Red een managementlaag!

“Het ritselt overal,” schreef Sofokles in het fragmentarisch overgeleverde toneelstuk Akrisios, “voor wie bang is.” Al duizenden jaren is het een beproefde techniek om de paniek aan te wakkeren: zorgen dat ze omslaat in paranoia, zodat je als boeman alleen hoeft toe te kijken hoe de angst om zich heen grijpt.

Het laatste anderhalf jaar zijn de Nederlandse cultuur en de Nederlandse wetenschap in rep en roer. Van alle kanten dreigt gevaar, al is dat ‘gevaar’ alleen financieel. De ene subsidiekraan na de andere wordt dichtgedraaid: orkesten, bibliotheken en theatergezelschappen verkeren al in zwaar weer en ook de universiteiten hebben het moeilijk. Dat is allemaal ernstig, zou je zeggen, maar voor sommigen kennelijk nog niet ernstig genoeg.

Zo voerde NRC Handelsblad de afgelopen week een systematische campagne om de lezer te doen geloven dat de opleidingen Frans, Italiaans en Duits in Leiden zonder enige twijfel worden opgeheven. Na een nieuwsartikel in de krant van maandag 27 februari, verscheen er donderdag een column van Christiaan Weijts (‘Wie een taal wil studeren, zal naar het buitenland moeten’) en zaterdag waarschuwde de taalkundige Rens Bod op de voorpagina van de opiniebijlage dat de Nederlandse opleidingen zo verworden tot ‘middelmatige talenstudies die niet uitstijgen boven het niveau van een cursus Frans aan een volksuniversiteit’. (Dat stuk stond gisterenavond op Sargasso; eergisteren was er al een reactie van Jona Lendering.)

Voor wie de letteren liefheeft, is er genoeg om je zorgen om te maken. Nederland wordt een land dat zijn talen steeds minder goed beheerst: de gemiddelde Nederlander denkt inmiddels dat hij met een mondje Engels de hele wereld kan begrijpen en de gemiddelde Nederlandse universiteitsbestuurder denkt niet anders, dus wordt er inderdaad her en der ingehakt op waardevolle instituties. Maar in dat kader zou je je juist geen zorgen moeten maken om wat er in Leiden gebeurt: dat is hooguit een bliksemafleider van de echte problemen.

Wie de openbare stukken van de universiteit bestudeert (zie bijvoorbeeld deze pagina), ziet dat er eigenlijk niet zoveel aan de hand is. Het ‘samenvoegen’ van de drie opleidingen waar de NRC moord en brand over schreeuwt, is vooral een administratieve handeling. Als je de voorlichting goed bestudeert zie je dat de opleidingen zelfs in het duisterste scenario ieder voor zich blijven bestaan, als het even meezit met een volledig programma. Er komen alleen wat minder baasjes: in plaats van drie ‘opleidingsbesturen’ is er voortaan één. Daarnaast wordt het voor studenten die dat willen en die voldoende ambitie hebben mogelijk om de opleidingen te combineren en bijvoorbeeld Frans én Italiaans te studeren. In de huidige structuur kost het de student veel geld om twee bachelors te doen; dat probleem wordt hiermee omzeild.

Je zou de universiteit eventueel kunnen verwijten dat ze dit soort voordelen niet duidelijk naar buiten brengt, maar wie een en ander leest, ziet dat er nou net in dit ene geval weinig aanleiding is tot paniek. Tegelijkertijd is dit precies het soort bezuiniging dat iedereen zou wensen: een managementlaag wordt afgeschaft en slimme studenten kunnen met dezelfde administratieve handeling over de grenzen van hun eigen opleiding kijken. Daar als krant stampij over maken, is alleen maar gevaarlijk, althans als je tegen de bezuinigingen bent. Een willekeurige talenstudie op een willekeurige plaats in Nederland kan over een paar jaar makkelijker worden afgeschaft; omdat iedereen dan zal denken dat dit allang gebeurd is, kun je je afvragen of de goegemeente, onder aanvoering van NRC Handelsblad, dan nog eens op de bres springt.

(Voor de transparantie: ik ben voorzitter van de onderzoeksmaster Taalwetenschap in Leiden, een master-programma waarin al jarenlang heel veel talenstudies samengaan, maar zal met de voorgestelde nieuwe opleiding van mijn levensdagen nooit iets te maken hebben.)