Het elite verhaal van minister Guusje ter Horst raakte me twee maanden geleden wel, maar ik kon er nog niets mee.
Echter, deze week kwam ze er bij de opening van het academische jaar op terug (via). En toen klikte het wel. Niet dat ik het met haar eens ben, integendeel. Maar dat ik nu beter kan aangeven waar haar verhaal mank gaat.
Laat ik beginnen met een citaat uit haar laatste betoog:
“Maar zeker zo belangrijk is de verbinding die ontstaat door de open uitwisseling van opvattingen en ideeën. Er was een tijd dat de intellectuele voorhoede brede lagen van de samenleving wist te inspireren tot het uitwerken van democratische ideeën en maatschappelijke idealen. Die ideeën en idealen werden doorgaans niet opgedaan in de beslotenheid van de academische wereld, maar zijn ontstaan doordat de intellectuele voorhoede zich mengde in het maatschappelijke debat.”
Ze geeft aan dat in het maatschappelijk debat nu een gat valt omdat de “intellectuele voorhoede” het laat afweten en dat in dat gat nu de populisten springen.
Maar ze vertelt niet waarom dat gat (wat eigenlijk geen gat is) valt.
Zoals ik het zie zijn er na de abortusdiscussie eigenlijk geen grote maatschappelijke debatten geweest waar de politiek ook werkelijk wat mee deed.
Zo uit mijn hoofd een paar thema’s waar “de voorhoede” wel degelijk van zich heeft doen laten spreken, maar genegeerd werd: ban de bom, privatisering in het algemeen, privatisering van de woningcorporaties in het bijzonder, de betuwelijn, immigratie, klimaat, onderwijsvernieling en de tweede golfoorlog in Irak.
En dan heb ik het nog niet eens gehad over de eindeloze stroom “intellectuelen” dat heeft geprobeerd staatkundige en democratische vernieuwing op gang te brengen.
Alles liep tegen een stenen muur aan.
De politiek zit namelijk muurvast in haar eigen systeem. Partijpolitiek, consensus, de volgende verkiezingen, het kwijlend volgen van markteconomen en de constructie van bloedeloze coalities voeren de boventoon. Daarbij is er helemaal geen tijd, laat staan energie, om een langdurig en inhoudelijk debat te voeren.
En wat gebeurt er met de stem van een voorhoede die 20 jaar genegeerd wordt? Twee mogelijkheden, ze verstomt of ze gaat schreeuwen.
En nu wil minister ter Horst dat “wij” het symptoom bestrijden?
Ik vrees dat het daarvoor veel te laat is. Het huidige politieke systeem brengt namelijk met zich mee dat je om de vier jaar weer moet knokken voor de zetels in de Tweede Kamer (en alles wat daar verder direct van afgeleid kan worden zoals burgemeestersposten, commissarissen en hoge semi-private posten boven de balkenendenorm). Dat is kortcyclisch strijd voeren. Daar horen focusgroepen bij en het direct inspelen op de oneindige stroom zogenaamd maatschappelijke enquêtes waarin de massa om haar mening wordt gevraagd.
Een slippertje maken kost snel een paar zetels. En de beste manier om geen slippertjes te maken is door niets nieuws te doen en je vast te houden aan een partijdoctrine die in het meest gunstige geval 10 jaar oud is, maar meestal meer dan 20.
En tegelijkertijd moet je doen alsof je luistert naar wat “het volk” zegt. Niet dat je er naar acteert, stel je voor. Het is een kwestie van begripvol overkomen en wachten tot het onderwerp weer van de voorpagina’s is verdwenen. Of in sommige gevallen omgekeerd ervoor zorgen dat steeds dat ene thema de boventoon voert, want het “leeft” immers.
Je kan het trouwens ook mooi als marketing instrument gebruiken. Ga als kabinet eens 100 dagen het land in om te luisteren of zo.
Straks vliegt het helemaal uit de bocht als ook instrumenten als “near real-time online opinion monitoring” inzetten. Dan kunnen ze direct inspelen op sentimenten geuit om de meest schreeuwerige blogs en hyves die er op dat moment zijn. Pats! Er bovenop! Weten wat er leeft en er iets over roepen!
Maar er verandert niets. En de boosheid groeit.
En daar verandert geen oproep van een minister ook maar iets aan.
Alleen een structurele verandering in het systeem of in het acteren van de politieke partijen zal daar iets aan kunnen veranderen. En daar het onwaarschijnlijk is dat die verandering van binnenuit komt, zal een revolte de doorbraak moeten forceren. Maar ik verwacht niet dat bij die revolte de elite in de voorhoede zal zitten. Met een beetje geluk is er nog net genoeg “voorhoede” over om de scherven bij elkaar te rapen en iets nieuws te starten nadien.
Reacties (15)
Ik denk dat er nog steeds een politieke markt is voor een grote hoopvolle ambitieuse visie.
Het lastige is dat politiek zo’n moeilijk vak is geworden. Een politicus moet kunnen debateren, kunnen besturen, geloofwaardig overkomen op tv, net niet te ernstig zijn, maar ook niet te grappig. H/Zij moet tegen het afbreukrisico kunnen, de partijen-slangenkuilen overleven.
Wat is kans dat zo iemand ook nog eens een lange termijn visie heeft?
Op mijn optimistische moment ben ik het met je eens. Maar vandaag ben ik wat somber.
Ter Horst, aka Nadorst, dat is toch die onvolwassen hysterica die onlangs uit een kamerdebat rende?
@esgigt: Die actie kon ik dan weer wel goed begrijpen. Het was trouwens een AO. En heb jij die wel eens bijgewoond?
Het lastige is dat politiek zo’n moeilijk vak is geworden
Nah, ik heb het idee dat politiek weer net zo moeilijk is geworden als 2000 jaar geleden, ten tijde van de oude grieken.
Schreef daar recent elders ook nog wat over:
http://www.denationaledialoog.nl/news/83/generalisten-als-politieke-leiders.aspx
Regeren is vooruitschuiven, zoals mijnheer Balkenende zijn CDA al decennia bewijst.
En Lolle Nauta signaleerde al in 1987 dat er in Nederland geen intellectuele traditie bestaat, het maatschappelijk debat op een bedenkelijk peil staat; al was het maar omdat hier nooit een echt rechtse of linkse traditie bestaan heeft. De Verzuiling maakte veel mogelijk, maar niet de discussie.
Voeg ik daar nog aan toe: journalisten die in stukkies voor de krant hun meninkjes poneren, worden al als toonaangevende intellectjuwelen gezien. Bewaar me.
@Gronk: en die oude Grieken zijn allemaal dood…
@Steeph: is ongeveer 100 jaar geleden dat ik voor het laatst in de kamer was (toen nog zonder alle anti terreur toestanden). Heb tegenwoordig andere prioriteiten, maar toch misschien eens doen. Stuur maar een mailtje…
Gecombineerd met de resultaten uit eerder onderzoekjes zou je kunnen zeggen dat de tijd rijp is voor een sterke leider. Een CDA-er. Jack de Vries. Die heeft ook de JSF door de kamer gedrukt. Een no-nonsens-politiek.
https://sargasso.nl/archief/2009/04/23/hoe-populair-is-populisme/
“En wat gebeurt er met de stem van een voorhoede die 20 jaar genegeerd wordt? Twee mogelijkheden, ze verstomt of ze gaat schreeuwen.
En nu wil minister ter Horst dat “wij” het symptoom bestrijden?”
Dat is inderdaad wel erg somber: twintig jaar is wel een generatie; volgens mij vlakken alle individuele intellectuelen op een gegeven moment af in sociale ambitie en visie, omdat veel van wat één persoon wil toch niet kan. Maar dat de een genegeerd wordt belet anderen er niet van om op te staan en nieuwe dingen te bedenken. Het zijn er altijd weinigen geweest, en het zullen er altijd weinigen zijn.
Ik ben het eigenlijk wel met Ter Horst eens. Je kan wat, probeer dan wat, dat is toch wat ze zegt? Ik zie het niet als afschuiven, maar als een oproep.
Tetjes los, Guusje ! Wuiven naar Dedecker Jean-Marie !
[Toespraak van m’n kloten. Wee de (derderangs) politici die hun halfbakken oproepjes in de gazetten moeten gaan verkondigen omdat het in hun rextreexe contacten niet lukt.]
[Of in zittinkjes die de gazetjes halen. Onpragmatisch Populisme, to coin a phrase, OP.]
Het is hoog tijd dat er een beetje respect komt bij de politieke elite, zowel voor ‘het volk’, dat ze kennelijk te dom acht om te poepen en in hoge nood verkerend om door een intellectuele elite in het juiste gareel te worden geaaid, en voor de ‘intellectuele elite’ – een verzinsel van haarzelf – die kennelijk te bezadigd en te lui is om aan haar tegenstrevers voldoende weerwoord te bieden.
Fuck toch off mens, en probeer niet om anderen jouw werk te laten doen !
Steeph, zie je stuk nu pas en ben het me je analyse eens. Het huidige partijpolitieke systeem is dood, alleen de patient wil het nog niet accepteren. Politieke partijen zijn baantjes machines, de verkiezingen een nieuwe draai aan de banencarousel. Het grote gebaar, de visie, de wil ergens in te geloven en er aan vast te houden vind je bij de grote politieke partijen nauwelijks mee.
Maar die revolte? Niet iets om naar uit te kijken, maar of het ontkoombaar zal zijn? Verandering zal, vrees ik, niet van binnenuit komen. Net zo min als de kalkoen zichzelf op het kerstmenu zal zetten.
“In the past, politicians promised to create a better world. They had different ways of achieving this, but their power and authority came from the optimistic visions they offered their people.
Those dreams failed and today, people have lost faith in ideologies.
Increasingly, politicians are seen simply as managers of public life.
But now, they have discovered a new role that restores their power and authority.
Instead of delivering dreams, politicians now promise to protect us, from nightmares.”
Uit: The Power of Nightmares, Adam Curtis, BBC4