Eerst een plaatje, dan een praatje:
Ooit las ik ergens dat met het huidige ledental van politieke partijen alle actieve leden ook gelijk alle vaste politieke rollen vervulden. Hierbij is het uitgangspunt dat van iedere organisatie met vrijwilligers ongeveer 10% actief is. En bij de politieke rollen moet u denken aan alle bestuursleden lokaal, regionaal en landelijk en alle raadsleden, parlementsleden, regeringsleden etc….
Ik kon de bron niet meer achterhalen en was inmiddels zelf nieuwsgierig geworden naar de opbouw van dit punt en de bijkomende pijn, waarover straks meer. Dus heb ik het maar even uitgezocht (spreadsheet in ODS formaat). En daar deze week de meest actuele cijfers van de ledentallen van de politieke partijen uitkwamen, zijn die meegenomen. Onze infographics man Ad van der Stok heeft ze gelijk in het bovenstaande overzicht gevat.
U ziet daar rechtsonder dat ongeveer tweederde van de actieve leden nodig zijn om alle vaste plaatsen te vervullen. Dus niet helemaal zoals ik oorspronkelijk het punt mee kreeg, maar toch een heel eind in de buurt.
Waarom is dit problematisch? Om twee redenen.
Ten eerste is er op deze wijze weinig ruimte voor selectie op kwaliteit en vaardigheden. Wie actief wil zijn, zal ook snel meespelen in het spel. Een andere mogelijkheid is er niet. Dat is niet goed voor het bestuur van de partijen en niet goed voor het bestuur van dit land (op alle niveaus).
En ten tweede is bij een verder dalende graad van politieke participatie (waar nu overigens een stabilisatie in lijkt op te treden) het een reëel gevaar dat er straks überhaupt niet meer genoeg beschikbare mensen zijn om alle noodzakelijke plaatsen in te nemen.
In dit licht bezien is de opkomst van bewegingen zonder leden dan ook interessant. Is dit een oplossing of verhult dat slechts het probleem?
Een factor die ook meespeelt de laatste vijftien jaar is het fuseren van gemeenten. Het aantal gemeenten in Nederland is nu ongeveer 25% lager dan toen. En dan heb je navenant minder raadsleden en bestuursleden nodig. Of deze trend nog verder door zet betwijfel ik.
Aanvullingen en correcties op mijn tellingen (op basis van de mij beschikbare informatie) altijd welkom. Met name op het punt van bestuursleden per gemeente per partij heb ik wat aannames moeten doen.
Reacties (23)
“In dit licht bezien is de opkomst van bewegingen zonder leden dan ook interessant. Is dit een oplossing of verhult dat slechts het probleem?”
Ja. In feite doen ledenloze partijen aan “outsourcing” van hun bestuurstaken; bestuursleden worden als een consultant aangetrokken. Het voordeel is dat je minder bestuurders krijgt die een positie krijgen omdat ze zich omhoog likken in een partij, maar aan de andere kant maakt ze dat wel minder geschikt. Kijk naar Bonhoff en Heinsbroek. Zoals laatst een bestuurskunde professor in Buitenhof zei, op de vraag of het niet zonde is dat misschien een van de ‘beste’ wethouders in Nederland, Geluk, het veld moest ruimen omdat hij zijn raadsleden voor het blok zette: “dan ben je dus blijkbaar geen goede wethouder”. Plus dat je een hoop opportunisten aantrekt. Er was laatst een interview met de voorzitster van D66 in de Pers en die zei daar ook heel erg voor te waken; dat ze geen ‘partij-hoppers’ aantrekken die graag op het winning team wedden.
“Een factor die ook meespeelt de laatste vijftien jaar is het fuseren van gemeenten. Het aantal gemeenten in Nederland is nu ongeveer 25% lager dan toen. En dan heb je navenant minder raadsleden en bestuursleden nodig. Of deze trend nog verder door zet betwijfel ik.”
Er zit nog een rond fusering stadsdeelbesturen aan te komen…
@prometeus: Maar je hebt wel de vrijheid om strenger te selecteren. Je bent niet gebonden aan een vaste groep beschikbare mensen. (Niet dat ik overtuigd ben hoor).
+ shit stadsdeelbesturen/deelraden niet meegenomen in de berekening. Amsterdam en Rotterdam alleen toch?
De eerste infographic is feitelijk correct maar geeft een zeer vertekend beeld. Je kunt wel links onderaan klein ‘x 1000’ zetten en rechts ‘x 10.000’ maar dan begrijp je niet veel van visuele communicatie. Het beeld zegt dat de SP enorm veel verliest en D66 enorm veel wint, terwijl de werkelijke getallen best bescheiden zijn. De SP implodeert niet en D66 explodeert niet, terwijl het beeld sec dat wel communiceert. Daarmee vind ik het geen sterke infographic.
@W.Zelf: Is een keuze. Als je de linker schaal hetzelfde zou maken, krijg je te weinig zicht, met name bij de kleine af/toenames.
@4 Als die zo klein zijn, zou ik er niet te hard over nadenken.
@3 Als hij nou cirkels (oppervlak) had gebruikt ? Of nog mooier: bollen (inhoud) ? Bollen in 2D wordt het nog eens helemaal ;-)
Precies dit vertelde ik onlangs aan vrienden. Inclusief de zorgen.
De inmiddels voorspelbare hulde voor het uitzoekwerk.
@W.Zelf en mescaline: Hebben jullie trouwens ook nog iets te zeggen over de inhoud, naast de vorm?
Iets waar ik zelf aan denk: ons partijstelsel stamt uit de verzuiling. Toen was actief zijn en inzet voor een politieke partij een zaak van plicht en prestige. Tegenwoordig is het leven in zoverre mate gedepolitiseerd dat weinig mensen zich intrinsiek geroepen voelen tot politieke deelname (instrinsieke motivatie) en daarnaast heeft politiek activisme tegenwoordig weinig status.
Dus wat er overblijft is het vooruitzicht van politieke baantjes die aantrekkelijk zijn vanwege geld, macht en bekendheid. Als maatschappelijke trends betekenen dat politici opportunistischer worden (bv. de meerderheid van de actieve leden heeft een bestuursfunctie, de snelle opkomst en leegloop van populaire partijen: eerst de SP, nu D66) misschien is de politiek gebaat bij meer concurrentie ipv minder. Bijvoorbeeld directe democratie: als je er niet (meer) op kunt rekenen dat politici uit idealistische overwegingen jouw belangen verdedigen, zou je ze moeten kunnen wegstemmen.
Mijn twee centen.
Moet je bestuurders noodzakelijk uit actieve leden rekruteren? Je kunt toch ook een passief lid vragen of hij zin heeft in een bijbaan (want bij mijn weten wordt zelfs een gemeenteraadslid betaald)?
Postje gaat over politieke barometer. Ik heb het liever over het klimaat.
Aanvullend op JSK/1 Recrutering uit partijleden is ook handig om zulke bestuurders in toom te houden.
Extern aanwerven door toch min of meer politieke amateurs uit een poel opportunistische go-getters met diploma… ik wil je het overwicht op hen zien behouden.
/1ct
@2 Politieke partijen kunnen ook uit hun eigen gelederen kiezen. Of ze kunnen ervoor kiezen om een “zakenkabinet/raad/college” te vormen door mensen te benaderen die misschien geen lid zijn, maar wel sympathiseren met het gedachtengoed van een partij. Daar heb je geen ledenloze partij voor nodig.
Maar dan blijft het punt staan: je wilt linksom of rechtsom mensen die de politieke skills hebben om op een gemeente of provinciehuis of op een ministerie te kunnen functioneren, maar die niet een product zijn van het systeem. Maar partijen zijn er vrij in om zulke kandidaten te selecteren; blijkbaar kiezen ze er (vaak) voor om het niet te doen, maar voor het type “Melkert” of “Maria van der Hoeven” te gaan. Of de kandidaten willen niet.
@9
“Zelfs een gemeenteraadslid” klinkt een beetje neerbuigend. Er zijn vast gemeentes waar het inderdaad weinig voorstelt, maar in Amsterdam krijg je gezien de hoeveelheid werk niet extreem veel betaald. Maximaal 2000 euro in de maand, en dan ben je daar ook wel minstens een paar dagen in de week mee bezig. Leuk voor een eenvoudige student, maar niet voor een maatschappelijk enigszins succesvol mens (dwz, als we maatschappelijk succes afmeten aan het salaris, wat natuurlijk zeker op een weblog als sargasso een niet-meteen-door-iedereen-onderschreven methode zal zijn)
@Bismarck ea: Lastig punt bij het werven uit je “passieve” arsenaal is dat je het risico loopt dat ze onvoldoende geschoold zijn (of ervaring hebben met) de basis standpunten van de partij. Sympathiseren is niet hetzelfde als helemaal de lijn kunnen volgen. Je loopt dan het risico dat je dan standpunten inneemt die ingaan tegen wat elders gezegd wordt.
Zelf vind ik dit niet een heel groot probleem, maar veel partijen vinden dit heel eng.
@JSK: Mensen gaan ook meer voor enkele onderwerpen dan hele partij-ideologiën. Maar de inrichting is daar nog niet op aangepast.
@Horst: Even om je op het verkeerde been te zetten: ik ben het grotendeels met je eens. Hoewel je hier natuurlijk altijd tegenover kunt zetten dat je jouw politieke bevlogenheid en maatschappelijk engagement nooit echt in geld kunt uitdrukken.
@12: Ik bedoel het niet neerbuigend (excuseer als het zo overkomt), maar meer in de zin van dat gemeenteraadslid het laagste niveau bestuurswerk is dat ik kan verzinnen, waarmee ik aan wil geven dat alle bestuurswerk betaalde banen zijn, dus je kunt best iemand vragen dat te doen, ook als hij niet bereid is vrijwilligerswerk te doen (want dat is in mijn beleving het onderscheid tussen actieve en passieve leden). Bedenk daarbij dat Amsterdam een beetje de uitzondering is. Er zijn een veelvoud aan zetels die aanzienlijk minder werk met zich meebrengen (kleinere gemeentes, waterschappen) dan “fulltime” raadszetels, zoals in de grote steden. Wat dat “maatschappelijk succes” betreft, daarin heb je gelijk, dat is niet direct aan salaris af te meten, je levert daarvoor zelf het bewijs met de 2000/maand voor een Amsterdamse raadszetel.
@13: Maar bij partijen zonder leden is die kans veel groter. Daarnaast vind ik dat je volksvertegenwoordigers en al helemaal bestuurders (wethouders, gedeputeerden, ministers) vooral kiest op hun kunde en kennis (naast het partijprogramma). Mij lijkt dat het lidmaatschap van een partij toch op zijn minst een garantie inhoudt dat je het in grote lijnen (dus op partijprogrammaniveau) eens bent met de partij, of je ermee kunt verenigen.
Dat je het op een bepaalde stemming niet eens bent met de fractieleider vind ik niet problematisch, dat moet gewoon kunnen (en zou ook vaker mogen blijken bij stemmingen in de 2e Kamer!).
Mocht je het niet eens zijn met punten uit het partijprogramma en je er niet aan willen conformeren, dan is dat een kwestie van eerlijk zijn en dat aangeven voor je de functie/verkiesbare plaats aanvaardt (en zorgen dat de kiezer daar ook mee bekend is, zodat die zijn stemgedrag erop aanpast). Ik zit bijvoorbeeld te wachten op een GL-er die iets minder verkrampt omgaat met GMO’s en iets kritischer is naar (het democratisch gehalte van) de EU dan het partijstandpunt. Die krijgt mijn stem (hier heb ik het over landelijke en EU verkiezingen).
@Steeph: het feit dat het aantal politieke plekken gelijk is aan het aantal actieve partijleden, komt dat niet uit Van Westerloo’s uitstekende boek “Niet spreken met de bestuurder”?
@Eurocraat: Dat zou kunnen. Maar dan heb ik het via de band gekregen. Want dat boek staat nog op de lijst “te lezen”.
@13 Mee eens, maar ja, waarschijnlijk heeft niet iedereen van die romantische opvattingen over het dienen van het land als wij.
Geef mij een boek, een fles drank, een nuttige volksvertegenwoordigerspositie en een racefiets en ik ben gelukkig. Maar ja, zie het grauw maar eens te overtuigen daarvan.
Overigens, hier enigszins los van maar wel fokkin ontopic: de toename van het aantal leden bij D66 vind ik toch wel redelijk bij een explosie in de buurt komen. Natuurlijk zullen het vooral successupporters/baantjesjagers/netwerkers zijn, maar het geeft toch aan dat het partijlidmaatschap nog niet helemaal verleden tijd is.
(Ik heb mezelve onlangs zelfs aangemeld bij het Alternatief voor Vakbond, leve de georganiseerde verbanden!)
@Horst: Zowel bij de opkomst van Pim als nu bij de opkomst van Geert zie je een reactie. Het schijnt mensen te stimuleren om alsnog politiek actief te worden, maar dan bij een partij die (schijnbaar) het meeste tegenwicht biedt.
De vraag is of deze mensen lang mee zullen gaan als actieve leden. Ik hoop natuurlijk wel, soms kan meedoen een extra stimulans geven. Maar politiek is best een zware hobby. Dus ik vrees het ergste.
@Steeph: Ik denk dat het moderne activisme eerder een vorm van identiteitsbevestiging is dan politiek engagement. Veel nieuwe D66’ers die ik ken zijn niet perse sociaal-liberalen maar kijken vooral neer op de onderklasse. Net zoals Obama’s beweging niet zozeer eenduidig politiek gemotiveerd was, maar een diverse aanhang kende die waarvan de voornamelijke overeenkomst was dat zij stonden voor een multicultureel, multireligieus en multilateraal opererend Amerika.
Zie ook het verlies van de Democraten in Massachusetts. Lui daar zijn vrijzinnig en seculier (*niet* atheistisch) maar hoeven/willen niet perse meer belasting betalen.
Dus mijn voorspelling is dat de opkomst van D66 stoom verliest zodra zij positie moet nemen wat economie betreft. Hopelijk geldt dat ook voor de PVV als de werkloosheid volgend jaar oploopt.
Zelf actief lid van D66.
Ik denk dat een verschil met vroeger is dat minder mensen altijd hetzelfde stemmen en er vaker wordt gezweefd. Bovendien denk ik ook dat er steeds minder mensen uit gewoonte (verzuiling) lid zijn. Mensen worden eerder lid omdat ze zin/tijd/ambitie hebben om zich met de politiek te bemoeien en niet omdat hun ouders het ook zijn.
Van onze afdeling is ongeveer 10% in een actieve functie. En daarnaast ongeveer 30% aan leden die hun gezicht laten zien op vergaderingen, borrels etc. Aangezien ik secretaris ben bel ik alle nieuwe leden. En de redenen om lid te worden lopen ver uiteen.Van donateurschap, politieke ambities, vrijblijvend willen meepraten tot zelfs aan gewoon voor de gezelligheid.
Veel moeite om onze lijst te vullen hadden we iig niet. Daarvoor hadden we gelukkig wel een paar buitenstaanders die zich geroepen voelden voor raadswerk. Die zijn goed gescreend overigens.
Problemen met weinig kader doen zich met name op het platteland voor. Al worden er vaak allerlei creatieve constructies bedacht om toch vertegewoordigers mee te laten dingen naar raadszetels. Ook in de participatie van leden in die afdelingen veel hoger. Er zijn plaatsen waar 12 leden wonen die ook alle 12 actief betrokken zijn.
Wat betreft het dalende (hoewel nu weer iets stijgende) aantal leden van politieke partijen: dat past in een trend waarbij mensen zich meer richten op issues die ze belangrijk vinden, dan op het hele totaalpakket aan meningen van een partij. Dat is ook logisch, want een partij is maar een punt (of vlek) in een veel groter geheel van meningen.
Wat betreft je punt over recrutering: dat bekijk je wat te beperkt. Wanneer is iemand “actief” lid en wanneer niet? Daar zitten ook veel grijstinten. Een deel van onze leden is wel actief rond verkiezingen, maar verder niet. Is dat dan een actief lid? Het scheelt wel een factor 2 qua hoeveelheid actieve leden.
En als je dan gaat recruteren uit die pool, dan doe je dat niet alleen bij actieve leden. Er kunnen ook mensen van buiten komen, die een schat aan ervaring hebben maar om wat voor reden dan ook nog geen lid waren van een politieke partij. Die kunnen zo aan de slag.
Er zitten dus wel wat nuances aan je verhaal.
@Michel: Vuistregel voor de meeste organisaties is ongeveer: 90 passief, 9 actief, 1 procent extreem actief.
En natuurlijk, dat varieert. Maar met actief wordt bedoelt dat je over langere tijd met regelmaat uren besteedt aan de partij/vereniging/etc…
En ja, voor selecte posities (bv burgemeesters of ministers) kijk je iets anders naar je ledenbestand.
Maar over de breedte geldt voor de meeste partijen dat je dan toch uitkomt bij leden die al op de een of andere wijze actief waren/zijn.
Uiteraard zit hier variatie in per partij. Een SP heeft een hele andere achterban dan een VVD bijvoorbeeld.
Vraag voor jou: Hoe liggen de getallen bij jullie (over de hele partij heen, niet slechts in 1 plaats)?