Well, politics for me has become a spectator sport, it has become less and less entertaining for me over the years, so I’m less and less interested in it. I have not voted for perhaps 20 or 25 years. But even as a spectator sport, as I say, like other sports, it’s less and less interesting to me, and I feel it’s-I’ve come to a rather cynical belief that has been held by a large number of American conservatives, beginning with the Constitutional Convention, and philosophers in Victorian England and in Athens; that there are many illusions incorporated in democratic philosophy. They tend to be very pleasing and satisfying, but they are misleading and they are fantasies. And one of them is that the democratic ideal is even possible, that there is such a thing as participatory democracy. I think one of the illusions we have, and it’s very comforting, is that by voting we are participating in government. I maintain that is a delusion, it is a ritual routine. The right to vote, I feel, is indispensable to our contentment; in application it is absolutely useless.
Joseph Heller, schrijver van de wereldvermaarde satire Catch-22, zag in 1988 al scherp wat de politiek was geworden.
Parlementaire democratie, aldus Heller, leidt ofwel tot lethargie ofwel tot populisme.
What I’m trying to say is that the emotions of people in a democratic society are no more rational than they are in any other type of society, that they are manipulated. It is the function of a leader of a democracy, if he wishes to be a leader and retain popular support, to manipulate the emotions and the ideas of the population, and in the case of the motion to invade Syracuse, which worked out in retrospect and even at the time the argument of the men opposing it was absolutely irrational, suicidal and pointless and romantic.
One of Plato’s biggest fears and one of his most severe criticisms of Athenian democracy was that — I’m trying to quote the translation accurately — was that the people would set up a popular leader to champion a popular cause. Now, to us, we would assume that that is the function of a political leader, to give the people what they want. For Plato, that would mean a chaotic government.
Heller werkt deze visie nader uit in zijn roman Picture This (1988).
Reacties (10)
En wat is het alternatief?
Een regering van wijzen?
Winston Churchill
Is dit ooit anders geweest? Waarom niet gewoon kiezen voor ‘is’?
‘was geworden’ suggereert dat er ooit een tijd bestaan heeft waarin de politiek iets anders was dan een ‘spectator-sport’. Dit soort verwijzingen zie je vaak in sombere bespiegelingen over de tegenwoordige politiek. Maar nooit wordt duidelijk gemaakt wanneer de politiek dan wél goed werkte, wat de situatie is waar we naar terug moeten.
Idd wat Cerridwen zegt, zelf geef je al aan dat Plato hier al mee zat.
Ik vind deze uitspraken helemaal niet getuigen van een scherpe blik. Het is cynisch, dat wel. Het is ook reactionair. Maar het gaat voorbij aan het werkelijke probleem van hedendaagse democratieën. Dat is niet het gevaar van populisme — wat meer populisme zou juist wel goed zijn. Het probleem is de enorme invloed van geld, d.i., de ondemocratische macht van superrijken, mediamagnaten, en grote ondernemingen. Het ergst, wat dat betreft, is het in de VS. Dat land is niet langer een democratie, maar een plutocratie.
Overigens stelde Plato de plutocratie (of oligarchie) boven de democratie. Het beste regime volgens hem was een monarchie waar de koningen filosofen zijn. Voor Plato was harmonie en orde het allerbelangrijkst voor een staat. Individuele vrijheid was hieraan volkomen ondergeschikt. Dit suggereert dat Plato waarschijnlijk niet de beste politieke gids is voor onze tijd.
@5: chp,
volgens mij bestaat het huidige populisme vooral uit symboolpolitiek en misleiding.
Bijvoorbeeld een opmerking dat treinreizigers zouden moeten ingrijpen als een conducteur mishandeld wordt, of de verontwaardiging van Ascher als bedrijven flexwerkers ontslaan.
Daarmee wordt juist de aandacht afgeleid van de dingen waar de overheid invloed op heeft:
het aantal conducteurs op een trein, of de wetgeving m.b.t. flexwerkers.
Heeft u voorbeelden van populisme dat nuttig is?
@6: ik zie niet meteen wat die twee voorbeelden met populisme te maken hebben. Populisme is volgens mij een politieke strategie die zich met een beroep op het ‘volk’ keert tegen de gevestigde macht. Plato beschrijft (in de Politeia) hoe in een democratie leiders het volk mobiliseren om met hun steun de rijke en bezittende klasse hun geld af te nemen. Dit maakt duidelijk waarom deze kritiek populair is bij “a large number of American conservatives”, zoals Heller zegt. Conservatieven houden niet van populisme en democratie, want dat zien ze als een bedreiging voor de status quo. (Plato bekritiseert daarnaast ook de vrijheid in een democratie, die zal omslaan in anarchie en, uiteindelijk slavernij. Ook dit is nog steeds een populaire kritiek onder sociaal conservatieven.)
In Nederland hebben we een enorm breed midden, van VVD tot GL, waarbij iedereen het over de belangrijkste kwesties eens is. Echte oppositie is er nauwelijks. Er is een ‘loyale oppositie’ die vrolijk meeregeert. Een sterker populisme, dat zich keert tegen dit genoegzame midden zou heilzaam zijn. Dan valt er hopelijk weer wat te kiezen.
Iets soortgelijks speelt in de VS. Daar krijg je straks Hillary Clinton versus Jeb Bush — twee rechts-van-het-midden kandidaten die niets zullen doen dat de macht van de gevestigde elites bedreigt. Zou het niet prachtig zijn als bij de Democraten Elizabeth Warren kandidaat wordt — en wint! (Warren bedrijft een links populisme.)
In 1 plaatje
@8 Er zit natuurlijk wel een verschil tussen de Democraten en de Republikeinen, net zo goed als er een verschil zit tussen de PvdA en de PVV.
CJ Werleman omschreef dat verschil onlangs wel snedig:
@7:
Dank u wel.
Blijkbaar hanteert u voor “populisme” 4e definitie van deze web-site:
http://www.encyclo.nl/begrip/populisme