ELDERS - In Oostenrijk hebben kiezers gezorgd voor de definitieve afgang van Haider’s extreem-rechtse partij en de entree van een Canadese miljardair.
Oostenrijk is net als Duitsland een federale Bondsrepubliek met deelstaten. In de deelstaten Karinthië en Neder-Oostenrijk zijn afgelopen zondag verkiezingen gehouden.
In de zuidelijke deelstaat Karinthië werd de FPK weggevaagd door De Groenen en de Sociaaldemocratische SPÖ. Karinthië was ooit de machtsbasis van Jörg Haider, de rechts-extremistische politicus die in 2008 bij een met veel geruchten omgeven auto-ongeluk om het leven kwam. De FPK is nu vanwege corruptieschandalen gedecimeerd. De landelijke variant van Haider’s politieke familie, de BZÖ, kon zich wel handhaven.
In Neder-Oostenrijk (rond Wenen) overwon de christelijk volkspartij ÖVP. De sociaaldemocraten haalden daar het slechtste resultaat ooit. Ook de FPÖ, de oorspronkelijke landelijke partij van Haider, later zijn concurrent op rechts, verloor fors.
Nieuw in beide deelstaten is de partij (zelf spreken ze over het Team) van de Oostenrijks-Canadese miljardair Frank Stronach (80). Hij is de grote uitdager van de politici van de oude partijen die hij ‘stieren zonder ballen’ noemt.
Stronach, zoon van een vakbondsactivist en een fabrieksarbeidster, emigreerde in de jaren vijftig naar Canada en werd daar rijk met Magna, een bedrijf in auto-onderdelen met 115.000 werknemers. Een paar jaar geleden was hij nog een serieuze kandidaat om Opel over te namen van General Motors. Stronach heeft zijn bedrijf vaarwel gezegd en wil nu in zijn oude vaderland een en ander recht komen zetten onder het motto: niet lullen maar poetsen. Hij vindt dat er al genoeg denktanks zijn.’Ik richt een do-tank op,’ zei hij tijdens zijn campagnetour. Als succesvol zakenman staat hij zich voor op zijn kennis van de economie. En op dat gebied moet het roer om, ook in Europa. Ondanks het feit dat zijn land betrekkelijk weinig heeft geleden onder de eurocrisis. De euro hoeft niet afgeschaft te worden, maar Stronach is wel te porren voor een noordelijke en een zuidelijke variant met wisselende koersen. Een Oostenrijkse euro is meer waard dan een Griekse euro.
Met “waarheid, transparantie en eerlijkheid” heeft het Team Stronach nu in twee deelstaten de harten veroverd van ontevreden kiezers. Vooral aan de rechterkant haalt Stronach stemmen weg van de oude partijen met zijn puur kapitalistische, Amerikaans aandoende programma. Rechts, maar niet openlijk racistisch zoals Haider en consorten. En vooral: tegen de oude partijen.
Waarheid, transparantie en eerlijkheid hebben de Groenen in Karinthië ook aan de overwinning geholpen. Lijsttrekker Rolf Holub maakte naam als klokkenluider in een corruptie-affaire. Hij bleef Stronach in stemmenpercentage nét voor.
De uitslag van de Oostenrijkse verkiezingen geeft de gevestigde partijen wederom te denken. Het gebrek aan vertrouwen in de politiek is in Europa een niet te negeren drijfkracht voor veel kiezers. Italië kiest voor de Vijf Sterren Beweging van Beppe Grillo. Griekenland kreeg vorig jaar een nipte meerderheid voor een grote colaitie van rechts en links terwijl zowel extreem-rechts als extreem-links groeiden. In veel andere landen is een soortgelijke trend zichtbaar. Het Grillo-effect lijkt zich te gaan verspreiden, schrijft een Spaanse socioloog. En ook in Portugal wordt nadat zaterdag miljoenen mensen de straat op zijn gegaan voor ineenstorting van het huidige politieke systeem gevreesd.
Hoeveel stemmen zou een Europese ’tegenpartij’ volgend jaar kunnen halen? Het feit dat zo’n partij op dit moment onmogelijk is mag de oude partijen er niet van weerhouden in 2014 een antwoord op de trend klaar te hebben.