Zoals verwacht zakt Europa steeds meer af in een recessie. Hierdoor lopen de tekorten op. Door ondertekening van het begrotingspact, waarin strenge regels staan om begrotingstekorten te voorkomen, hopen de leiders van de eurozone de zaak weer onder controle te krijgen. Men verwacht dat als men zich maar aan de regels van het groei en stabiliteitspact houdt de schulden niet verder zullen toenemen en een nieuwe crisis voorkomen kan worden. Met structurele hervormingen moet er voor gezorgd worden het groeipotentieel van de economie weer toeneemt.
Zelfs in landen waar geen grote tekorten zijn wordt bezuinigd. Het Duitse weekblad Der Spiegel (*) meldt dat ook de Duitse regering nieuwe bezuinigingen aan het voorbereiden is. Duitsland wil het goede voorbeeld geven:
Weniger Elterngeld, neue Eingriffe in die Sozialkassen: Um die skeptischen Euro-Partner zu überzeugen, wollen Kanzlerin Merkel und Finanzminister Schäuble daheim den Sparkurs verschärfen. Der Wahlkampfhit heißt Schuldenabbau.
In Nederland moet ook weer meer bezuinigd worden: zondag 4 maart was Van Rompuy te gast in Buitenhof om de Nederlanders te manen tot begrotingsdiscipline. Ik heb de voorzitter van de Europese Raad meerdere keren horen argumenteren dat een beetje bezuinigen toch niet zo erg is. Hij deed uitspraken als “het is maar anderhalf procent meneer” en “ach, kijk eens naar de Grieken, die hebben in 2010 5% bespaard”.
“Groei is niet genoeg”
De Nederlandse Bank mengt zich 2 maart in de discussie. Zij publiceert een bulletin met de paniekerige titel: Sanering Nederlandse overheidsfinanciën kan geen uitstel velen. Als we doorgaan op de huidige weg, zo wordt betoogd, dan loopt het begrotingstekort op tot misschien wel 90%. In 8 stellingen beargumenteert de centrale bank waarom saneren niet uitgesteld kan worden. Zo wordt de volgende stelling geponeerd:
Groei helpt, maar is niet genoeg om van de hoge overheidsschuld af te komen
Groei is niet genoeg? In de eerste plaats: groei helpt om een puur rekenkundige reden: als het Bruto Nationaal Product (BNP) groter wordt, dan wordt het schuldpercentage vanzelf kleiner. Dit wordt immers berekend door de schuld te delen door het BNP. Ten tweede: groei heeft meer voordelen: de werkgelegenheid neemt toe waardoor de staat minder aan uitkeringen hoeft uit te geven terwijl de belastinginkomsten toenemen. En ten slotte: de Nederlandse Bank verwart middelen en doel met elkaar: groei is het doel en de schulden zijn het middel.
Duidelijker kan de kortzichtigheid van de huidige bezuinigingswoede niet verwoord worden. Alle aandacht gaat naar de schulden in plaats van naar gevolgen van het beleid voor de economie. Oorzaak en gevolg worden omgedraaid.
Déjà vu
Waarom doet de Nederlandse Bank dan toch een dergelijke uitspraak? Het antwoord is gelegen in stelling nummer vier (benadrukking door mij):
Tekortreductie kost tijdelijk groei, maar dit effect is voor Nederland relatief klein.
Op korte termijn zal terugdringen van het overheidstekort de economische groei onmiskenbaar drukken. … Er [zijn] aanwijzingen dat het [effect] voor Nederland relatief klein is. In een kleine open economie lekt immers een groot deel van bezuinigingen weg naar het buitenland via de importen.
Hoe de tijden kunnen veranderen: ik kan me een vergelijkbare discussie nog herinneren uit de jaren ’70. Wat er toen “weglekte” waren echter niet de gevolgen van bezuinigen maar van stimuleren. Het maakt niet uit of het om bezuinigingen gaat of niet: Nederland heeft een open economie en kan maar heel beperkt invloed uitoefenen op de ontwikkeling daarvan met stimulerings- en/of bezuinigingsbeleid.
Provincialisme
De centrale bank gaat er van uit dat de gevolgen van de bezuinigingen voor Nederland niet zo erg zijn omdat ze afgewenteld worden op andere landen in de eurozone. Er is alleen één klein probleem: andere landen doen hetzelfde. In Duitsland, Frankrijk, België – in bijna alle andere landen wordt bezuinigd.
Op de zelfde manier laat Mark Rutte in januari, in zijn grote Buitenhof interview, zien dat hij niet in staat is om over de grens van zijn eigen land heen te denken. Hij kondigt dan al aan dat 2012 een moeilijk jaar zal worden en dat hij van plan is stevig te bezuinigen. Hoe de economie daarna weer zal gaan aantrekken blijft onduidelijk. Hij weet hij alleen dit te melden (benadrukking van mij):
…we gaan gebruik maken van deze moeilijke periode om er voor te zorgen dat als dadelijk de economie weer wat gaat aantrekken dat Nederland relatief voorop kan lopen in het aantrekken van de economie.
Ook bij Mark Rutte zien we het zelfde provincialisme als bij De Nederlandse Bank: Nederland veegt zijn eigen stoepje schoon en wacht af tot een toverfee voorbij komt die economie weer aan de gang helpt. Maar hoe dat gaat gebeuren is niet duidelijk omdat andere landen het zelfde doen. Allemaal denken ze dat de nadelen van hun beleid weglekken geen invloed heeft op andere landen.
Dit is de kern van het probleem waar de Europese politiek een oplossing voor moet vinden: alleen door gecoördineerde actie – dus niet allemaal te gelijk bezuinigen zoals nu – kan een eind gemaakt worden aan de crisis. Het besef dat men lid van een economische en politiek unie is nog niet doorgedrongen tot de politiek. Men doet aan symptoombestrijding door nog strenger vast te houden aan de begrotingsregels, in de hoop dat het daarna vanzelf weer goed komt zonder te kijken naar de gevolgen voor de unie. En tenslotte, ik benadruk het nog maar een keer, zijn overheidsschulden niet de oorzaak maar een gevolg van de crisis.
—
(*) Papieren versie Der Spiegel p 70-72 nr. 8/2012. Hier online (alleen abonnees)
Illustraties: mconnors
Reacties (12)
Goed artikel.
En zo is het.
Mee eens.
Een deel van de staatsschuld wordt extern gefinancierd. Dus als we minder staatsschuld maken zal het buitenland daar van profiteren. Maar een tweede effect zal zijn dat de kredietwaardigheid van Nederlandse burgers en bedrijven zal toenemen. Je blindstaren op het directe, zoals het BNP-cijfer, is juist gevaarlijk, omdat BNP gaat over productie, niet over hoe die productie tot stand komt (wat het echte economische verhaal is). We kunnen makkelijk met negatieve BNP-cijfers leven. Het zal voor de werkloosheid niet veel uitmaken en voor de welvaart ook niet.
1. Een deel van de staatsschuld wordt extern gefinancierd. en wij bezitten weer op onze beurt aandelen schuld van andere landen. Dat schiet niet op zo – jij heb last van de zelfde bijziendheid als Rutte en DNB.
2. Ik heb niet de indruk dat we ons op dit moment blindstaren op het BNP, wel op de schuld.
3. Wat bedoel je met BNP gaat over productie, niet over hoe die productie tot stand komt (wat het echte economische verhaal is) en wat is de relevantie daarvan?
4. Groei niet belangrijk? Oh ja, dat zegt de DNB ook.
1. Stel dat wij de staatsschuld van België financieren en de Belgen juist onze staatsschuld. Het bedrag wat Nederland bezuinigt zal dan direct ten goede komen aan de Belgische economie, en het bedrag wat België bezuinigt de Nederlandse. Maar daarnaast zal de kredietwaardigheid in beide landen met hetzelfde bedrag toenemen. Er is alleen maar een verschuiving van aanspraken.
2. Het is maar politieke interpretatie. De Jager meent zich zorgen te maken over de staatsschuld terwijl hij zelf degene is die het zover heeft laten komen. Geert Wilders is geen ‘cijferfetisjist’ omdat hij zich niet blindstaart op het begrotingstekort en de linkse oppositie vindt vooral dat we de ‘economie’ niet mogen kapotbezuinigen.
3. Je zou willen dat je productie hebt voor noodzakelijke consumptie. Wat noodzakelijk is kan alleen individueel worden beoordeeld. Maar voor het BNP maakt het niet uit waarvoor de productie is. We kunnen desnoods ‘economische groei’ creëren door piramides te bouwen als het ware.
4. Ik denk dat de DNB ook geen piramides wil bouwen, nee.
Kudo’s Michel
In de eerste plaats: groei helpt om een puur rekenkundige reden: als het Bruto Nationaal Product (BNP) groter wordt, dan wordt het schuldpercentage vanzelf kleiner. Dit wordt immers berekend door de schuld te delen door het BNP.
Voor de zoveelste keer: dat geldt alleen als de extra groei groter is dan het tekort waardoor het wordt aangezwengeld. Je luistert niet en je leert (blijkbaar) niet.
Door nu te bezuinigen vererger je de recessie: de groei zal nog verder afnemen. De voorstanders van bezuinigen rekenen er op dat de economie door externe factoren weer zal aantrekken (de negatieve effecten “lekken weg”). Mijn stelling is dat dat fout is: andere landen doen het zelfde.
Of bezuinigen, c.q. stimuleren zin heeft hangt van veel factoren af – de door jou geciteerde regels gaan over slechts een slechts één factor.
Kunnen we niet iets leuks verzinnen om iets aan die reusachtige pensioenpot van 750 mld te gaan doen (en dan bedoel ik uiteraard geen begrotingsgaten dichten zoals in de jaren 80)? 8 procent zit in diverse beleggingen. 2 procent in vastgoed, 29 procent in staatsleningen en 61 procent in aandelen…kunnen we wel wat in gaan schuiven, met beleid uiteraard.
Al was het maar de helft zeg 350 mld. Een soort Delta plan, zodat én pensioenen én werkgelegenheid én een rendementje van 3, 4 % wordt bereikt (niet te gulzig doen) in iets BLIJVENDS waar we ALLEMAAL wat aan hebben ik zeg maar wat…
Ja, goed plan. Ik weet niet of het alleen pensioenfondsen zijn die mee moeten doen, waarom niet van andere investeerders. Eigenlijk gebeurt dat al: pensioenfondsen beleggen (voor 29%) in staatsleningen.
Mijn voorstel voor besteding: zorgen dat economieën in Zuid-Europa (Griekenland met name), ontwikkeling van nieuwe duurzame energie bronnen, verbetering openbaarvervoer, onderwijs, … ik doe maar een paar zinvolle doelen die tzt hun geld dubbel en dwars terugbetalen. Daar hebben we ALLEMAAL wat aan, ook de pensionada’s en zelfs onze kinder. Dat heet investeren in de toekomst.
Maar ja, dat mag niet hè? Van de conservatieve dames en heren bestuurderen van Europa, want dan kom je boven de 60% met de schuldquote (ook al verdwijnt die als sneeuw voor de zon wanneer de economie weer groeit, dankzij die maatregelen).
Er zijn pensieonfondsen die in engelse offshore windparken beleggen
Wind is een stabiele inkomstenbron, behalve onmder de graaiers condities die EZ hier creert.
Daarom moeten nederlandse windparken buiten de SDE subsidie om gefinancierd worden.
Ze kunnen in Nederland hun deelnemers helpen met investeren in een regionaal windpark, maar daar zijn pensioenfondsen (ABP) te arrogant voor.
Door de leden te helpen met een windpark investering, verlagen ze de kosten van energie voor die deelnemers. Dat is anders dat de pensioenuitkering te financieren, maar over het totaal wel voordeliger, dan een engels windpark financieren.
Idem met het energie neutraal verbouwen van alle Nederlandse woningen.
Dat doet het kapitaal van de woningeigenaren wel vergroten, het huis wordt meer waard, en de woonlasten verlaagd.