Anderen tonen juichend hun screenshots van de achternamen van de mensen door wie ze geobsedeerd zijn. Duk! Niemöller! Blommestijn! Zie je wel! Het zal wel familie wezen! NSB-genen!
Het Nationaal Archief, NIOD en aanverwante organisaties zijn bezig het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) digitaal openbaar te maken.
Oorlogsarchief over collaboratie
Volgens eigen zeggen is dit het grootste en meest geraadpleegde archief over de Tweede Wereldoorlog in Nederland, “met 30 miljoen pagina’s over personen die verdacht werden van samenwerking (collaboratie) met de Duitse bezetter. Naast juridische documenten bevat het CABR getuigenverklaringen, persoonlijke brieven en verhalen van slachtoffers.”
Bedoeling is dat het hele archief op termijn van enkele jaren online beschikbaar wordt. Het gaat om 485.000 zaken van ongeveer 425.000 Nederlanders die destijds van collaboratie werden verdacht en in dat kader werden onderzocht. Sinds enkele dagen kan iedereen in dat archief zoeken of daar wellicht een familielid o.i.d. tussen zat.
Niet inzichtelijk
Wil je meer weten, dan zul je vooralsnog naar het Nationaal Archief in Den Haag moeten afreizen om de dossiers in te zien. Nou ja, als de belangstelling wat is afgenomen, want inmiddels kan het Nationaal Archief de toeloop niet aan.
En daar ligt nog wel een heikel punt, want als je familienaam in dat bestand opduikt, kunnen vreemden je zomaar aanwrijven dat je opa of oom wel fout zal zijn geweest in de oorlog. En omdat ze inmiddels zijn overleden, hebben zij maar een beperkt recht op privacy.
Slechtste van twee werelden
Priester en fervent twitteraar Jan-Jaap van Peperstraten vindt dit eigenlijk van alle uitkomsten de slechtste: je kunt via een familienaam wel in verband worden gebracht met mogelijke collaboratie, maar je kunt niet uitzoeken hoe het precies zat, laat staan de onschuld van deze of gene aantonen.
Zo zijn we uit knulligheid de slechtste van twee werelden ingerommeld. Je familienaam wordt genoemd, zonder mogelijkheid om (op afzienbare termijn) duidelijkheid te krijgen over het hoe en wat.
Schijn van verdenking
De kans op een onterechte schijn van verdenking is aanzienlijk, aldus Van Peperstraten:
Veel verdachten zijn immers nooit voor de rechter gekomen en er zijn er ook behoorlijk wat vrijgesproken. En er waren heel veel verdachten, want het net werd wijd uitgeworpen.
Miljoenen Nederlanders worden hier dus mogelijk op enigerlei wijze door geraakt. Rommelig uitgevoerd dus, en het zal in elk geval tot 2027 duren voordat het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) echt inzichtelijk is.
Reacties (2)
Ik denk niet dat die opmerkingen over extreemrechtse haatzaaiers altijd heel serieus zijn bedoeld. Het lijkt me vooral een reactie op het sociaal darwinisme waar deze lui systematisch blijk van geven, meestal impliciet en soms expliciet. Op hun idee van erfelijke superioriteit. De verleiding om dat een keer om te draaien snap ik wel. En dat hoeft natuurlijk niet heel subtiel, om de vooroordelen van zulke figuren te spiegelen.
Het zal dus in veel gevallen een spelletje zijn. Maar blijkbaar heeft niet iedereen dat spelletje door. Dus misschien is het toch niet zo handig om het te spelen.
Ja, die kans is er als je niet meer bereid bent om na te denken. Voorlopig ga ik er van uit dat de meeste mensen daartoe wel bereid zijn. Het probleem ligt bij degene die zich laat verleiden tot snelle conclusies zonder enig inzicht in de context waarin een naam in het archief voorkomt. Volgens mij ligt hier het echte ‘heikele punt’.
Ik vind dat het NA het nu netjes heeft opgelost, al vraag ik me wel af of het niet mogelijk was geweest alleen de rechtspraak documenten mee te nemen in de digitalisering en allerlei persoonlijke documenten van de betrokkenen (dagboeken, persoonlijke correspondentie etc.) alleen nog op papier ter inzage te geven in de leeszaal.