschijnen. Als dat inderdaad alsnog het rockalbum wordt dat Vantage Point had kunnen zijn, ligt er ook na 15 jaar dEUS nog veel goddelijk geluid in het verschiet. Als uitsmijter nog een keer een van mijn persoonlijke favorieten: