Plaszak

ACHTERGROND - Bent u begaan met het milieu? En gebruikt u medicijnen? Plas dan in een plaszak.

Die plaszak doet het goed in de media. Dat is mooi want daarmee komt het vraagstuk van de medicijnresten in ons water opnieuw in de schijnwerpers. In die discussie zijn twee heikele aspecten die werkelijke voortgang belemmeren. Het eerste is dat we niet meetbaar kunnen aantonen dat de diverse stoffen schadelijk zijn voor de mens. Het tweede is de vraag wie van de betrokken partijen de kosten voor zuivering op zich zou moeten nemen.

Beide aspecten bieden de mogelijkheid om eindeloos te onderzoeken hoe we dit varkentje nu het best zouden kunnen wassen. En dat is precies wat er gebeurt. Waterschap Groot Salland gaat daar nu een steentje aan bijdragen. Woordvoerder mevrouw Jonkman: ‘Het waterschap is verantwoordelijk voor schoon water en wil haar bijdrage leveren aan minder medicijnresten in het water.’

Hiervoor start het waterschap in samenwerking met het Deventer Ziekenhuis (DZ) het plaszakonderzoek. Het onderzoek start begin 2015. Het doel is volgens Rob van Putten van het DZ om uit te vinden of patiënten aan te zetten zijn tot gedragsverandering met het motief ontlasting van het milieu.

Het ziekenhuis gaat patiënten die een CT-scan krijgen, vragen om na het onderzoek thuis de urine op te vangen voor bepaalde tijd. In die urine zitten namelijk resten van contrastvloeistof die voor het nemen van een scan wordt ingebracht. Er is voor deze groep patiënten gekozen omdat de belasting van het onderzoek voor hen goed draagbaar is én omdat de contrastvloeistof goed meetbaar is. Gemiddeld zijn er jaarlijks een paar honderd mensen die een CT-scan krijgen in Deventer. Van Putten: ‘Uiteraard is elke patiënt vrij in de keuze om mee te doen of niet. Vanwege die vrijwilligheid is vooraf nog niet in te schatten hoeveel patiënten uiteindelijk mee zullen doen aan het onderzoek.’

Het waterschap wil ook werkelijk gaan meten of er aantoonbare verschillen optreden in de waterkwaliteit door het gebruik van de plaszak. Maar hoe het waterschap de metingen goed denkt te kunnen gaan uitvoeren, kan Jonkman nog niet beantwoorden. Deventer heeft een kleine honderdduizend inwoners. Als er dan dagelijks door hooguit een paar mensen geen contrastvloeistof geloosd wordt, lijkt het vinden van het verschil als het zoeken van een naald in een hooiberg. Bovendien is er geen hard bewijs of de respondent die zegt zijn plas op te vangen, dat ook daadwerkelijk doet. Jonkman geeft aan dat de onderzoeksopzet nog uitgeschreven moet worden en dat er ook nog een nulmeting zal worden gedaan om de hoeveelheid van de stof in het riool bij aanvang van het onderzoek te weten.

Groot Salland heeft van 2009 tot 2012 meegedaan aan een Europees project waarbij onderzocht werd of het verwijderen van medicijnresten uit de waterketen haalbaar is, PILLS. Binnen dat onderzoek is bij de Isala klinieken in Zwolle een zuiveringsinstallatie aangebracht. Jonkman: ‘De resultaten waren bemoedigend. Het verwijderen van medicijnresten is zelfs mogelijk tot een zo kleine hoeveelheid dat die niet meer te meten is. Maar de in te zetten technieken zijn heel erg duur.’

Dat kostenplaatje blijkt vooralsnog voldoende obstakel te zijn om dergelijke installaties wijdverbreid in te zetten. Groot Salland heeft nu een andere invalshoek gevonden voor de discussie. Het poogt om aan de voorkant van de waterketen een oplossing te vinden. Daar waar het in het riool belandt, op de wc dus. Waterschap en gedragsverandering? Jonkman geeft terug dat het waterschap voor dit onderzoek inderdaad niet zelf alle kennis in huis heeft en daarom samenwerking heeft gezocht met onder andere de Universiteit van Wageningen.

Of het onderzoek van enig nut zal zijn, valt nog te bezien. Grootse resultaten qua watermetingen zullen er hoogstwaarschijnlijk niet zijn. Maar daar ging het dan ook niet om. Het onderzoek is mogelijk gewoon een volgende zijwaartse beweging in de discussie over medicijnresten in het water. Een niet oninteressante zijwaartse beweging voor politiek en bedrijfsleven want het roept voorzichtig een derde partij op tot verantwoordelijkheid, de burger.

Rob van Putten van het DZ: ‘Het Deventer Ziekenhuis doet mee aan dit onderzoek omdat het blijk wil geven van haar maatschappelijke verantwoordelijkheid en binnen grenzen ook patiënten wil vragen daar een bijdrage aan te leveren.’ Nobel streven. Jammer dat het DZ zelf niet over een zuiveringsinstallatie beschikt voor het rioolwater. Met dagelijks gemiddeld vierhonderd patiënten in huis die allerlei medicijnen innemen, zal het ziekenhuis immers behoorlijk wat medicijnresten afgeven.

Van Putten zegt dat het ziekenhuis de ontwikkelingen volgt, maar dat de exploitatiekosten nog erg hoog zijn. Navraag bij een specialistisch bedrijf dat zich met de zuivering van medicijnresten bezighoudt, leert dat een zuiveringsinstallatie voor een gemiddeld ziekenhuis een kostenpost van twee à drie miljoen euro betekent. Meedoen aan een onderzoek van Groot Salland is dan heel wat goedkoper en levert toch een verantwoord imago op. De begrote kosten van dit plaszakonderzoek bedragen overigens € 456.000. Dat is al een zesde van een zuiveringsinstallatie in het ziekenhuis.