ELDERS - Aan de vooravond van nieuwe onderhandelingen met Kosovo demonstreren Serviërs in Belgrado tegen hun president Vucic. In Pristina, de hoofdstad van Kosovo, demonstreren veteranen vóór hun president Thaci (op de foto Vucic, rechts, en Thaci met voormalig buitenlandcoördinator Mogherini van de EU bij een vorige onderhandelingsronde).
Met overmacht won de regerende Servische Progressieve Partij (SPP) van president Alexandar Vucic op 21 juni de parlementsverkiezingen. De partij won 63% van de stemmen, terwijl de tweede partij, de socialistische SPS, niet verder kwam dan 10%. De opkomst was nog geen 50%. Na de protestbeweging van het afgelopen jaar riep een aantal oppositie partijen op tot een boycot. Zij vertrouwden er niet op dat de verkiezingen eerlijk zouden verlopen, met name vanwege de dominantie van de regeringsgezinde media.
Dinsdag en woensdag was Belgrado opnieuw het toneel van grote demonstraties. Directe aanleiding voor het protest was de aankondiging van de president dat hij de hoofdstad komend weekend op slot gooit. Van vrijdagavond tot maandagochtend mag niemand de deur uit. Maar de onvrede heeft er vooral mee te maken dat Vucic tot de verkiezingen van 21 juni deed alsof de pandemie voorbij was, terwijl het aantal besmettingen en doden in werkelijkheid opliep, schrijft de NRC. Een aanvankelijk vreedzaam verlopen demonstratie ontaardde tot tweemaal toe in heftige rellen. De oproerpolitie keerde met veel geweld een bestorming van het parlement. Veel journalisten werd het werk onmogelijk gemaakt door de politie, meldt Balkan Insight na de rellen van woensdag. In Belgrado zijn volgens de opgave van het ziekenhuis 19 politieagenten en 17 demonstranten gewond geraakt. Ook in Novi Sad, Nis, Kragujevac en Smederevo vonden demonstraties plaats
Extreem-rechtse groepen zouden een actieve rol hebben gespeeld in de opstand. Demonstranten riepen leuzen tegen immigranten en tegen Kosovo. Ook lieten complotdenkers van zich horen die een verband zagen tussen COVID-19 en 5G mobiele netwerken. President Vucic gaf niet nader gespecificeerde buitenlandse krachten de schuld van de rellen. Hij meende verder dat de relschoppers er op uit zijn de positie van Servië in de onderhandelingen over Kosovo te verzwakken. Het plan voor een avondklok komend weekend is inmiddels wel vervangen door gematigder maatregelen.
Onderhandelingen met Kosovo
Na anderhalf jaar zullen zondag in Brussel onder leiding van de EU de besprekingen tussen Kosovo en Servië worden hervat. Voorafgaand daaraan ontmoeten de Kosovaarse premier Avdullah Hoti en president Vucic elkaar vandaag in Parijs voor een videoconferentie met de Franse president Macron en de Duitse Bondskanselier Merkel. Frankrijk en Duitsland hebben de afgelopen tijd hard getrokken aan een oplossing voor het conflict tussen Kosovo en Servië. Afhankelijk daarvan kan verder worden gesproken over de toetreding van Servië tot de EU. Vucic wil die optie graag open houden.
Kosovo-tribunaal
Intussen is de Kosovaarse president Hashim Thaçi door het Kosovo-tribunaal in Den Haag aangeklaagd voor oorlogsmisdaden. Thaçi was in de oorlog eind jaren negentig leider van het Kosovaarse Bevrijdingsleger UÇK. Hij wordt verantwoordelijk gehouden voor de dood van bijna honderd mensen, onder wie Kosovaren, Albanezen, Serviërs en Roma. Onder de slachtoffers zouden ook politieke tegenstanders van de Kosovaarse president zijn geweest. Naast moord wordt hem gedwongen verdwijning, vervolging en marteling ten laste gelegd. Thaçi komt maandag naar Den Haag om uit te leggen dat hij volledig onschuldig is. Maar zijn aanklagers beweren dat ze alle beschuldigingen zonder redelijke twijfel kunnen bewijzen. ‘Als de aanklacht wordt bevestigd, treed ik af’, beloofde Thaçi.
Orgaanhandel
Oud-diplomaat Daan Everts, voormalig hoofd van de OVSE-missie in Albanië en Kosovo, stelt vragen bij het moment dat Thaçi wordt aangeklaagd. Premier Hoti moest er zijn voorgenomen bezoek aan de Verenigde Staten voor afbreken. Het tribunaal bleek nog niet helemaal klaar voor de publicatie van de aanklachten. Ze zouden overhaast naar buiten zijn gebracht vanwege niet nader gespecificeerde aanwijzingen dat Kosovo de rechtsgang zou bemoeilijken. Bij het tribunaal zou de vrees bestaan dat Thaçi de VS, in de oorlog zijn belangrijkste bondgenoot, wilde overhalen om de autoriteit van het tribunaal te betwisten. Everts wijst ook op twijfelachtige ontstaansgeschiedenis van het Kosovo-tribunaal waarbij een rapport met zijns inziens ‘onbewezen stellingen en emotionele uitspraken over handel in organen van gevangen gemaakte Serviërs en Albanese collaborateurs’ een belangrijke rol speelde.
Cadeautje
Gisteren demonstreerden veteranen van het Kosovaarse Bevrijdingsleger in de hoofdstad Pristina – op gepaste afstand. Volgens hen is de aanklacht een cadeautje van het Haagse tribunaal voor Servië. Zo gezien is het een nieuw struikelblok in de onderlinge verhoudingen tussen de twee vijandige Balkanlanden. En daarmee wordt het zondag des te lastiger voor Josep Borrell, de nieuwe vertegenwoordiger van de EU voor buitenlandse zaken, om een stap verder te komen richting een oplossing van het conflict. De Spanjaard Borrell heeft het toch al niet makkelijk omdat hij thuis heeft geleerd om regio’s die naar onafhankelijkheid streven geen duimbreed toe te geven. Spanje heeft zich als een van de weinige EU-lidstaten tot nu toe verzet tegen de erkenning van een onafhankelijk Kosovo. Alles bij elkaar geen reden om hoge verwachtingen te hebben van deze nieuwe poging om de spanningen op de Balkan te verminderen.