Wie speelt Balthasar in Spanje?

ELDERS - El Día de los Reyes Magos (Driekoningendag) is in Spanje een traditionele grote feestdag die niet ontkomt aan eigentijdse perikelen.

Het sluitstuk van de christelijke feestdagen rond de geboorte van Jezus is traditioneel de viering van het bezoek van de drie koningen, of ‘wijzen’ zoals ze ook wel worden aangeduid, aan de kribbe in Betlehem. In Spanje is het een vrije dag vandaag. Op de avond voorafgaand aan het feest zijn er in alle steden optochten met praalwagens, muziek en vuurwerk waarmee Caspar, Melchior en Balthasar worden ingehaald. Ze strooien dan met snoepgoed dat wordt opgevangen in omgekeerde paraplu’s. Kinderen zetten daarna hun schoen buiten de deur met water en voedsel voor de kamelen om de volgende dag blij verrast te worden met nieuw speelgoed. Spaanse kinderen hechten vanwege de cadeaus nog steeds meer aan Driekoningen dan aan het Kerstfeest. Naast de cadeaus voor de kinderen is er ook nog de Roscón de Reyes, speciaal voor deze dag gebakken lekkers.  Het lijkt allemaal veel op Sinterklaas in Nederland.

Alhoewel doorgaans  wordt gesproken over ‘de wijzen uit het oosten‘ zijn de Spanjaarden er van overtuigd dat de drie uit Andalusië kwamen. De vorige paus, Benedictus, heeft dat nog eens bevestigd. Beetje vreemd eigenlijk, omdat een van de drie, Balthasar, zoals bekend een zwarte koning is. Ook in Spanje. Hij zou volgens verhalen van anderen uit Afrika komen. Over die Spaanse Balthasar is  nu enige ophef ontstaan die, net als de zwartepieten-discussie in Nederland, verband houdt met het multiculturele karakter van de samenleving.

De drie koningen worden bij hun intocht gespeeld door leden van de Gemeenteraad. Een van hen wordt dan als Balthasar zwart geschminkt. En dat past volgens sommigen niet meer in een multiculturele samenleving.  Pogingen van Madrilenen om veranderingen in de cast aan te brengen stuitten tot vorig jaar op bezwaren van het conservatieve stadsbestuur. De geschminkte Balthasar was traditie en dat moest dus zo blijven. De nieuwe, linkse Gemeenteraad van Madrid drong echter aan op verandering. Het idee was om vanaf nu een van oorsprong zwarte man de rol van Balthasar te laten spelen. Dat zou meer in overeenstemming zijn met de diversiteit en de integratie van de bevolking in de Spaanse hoofdstad. Waarmee ook in Spanje tradities onderdeel zijn geworden van het politieke debat. Ook de Moros y Cristianos festivals die gehouden worden om te strijd tussen christenen en moren (moslims) uit de vijftiende eeuw te herdenken liggen onder vuur vanwege het feit dat de mensen die daarbij de moren moet verbeelden zwart geschminkt zijn.

De intocht van de drie koningen, de cabalgata Reyes Magos, stond dit jaar ook onder druk van de terrorismedreiging. Na ‘Nice’ en ‘Berlijn’ waren alle binnensteden waar een optocht werd gehouden gisteravond afgesloten voor vrachtwagens zwaarder dan 3,5 ton. Overal langs de route waren obstakels aangebracht en nog meer agenten dan anders stonden paraat om in te grijpen. De arrestatie van twee jihadisten vorige week heeft de waakzaamheid nog eens extra verhoogd. Voorzover nu bekend hebben zich geen ongeregeldheden plaatsgevonden. In Barcelona trok de optocht zo’n 600.000 mensen. Een live-verslag met foto’s vind je hier.

Voor sommige kinderen die een huisdier op hun verlanglijstje hadden gezet is Driekoningen dit jaar teleurstellend begonnen. Tenminste als hun ouders hebben geluisterd naar de speciale oproep van de Spaanse dierenbeschermingsorganisaties. Gesteund door de politie proberen zij het aantal zwerfdieren terug te brengen onder het motto: huisdieren zijn geen speelgoed. Opvangcentra hebben het een paar maanden na Driekoningen altijd erg druk met de opvang van dieren die, de puppy-status ontgroeid, niet langer gewenst zijn in het gezin.