ELDERS - De Balkan oorlog van meer dan twintig jaar geleden lijkt geschiedenis vanuit West-Europa gezien. In het voormalige Joegoslavië houden Serven, Kroaten en Bosniërs hun onderlinge conflicten nog steeds levend.
Zondag mogen de Kroaten een president kiezen. In de tweede ronde gaat het tussen de huidige sociaaldemocratische president Ivo Josipovic en de christen-democratische Kolinda Grabar-Kitarovic. De laatste zou de grootste kans hebben om te winnen, volgens politicoloog Puhovski. De sociaaldemocraten hebben de afgelopen periode geregeerd en het land is er volgens velen niet beter van geworden. En van de christen-democraten verwacht Puhovski een grotere opkomst. Grabar-Kitarovic is nu nog assistent van de secretaris-generaal van de NATO. Ze was eerder minister van Buitenlandse Zaken en Europese integratie en heeft haar land zowel de NATO als de EU ingeloodst. In een afgelopen zondag uitgezonden televisiedebat probeerden beide kandidaten elkaar zoals gebruikelijk elkaars reputatie onderuit te halen. Josipovic confronteerde zijn tegenstandster met de corruptie in de regering waar zij deel van uitmaakte. Grabar-Kitarovic viel de sociaaldemocraten aan vanwege hun onmacht om het land uit de crisis te helpen.
Spoken uit het verleden beroerden het afgelopen jaar de Kroatische politiek, schrijft Balkan Insight op de laatste dag van 2014. Twee oud-medewerkers van de Joegoslavische geheime dienst moesten op aandrang van de EU en na tegenwerking vanuit het parlement uiteindelijk toch aan Duitsland worden uitgeleverd voor de moord op de balling Stjepan Djurekovic in 1983. De Balkan oorlog die tien jaar later na het uiteenvallen van de Joegoslavische Federatie uitbrak is in de rechtszaal nog steeds niet uitgevochten. Kroatië en Servië beschuldigden elkaar bij het Internationaal Gerechtshof in Den Haag van oorlogsmisdaden. Kroatië verdedigde zich in dit proces met verwijzing naar de vrijspraak van Ante Gotovina en Mladen Markac in 2012 door het Joegoslavië Tribunaal. Generaal Gotovina, die verantwoordelijk wordt gesteld voor de moord op Serviërs in enkele Kroatische regio’s is nog altijd populair bij Kroatische nationalisten (die ook nu nog geen moeite hebben met een mis ter nagedachtenis van de fascist Pavelic) De Serviërs reageerden uiteraard woedend. Twee jaar later zagen we het omgekeerde toen de Servische nationalist Seselj door het Joegoslavië tribunaal om gezondheidsredenen werd vrijgelaten. Hij wreef onmiddellijk zout in de wonde door de inname van de Kroatische stad Vukovar in 1991 door het toenmalige Joegoslavisch leger een ‘bevrijding’ te noemen. De stad is sinds 1998 Kroatisch, maar heeft nog altijd een Servische minderheid. Kroatische veteranen maakten zich het afgelopen jaar druk om het gebruik van cyrillische tekens in de openbare ruimte te verbieden. En zo zal het nog wel een tijdje doorgaan, ook in 2015. Met een uitvoerig onderzoek naar de manier waarop de paramilitaire (terroristische) groep van de Serviër Arkan ontsnapte aan vervolging wegens oorlogsmisdaden hebben de journalisten van Balkan Insight zelf nieuwe conflictstof op tafel gelegd.
Elders op de Balkan zien we de oude tegenstellingen die meer dan twintig jaar geleden tot de oorlog leidden ook regelmatig terugkomen. Een jaaroverzicht voor Bosnië herinnert aan de sociale onrust in februari die door de Servische politici en media werd afgeschilderd als bedreigend voor hun deelrepubliek . Ook bij de verkiezingen in het najaar werd de bevolking angst aangejaagd voor de andere bevolkingsgroep met als resultaat winst voor de nationalisten in de drie verschillende gebieden van de republiek. Een nieuwe ster aan het firmament in de Servische republiek was de nieuw gekozen parlementariër Sonja Karadzic-Jovicevic, dochter van Radovan Karadzic, die in Den Haag wacht op zijn veroordeling door het Joegoslavië Tribunaal. Volgens zijn slachtoffers beloofde de verkiezing van zijn dochter weinig goeds voor de toekomst. Bizar is overigens dat deze en verschillende andere berichten uit de regio eindigen met een Google Ad voor het spel Tribal Wars.
Moeten we het nog hebben over Kosovo? Het land klaagt deze week bij de EU over Servische bemoeienis met de Servische minderheid in het land. In Djakovic werd dinsdag een bus met Serviërs met stenen bekogeld door Albaniërs. Je kunt al deze sluimerende conflicten negeren. In de context van de spanningen tussen Rusland en de Midden- en West-Europese landen zijn Balkanconflicten, zoals de geschiedenis leert, niet zonder risico. De Balkan ligt in cultureel en godsdienstig opzicht op de grens tussen oost en west. Servische conservatieve nationalisten vereren Poetin als verdediger van traditionele, christelijke waarden. Hoe ver staan zij nog af van de boze burgers van Pegida of het Front National?
Reacties (8)
Dit blijft een kruitvat. De spanningen en de ziekmakende sfeer die er hangt in deze landen beloven generaties lang problemen.
Ja, die jaarlijkse mis voor Pavelic.
Die katholieke kerk toch: liefde en fascisme gaat goed samen.
Je kan ook te negatief zijn.
Zowel voor Kroatië als Servië geldt juist hoe opmerkelijk het is hoe normaal die landen tegenwoordig zijn. Kroatië is lid van EU en NAVO, en de kandidaat voor de partij van Tudjman is een vrouw die Kroatië in de EU en NAVO heeft geleid.
Servië is kandidaat lid van de EU, heeft akkoorden gesloten rond Kosovo, en dat is gedaan juist op het moment dat de nationalisten aan de macht waren. Servië en Kroatië hebben tegenwoordig normale relaties.
Bosnië is eigenlijk het niet echt veel beter wordt, waar de politieke scheidslijnen van de oorlog nog actueel zijn.
Zelfs Kosovo is langzaam op weg een normaal land te worden.
Natuurlijk, de oorlog is nog niet zo lang geleden en is nog lang niet vergeten. En er is genoeg munitie voor een nieuwe oorlog, mocht de integratie in Europa spaak lopen. Dat is een risico, en daar moet je af en toe op wijzen. Maar alleen maar het negatieve zien is ook gevaarlijk; het risico op een self-fulfilling prophecy is groot.
@0: “Je kunt al deze sluimerende conflicten negeren”
Je kunt ze ook opblazen. Vergelijk eens met de rest van oost Europa.
De VS erkent het Internationaal Gerechtshof in Den Haag niet en werkt ook niet mee. Heel lastig gezien hun machtige positie.
@4 en @3: Ook in andere delen van Oost-Europa leveren etnische conflicten spanningen op, dat klopt. Maar hier is de situatie mijns inziens toch iets anders. Op de Balkan is er een Slavisch nationalisme dat vanouds meer dan elders op Rusland is georiënteerd. Daarnaast woont er een aanzienlijke moslimbevolking naast rooms-katholieken en orthodox-katholieken. Ik wil met dit stukje niets opblazen, maar ik vermoed dat anderen dat wél graag zouden willen, als ze de kans krijgen. Laten we hopen dat het niet zo ver komt.
@5: Je beschrijft een serie voorvallen in de Balkan die volgens jou duiden op gevaarlijke etnische spanningen. Je vertelt echter niets over hoe groot deze fenomenen zijn en hoe dit in het verleden was: nemen ze toe, nemen ze af? Wel relevant voor de vraag moeten we ons zorgen maken of niet.
Je kan namelijk een dergelijke verhaal met het grootste gemak over Nederland schrijven, van de ‘Shariadriehoek’ tot de aanvallen op moskeeën. Maar daar zouden mensen snel doorheenprikken (zie het Shariadriehoek verhaal): er zijn problemen, maar Nederland staat niet op het punt van instorten.
Mijn indruk van Servië en Kroatië is soortgelijk, die landen staan echt niet op het punt opnieuw een oorlog te starten. Zelfs in Bosnië en Kosovo is dat niet zo, al zijn daar de problemen wel groter.
@6:
Moet je wel een flinke duim hebben
In 1999 was ik op een evenemten in Slovenië met wat Bosniérs en Serviërs, zonder enig probleem.
(de groepen mengden niet heel intensief, maar dat kwam doordat ze al bestaande vriendenclubs waren).
Ik denk niet dat Joegoslavië op instorten staat.