Hulspas weet het Archives

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | De mannen aan de onderkant

30 oktober 2018 , 15:30 , door Marcel Hulspas

COLUMN - Een verplichte filmlijst. Dat lijkt Cinekid-directeur Floor van Spaendonck een goed idee. Een lijst van films die scholieren gezien móeten hebben. Want film is toch ook cultuur? En er is toch ook een leeslijst? Het voorstel hobbelde vorige week eventjes door de media. Het lijkt zo’n mooi idee. Op het eerste gezicht. De vraag is wat er met zo’n idee gebeurt als je er wat langer over nadenkt.

Spaendonck staat in een eerbiedwaardige traditie. Decennialang werd het onderwijs gebruikt als dumpplaats voor goede bedoelingen. Kinderen moesten Engels leren, Chinees, goede omgangsvormen, hygiëne, filosoferen, debatteren, democratisch denken, mediawijsheid, weerbaarheid, tolerantie, dansend leren, en dan ook de canon bestuderen en ga zo maar door. Jarenlang heerste het gevoel dat er op scholen geen moer gebeurde. Dat onderwijskrachten zaten te schrééuwen om ideeën om de ledige uren te vullen.

En menigeen gooide zijn goedbedoelde boodschap over de schoolmuren – wie de jeugd heeft, heeft de toekomst, niet waar? God zij dank lijkt die trend verleden tijd. Langzaam raken we ervan doordrongen dat leerkrachten én kinderen helemaal geen tijd hebben voor dat gedoe. Het onderwijs zit al propvol. En de docent is al horendol. Alleen Spaendonck heeft dat nog niet door, zo lijkt het. Die flikkert nog wat over de muur. De schat.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Een simpele verdwijning

16 oktober 2018 , 15:30 , door Marcel Hulspas

COLUMN - Iedere inlichtingendienst heeft zijn eigen stijl om mensen uit de weg te ruimen. De Chinezen laten niks merken maar wachten tot hun slachtoffer China bezoekt en laten hem dan patsboem verdwijnen. De Noord-Koreanen sturen moordenaars op pad maar letten erop zo min mogelijk sporen achter te laten. Net zoals vroeger, toen er, zoals na de moord op Trotsky, werkelijk jaren speurwerk nodig waren voordat het ernstige vermoeden dat Stalin erachter zat ook echt bevestigd kon worden.

De GROE komt ook bij u op bezoek maar laat daarbij zó veel sporen achter dat binnen korte tijd alle namen van agenten op straat liggen. Het kan ze gewoon geen moer schelen of ze gesnapt worden of niet, zolang de meerderheid van de Russen maar gelooft dat al die onthullingen westerse verzinsels zijn. En verraders zoals Skripal (de omschrijving komt van Poetin) maar gewaarschuwd zijn.

En nu lijken de Saoedi’s op dezelfde lijn te zitten. De moord op criticus (en Washington Post medewerker) Jamal Khashoghi in het consulaat in Istanbul was van een werkelijk obscene brutaliteit. Een krachtig signaal aan iedere dissident, volgens sommigen.

Maar daar zijn toch wel andere methoden voor. Met dit grove misbruik van diplomatieke onschendbaarheid hebben de Saoedi’s vrijwel de hele wereld tegen zich in het harnas gejaagd. Het is een grove belediging voor Erdogan en de Verenigde Staten. Die zullen elkaar de komende weken zeker vinden. Erdogan heeft, ondanks alle antiwesterse retoriek voor binnenlands gebruik, het Westen hard nodig om de Turkse economie te redden. Oud zeer verdwijnt als sneeuw voor de zon. Hij ging op de thee bij Merkel en afgelopen week werd pastoor Andrew Brunson ineens vrijgelaten. Dat laatste is de opmaat voor verdere gezamenlijke stappen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Een goed gesprek over eten

9 oktober 2018 , 15:30 , door Marcel Hulspas

COLUMN - Het is niet meer tegen te houden. Wij worden allen vleesverlaters. Op dit moment zijn er pakweg een miljoen vegetariërs en zo’n honderdduizend veganisten. Dat lijkt niet veel, maar het gaat hier om een verdubbeling in luttele jaren tijd. En die onstuimige groei zal waarschijnlijk alleen maar doorzetten. Nog tien, twintig jaar, en vlees eten heeft hetzelfde imago als roken anno 2018. De grote vraag is natuurlijk wat hiervan de gevolgen zullen zijn. Gunstig voor dieren, dat is duidelijk. Maar voor de mens? Al die tofoe, bonen en pompoen, gaan we daar geestelijk op vooruit? (Afgezien van het feit dat we zouden kunnen genieten van het gevoel dat we goed bezig zijn.)

De klassieke voedingsleer zegt van niet. Voeding, dat draait om suikers, vetten en eiwitten, en een handjevol zeldzamer bestanddelen. Zolang je daar genoeg van binnenkrijgt, is er niks aan de hand. Ongeacht waar het vandaan komt. Dat is de klassieke opvatting. En u raadt het al: die klopt niet. We zijn namelijk niet de enigen die genieten van onze spijsvertering. Onze darmen zitten vol bacteriën die enthousiast met ons mee-eten. Maar (en nu komt het): wélke bacteriën dat zijn, hangt af van de samenstelling van ons voedsel. En daar komt bij: die bacteriën communiceren met ons brein. Langs neurologisch én chemische weg. Met andere woorden: uw darmen praten met uw brein, en als uw voedselpatroon verandert, verandert het gesprek. Dus nogmaals: zijn vegetariërs en veganisten wijzer – of juist niet?

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Eigenlijk haten we pubers

2 oktober 2018 , 15:30 , door Marcel Hulspas

COLUMN - Wat hebben pubers toch misdaan? Welke vreselijke misdaad hebben ze op hun geweten, dat ze tegenwoordig zó met de nek worden aangekeken? Die vraag drong zich bij me op tijdens het bekijken van het optreden van Bénédicte Ficq in De Wereld Draait Door op 24 september.

Ficq zat daar vanwege haar rechtszaak tegen de tabaksindustrie. Ze had rechter Jan Wolter Wabeke gewraakt, die de komende strafzaak moest voorzitten, omdat deze tijdens een gezellig samenzijn gezegd zou hebben dat roken iemands eigen verantwoordelijkheid is. Daarmee toonde hij zich vooringenomen, aldus Ficq, en dus moest hij van de zaak worden gehaald. Hij stapte al heel snel vrijwillig op; de zaak ging de 26e zonder hem verder. Over een paar weken doet de Haagse rechtbank uitspraak.

Het gaat me niet om die rechter. Ficq kreeg in de uitzending van Matthijs de vraag voorgelegd of dat dan niet waar was, dat de keuze voor roken ieders vrije keuze was. Dat ontkende ze. Met een merkwaardige redenering.

Ze kon zich voorstellen dat als je boven de dertig was, en als je brein volledig was ontwikkeld, de keuze voor roken een vrije keuze was. En als je dan verslaafd raakte (waar dat product, zoals ze terecht stelt, helemaal op gericht is), tja… dan was dat je eigen schuld.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | ‘De dokter zal uw been weer even aan zetten’

28 augustus 2018 , 08:00 , door Marcel Hulspas

COLUMN - Genetische manipulatie is eng. Knoeien met het DNA van dieren wordt over het algemeen afgekeurd – actiegroepen hebben het dan over ‘de integriteit van de soort’ en dergelijke; de gewone burger vreest dat soort onderzoek vanwege een irrationele vrees dat je van ‘vreemd’ DNA vast iets engs kunt oplopen.

Maar zodra onderzoekers zeggen dat het sleutelen met DNA geschiedt in de strijd tegen ziekten, om ‘straks misschien mensenlevens te kunnen redden’ (en welke onderzoeker zegt dat nou níét), dan wordt het grote publiek een stuk coulanter. Dan is de meerderheid best bereid om die onderzoeker zijn gang te laten gaan. Zo vindt 57 procent van de Amerikanen het prima om varkens te manipuleren zodat ze donororganen kunnen leveren, en een vergelijkbare meerderheid vindt het aanvaardbaar dat het DNA van een ongeboren vrucht gemanipuleerd wordt als het kindje daarmee gezond(er) blijft. Wat dat betreft hoeven Aaron Sun, van de universiteit van Pittsburgh, en zijn co-auteurs zich geen zorgen te maken, mocht hun onderzoek ooit het menselijk DNA gaan beroeren.

Sun et al. wierpen zich op oude vraag waarom het ene dier een verloren gegane ledemaat weer terug kan laten groeien, en een ander niet. Nauwkeuriger gesteld: waarom kunnen salamanders dat wél en hagedissen dat veel minder (die krijgen een lammig ding dat op de verdwenen ledemaat lijkt maar geen zenuwen heeft) en kunnen ‘hogere’ gewervelden zoals zoogdieren dat helemaal níét.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Een autistische moordenaar

17 juli 2018 , 15:30 , door Marcel Hulspas

COLUMN - Binnen de klasse van de classificeerders kunnen we twee subklassen onderscheiden, die meestal aangeduid worden als de lumpers en de splitters. De lumpers zien vooral overeenkomsten en willen alles op één hoop gooien. De splitters vallen juist over de verschillen en willen zoveel mogelijk categorieën verzinnen.

Lumpers zien één soort met hooguit, vooruit dan maar, een paar ondersoorten. Splitters zien heel duidelijk vele verschillende soorten. Lumpers zien vier rassen; splitters zien er twintig. Lumpers zien één kwaal met vele uitingsvormen; splitters zien meerdere kwalen, elk met zijn eigen symptomen en behandelwijze. In de loop der wetenschappelijke evolutie gaat het meestal zo dat de splitters eerst aan de macht komen, om na een tijdje (wanneer hun categorieën leeg of hol blijken te zijn) verjaagd te worden door de lumpers – die daarna meestal door de bomen het bos niet meer zien. Uiteindelijk volgt dan een ‘paradigmawisseling’ waardoor iedereen gedwongen wordt op een volledig andere manier naar de waarnemingen te kijken, waarna de cyclus weer opnieuw kan beginnen.

Autisme is daar een mooi voorbeeld van. De term werd in 1911 bedacht door de grote Eugen Bleuler (1857-1939), voor mensen die in zichzelf gekeerd en introvert waren, en zich vooral lieten leiden door hun fantasiewereld. (Bleuler leidde de term af van Freuds term ‘auto-erotisme’, diens aanduiding voor het naar binnen gerichte, op bevrediging gebaseerde gevoelsleven van de allerkleinste kinderen.) Bleuler reserveerde deze term voor zeer ernstige gevallen (‘zwáár autistisch’, zouden we nu zeggen, en dan rollen we met onze ogen) en hij had het over volwassenen. Vanaf de jaren veertig (met de opkomst van de kinderpsychiatrie) werd autisme een typische ‘kinderziekte’ en in de decennia daarna ging een groot aantal onderzoekers met het begrip aan de haal.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | U bent een samenraapsel

29 mei 2018 , 15:30 , door Marcel Hulspas

COLUMN - Op het schoolbord zag het er zo indrukwekkend uit. Die bevruchte eicel, die wist wat ze deed. Eerst verdubbelde ze haar DNA en dan veranderde ze langzaam van één, heel netjes, in twee bolletjes. En de kern deed ondertussen exact hetzelfde. Er verschenen lichaampjes, die maakten draden, en die trokken de kern hoepla uit elkaar. Effe verder knijpen en je had twee cellen. En daarna waren er vier. En daarna acht. Het was zo helder als wiskunde. En daarom, zo leerden we, hebben alle cellen in ons lichaam allemaal hetzelfde DNA.

Allemaal niet waar, weten we sinds kort. Want het is sinds kort mogelijk om een aantal lichaamscellen van een individu te nemen en daarvan ‘effe snel’ het genoom in kaart te brengen. En als je dat doet, blijkt iets heel anders. Dan blijkt dat we allemaal eigenlijk uit een bonte familie van cellen bestaan. Dat het DNA in het brein heel anders kan zijn dan in het hart, of het bloed. Toch van belang als we op zoek gaan naar genetische afwijkingen.

Die deling, die er op het schoolbord zo keurig uit ziet, is in de praktijk vaak helemaal niet zo keurig. Er kan van alles misgaan. Dezelfde (twee) chromosomen eindigen in dezelfde cel. Chromosomen kunnen breken, of delen van chromosomen hangen ineens aan een ander chromosoom. Of er is sprake van een ‘gewone’ mutatie. In de meeste gevallen sterven afwijkende cellen vrij snel, of ze kunnen zich niet verder vermenigvuldigen. Dan is er niks aan de hand. Maar het is natuurlijk ook mogelijk dat één van de afwijkelingen daar géén last van heeft en net als de rest vrolijk verder gaat met delen. Dan krijgt het embryo dus een afwijkende cellijn aan boord. En die cellen die kunnen in de loop der weken overal terechtkomen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Een rijk en leeg land

22 mei 2018 , 15:30 , door Marcel Hulspas

COLUMN - De gierzwaluw is nog steeds niet teruggekeerd. Normaliter klinkt vanaf begin mei hun schrille geluid (‘gegier’?) rond ons huis. Vooral tegen de avond, wanneer ze massaal terugkeren van insecten vangen rond het Veluwemeer. Maar momenteel is het nog steeds érg stil. Waar zijn ze? Het zal toch niet… Gelukkig leert een zoektocht op het internet dat ze waarschijnlijk zware vertraging hebben opgelopen door zandstormen in Afrika. We wachten af.

Het zal toch niet het gevolg zijn van het ineenstorten van de insectenpopulaties? Een paar maanden geleden waarschuwden Duitse (en Nijmeegse) biologen dat de aantallen insecten ernstig terugliepen. Dat alarmerende nieuwtje ging vervolgens de wereld rond. Enkele Wageningse collega’s zetten vraagtekens bij de gehanteerde meetmethode en wiskunde, maar afgelopen week kwam Natuurmonumenten, die haar eigen cijfers had doorgespit, met een vergelijkbare waarschuwing. In de afgelopen 27 jaar zou twee derde van de insecten zijn verdwenen.

Marc van den Tweel, directeur van Natuurmonumenten, kwam met een mogelijke verklaring:

‘De landbouw is een van de belangrijkste beheerders van ons buitengebied. Daar wordt jaarlijks zo’n tien miljoen kilo aan chemische gewasbeschermingsmiddelen gebruikt. We moeten toe naar biologische bestrijding. Het verbod op drie chemische middelen is een mooi begin, maar lang niet genoeg. Er is simpelweg meer ruimte nodig voor natuur in landbouwgebieden.’

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Een blunderende redder der beschaving

15 mei 2018 , 15:30 , door Marcel Hulspas

COLUMN - Iets met ‘… Churchill-doden’. Meer kon ik niet lezen. Het vliegtuigje-met-sleep was alweer een eind doorgevlogen, richting de Utrechtse binnenstad. Dat wordt een rel, dacht ik. De zoveelste rond 4 mei. Een paar uur later staat de man die het vliegtuigje had besteld (‘Herdenk ook de Churchill-doden’) met een spandoek op de Dam: ‘Churchill massamoordenaar’. En hij wordt opgepakt. Wat hem bezielde bleef een raadsel.

Afgelopen zaterdag kwam hij echter uitgebreid aan het woord in het Algemeen Dagblad. Dan wordt duidelijk welke doden hij nu precies bedoelt. Het is geen onbekend rijtje. Churchill ‘heeft nooit ingegrepen op de Holocaust’. Hij liet bombardementen uitvoeren ‘toen de oorlog al zowat voorbij was’ en dan was er nog de hongersnood ‘in het toen nog Britse Bengalen’ in 1943. Dáár moeten we het over hebben, vindt de 66-jarige Schiedammer. ‘Ik wilde alleen een debat op gang brengen. Als er niks verandert, doe ik het volgend jaar weer.’

Het AD citeert keurig een historicus, Felix Klos, die constateert dat Churchill ‘allang niet meer heilig’ is. Klos wijst op het debat over de oorzaken achter die hongersnood én over de bombardementen. Desondanks sluit hij af met de mededeling dat Churchill voor hem nog steeds ‘de redder van de westerse beschaving’ is. Wat toch redelijk heilig klinkt.

Hulspas weet het | Liegen over uw drankgebruik

17 april 2018 , 15:30 , door Marcel Hulspas

COLUMN - Dat drank slecht is, dat weet iedereen. Maar blijkbaar bestaat er onder gezondheidswetenschappers een heftige drang om dat voortdurend te herhalen, ook als daar geen enkele aanleiding voor is.

Dat gebeurde afgelopen week, toen het Erasmus Medisch Centrum vol trots mededeelde dat EMC-medewerkers hadden deelgenomen aan een internationaal onderzoek naar het effect van stevig drinken op het aantal jaren dat men op deze aardkloot doorbrengt. Dat was verschenen in het vooraanstaande vakblad The Lancet – dus alle reden voor een plakje cake en één (nou… één dan) glaasje witte wijn. En natuurlijk ook reden voor een mooi persbericht met, uiteraard, de waarschuwing dat drank slecht is. Centrale boodschap dit keer: de gezonde drinker bestaat niet. Zelfs één glaasje per dag, wat zeg ik: één per week, is schadelijk.

Het persbericht luidde:
Mensen die minder alcohol drinken, leven langer. Ook één of twee glazen alcohol per week zijn schadelijk voor de gezondheid. Tot die conclusie komen wetenschappers wereldwijd, onder wie onderzoekers van het Erasmus MC. ‘In tegenstelling tot wat mensen vaak denken, blijkt er geen veilige ondergrens te zijn voor het drinken van alcohol. Ook niet bij hart- en vaatziekten’, zegt voedingswetenschapper Trudy Voortman van de afdeling Epidemiologie van het Erasmus MC. ‘We zien dat minder alcohol vrijwel altijd beter is.’

Hulspas weet het | Ze weten alles van u, allang

10 april 2018 , 15:30 , door Marcel Hulspas

COLUMN - Zo, dus het Kabinet gaat de ‘sleepwet’ aanpassen. Het ‘slepen’ zal gerichter gebeuren (maar dat was al toegezegd), en ook belooft men dat de gegevens van de inlichtingendiensten alleen maar uitgewisseld met democratische bondgenoten. Dit laatste omdat sommigen vreesden dat de inlichtingendiensten het regime van Erdogan ter wille zouden willen zijn. Alles bij elkaar te weinig om tegenstanders tevreden te stellen, natuurlijk. Maar helaas, de strijd is gestreden.

Ik had het moeilijk met het referendum. Niet omdat de keuze tussen ‘veiligheid’ en ‘privacy’ zo moeilijk was. Zo werd het referendum wel gepresenteerd, maar dat is natuurlijk niet waar het om gaat. Het was van meet af aan een absurd referendum. Het wekte de indruk dat wij, burgers, de grenzen mogen vaststellen van wat de inlichtingendiensten gaan doen. En dat is natuurlijk een illusie. De inlichtingendiensten bepalen sinds jaar en dag hun eigen grenzen. En als daar iets van naar buiten lekt, moet de politiek het mediabrandje blussen met ‘wetgeving’. Nu ook weer.

De wereld van de inlichtingendiensten kent een dynamiek die zich aan alle controle onttrekt. Vijandige inlichtingendiensten jagen elkaar voortdurend op om de technologische en wettelijke grenzen te verleggen. En bevriende veiligheidsdiensten, die bereid zijn om gegevens uit te wisselen, doen niet veel anders. Uitwisselen heeft alleen zin als je hetzelfde onderzoekt, op dezelfde manier.

Hulspas weet het | Vooruitgang van bovenaf

3 april 2018 , 15:30 , door Marcel Hulspas

COLUMN - Terwijl alle ogen gericht waren op het bezoek van de Noord-Koreaanse leider Kim Jung Un aan Peking, vond er elders een heel ander staatsbezoek plaats, helemaal niet in het geheim, maar waarschijnlijk op de lange termijn veel belangrijker: dat van de Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman aan de Verenigde Staten. Heel ontspannen, niks geen nieuws – althans, dat dachten de Amerikaanse media. Die keken naar Peking. Maar de prins speelt een veel gevaarlijker spel.

De komende ‘historische’ topontmoeting van Trump en Kim verandert voor de Amerikanen in rap tempo in een diplomatieke nachtmerrie. Het Noord-Koreaanse diplomatieke offensief, gericht op China en Zuid-Korea, is het begin van een Oost-Aziatisch front gericht tegen de Amerikaanse militaire aanwezigheid in de regio. De Filipijnen staan klaar om mee te doen; Zuid-Korea zal meewerken zolang de Noord-Koreanen stapjes zetten in hun richting. Er groeit een gezamenlijke visie op de toekomst van Oost-Azië. De tijd dat China de Noord-Koreanen op westers verzoek onder druk zet, is voorbij. Azië wil verder zonder de VS. Dat zal Trump straks te horen krijgen.

Maar terwijl Kim in het diepste geheim naar Peking reisde, trok de Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman op zijn gemakje door de VS. Voor zijn bezoekje aan het Witte Huis had hij de traditionele thobe even aangetrokken, maar overal elders verscheen hij in een messcherp westers maatpak. Voor de Amerikanen was het as in old times: 200 miljard aan wapens besteld; 36 contracten met grote bedrijven ter waarde van twintig miljard, lekker samen Iran bedreigen en tot slot een overeenkomst met Google voor het opzetten van een eigen Saoedische cloud – wel zo nuttig om de burgers in de gaten te houden. De prins dwingt zijn land een reuzensprong voorwaarts op. De tijd dat het uitsluitend olie en islamitisch conservatisme exporteerde, nadert in rap tempo zijn einde.

serie

Hulspas weet het