Oorlog onvermijdelijk

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

AtoomexplosieZwervend over verschillende netwerken, virtueel en sociaal, kom je af en toe bijzondere zaken tegen. Zo zat ik ineens in een samenvatting van een onderzoek naar complexe internationale systemen en chaos.
In de inleiding werd mijn aandacht getrokken door het volgende stukje:

The war dynamics of Great Powers can be illustrated by a power law. As a result of a driving force, the international system is constantly being pushed toward this critical point. The security dilemma is a booster of this driving force. Tension and frustration build up in the international system as a result of various system thresholds, and are periodically discharged through wars.

Dat leg ik uit als dat oorlogen een onvermijdelijk gegeven zijn inherent aan hoe de internationale machten samen op deze aardkloot functioneren.
Dus het stuk maar eens verder lezen.

Nu moet ik eerlijk zeggen dat mijn kennis van complexe systemen, de chaostheorie en de wiskunde de laatste tijd wat roestig is. Dus delen van de onderbouwing kon ik niet helemaal vatten.
Maar ik lees in het hele stuk wel dat hoe landen/naties/machten ook acteren, voor het bereiken van een nieuw evenwichtspunt er oorlogen nodig zijn. Tenminste voor de periode van 1495 tot 1945. Maar de trend is zo duidelijk dat je volgens mij geen illusie hoeft te koesteren over het heden of de nabije toekomst. Hoe hard we ook ons best doen, de spanning zal zich in het systeem opbouwen en ergens moeten ontladen. Niet zo’n fijne gedachte. Maar eerlijk gezegd moet ik wel toegeven dat het erg aansluit bij dat zeurende stemmetje in mijn achterhoofd. Het is alsof er een grote piramide van blokjes gebouwd wordt met een heel wankel evenwicht dat ergens in elkaar zakt. Dat ergens kan volgend jaar zijn, maar ook nog 25 jaar op zich laten wachten.
Heel benieuwd of er onder de reaguurders nog mensen zijn die dit stuk goed kunnen doorgronden en op waarde kunnen schatten. Het lijkt me namelijk best wel schokkend als inderdaad is aangetoond dat hoe je het ook probeert er altijd weer oorlog nodig is. En zeker als je nu kijkt naar de situatie rondom Iran en het niet uitsluiten van het gebruik van kernwapens door de VS. Welke cascade zal dat tot gevolg kunnen hebben?

Hier nog een fraaie grafiek ter afsluiting (x-as: “Great Power Wars”, y-as: “Consecutive average of 5 wars”):

De auteur, Ingo Piepers, is niet onbekend met het begrip oorlog en blijkt een Nederlander te zijn. Hij is gemaild. Hopelijk is hij bereidt vragen te beantwoorden en de discussie aan te gaan.

Reacties (34)

#1 RennieB

A Fatal Tendency of Mankind

Self-preservation and self-development are common aspirations among all people. And if everyone enjoyed the unrestricted use of his faculties and the free disposition of the fruits of his labor, social progress would be ceaseless, uninterrupted, and unfailing.

But there is also another tendency that is common among people. When they can, they wish to live and prosper at the expense of others. This is no rash accusation. Nor does it come from a gloomy and uncharitable spirit. The annals of history bear witness to the truth of it: the incessant wars, mass migrations, religious persecutions, universal slavery, dishonesty in commerce, and monopolies. This fatal desire has its origin in the very nature of man — in that primitive, universal, and insuppressible instinct that impels him to satisfy his desires with the least possible pain.

Frederick Bastiat http://www.constitution.org/law/bastiat.htm

  • Volgende discussie
#2 Steeph

@RennieB: Aardig citaat. Maar daar wordt uitgegaan van een link tussen de menselijke aard en oorlog. Volgens mij gaat het onderzoek over de aard van systemen en oorlog en de “wiskundige” zekerheid van een oorlog.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Ingo Piepers

De complexiteitswetenschappen richten zich onder andere op patroonvorming in complexe systemen en ‘onderliggende’ mechanismen. Dit exploratieve onderzoek laat zien dat een aantal patronen kan worden geidentificeerd in de dynamiek van het internationale systeem. Dergelijke patronen zijn het gevolg van een proces van ‘zelforganisatie’: er ligt geen blauwdruk aan ten grondslag. Het is in hoge mate een autonoom proces. Dit autonome proces wordt – althans dat is mijn hypothese – voortgebracht door een ‘driving force’ waarin het veligheidsdilemma een belangrijke rol speelt. Een veligheidsdilemma is typerend voor een anarchistisch internationaal systeem: de veiligheid van de ene staat is de onveligheid van andere staten. De dynamiek tussen de VS en Iran illustreren de werking van dit dilemma. Op systeemniveau kunnen de gevolgen desastreus zijn, nota bene afhankelijk van een aantal andere systeemcondities. Overigens ben ik geen doemdenker. Ingo.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Jip

”I’ll give you your damned war”.
http://www.jfk-online.com/jfk100lbjnam.html

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Steeph

Stel je bent pascifist (zoals ik) en je gelooft wat er in het onderzoek staat. Dan is oorlog dus onvermijdelijk. Moet je dan voor of tegen een verdedigingsleger voor eigen land zijn?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Think Tank

Ik snap de link met zelforganisatie niet. Bij zelforganisatie ontstaan complexe patronen uit simpele agenten die allen ongeveer dezelfde set regels hebben. Zo te zien gaat dit onderzoek meer over het gedrag van het systeem als geheel (excuses als ik wat heb gemist, slechts vluchtig doorgenomen), en niet om de regels. En die set regels is natuurlijk het meest interessant: is oorlog impliciet in die regels aanwezig (zelfbehoud, gewin)? Is het daarom onvermijdelijk?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Aeros

@Steeph.
Een verdedigingsleger lijkt me zinloos. Wanneer je geweld met geweld bestrijdt blijf je hangen in het dilemma. Het is juist zaak om het dilemma zichtbaar te maken zodat de partijen weer keuzevrijheid voelen en zelf hun eigen macht weer in handen kunnen nemen.

Een mooi voorbeeld uit de Indiase mythlogie hierover is het verhaal van Kali, de donkere godin. Zij wordt opgeroepen wanneer een demon de wereld dreigt te vernietigen. Ze raakt door al het bloed en geweld echter buiten zinnen en weet van geen ophouden meer. Pas wanneer haar partner zich voordoet als gewonde (onschuldige) baby op het slagveld, kalmeert ze.
Een voorbeeld uit recentere geschiedenis is Ghandhi en passief verzet.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Steeph

@Aeros: Eens met jouw eerste stukje, uit overtuiging.
Maar de crux zit in het woord “keuzevrijheid”. En als ik het onderzoek goed lees, is er geen sprake van keuzevrijheid als doorslaggevende factor. Geef het genoeg tijd en interne spanningen (politiek), schulden, grondstoffen, haat en andere factoren gaan aan de haal met de “rede”.
Mooi voorbeeld is de EU. Die is er (mede) gekomen om te voorkomen dat staten weer in oorlog gaan. Door ze economisch zo te verknopen dat het geen zin meer heeft.
Maar wat gebeurt er als mensen hier niet meer in geloven? Of als ze het juist als bedreigend gaan zien (zoals nu met bv de Oost Europeanen)? Hoe stevig is het dan? Offert Frankrijk zijn eigenzinnigheid op voor het grote geheel als het er echt op aan komt? Engeland? Italie? Voor je het weet treden er scheuringen op en komt er weer ruimte voor ouderwetse oorlogen in Europa.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 mescaline

Wat er in de blauwe lijn wordt neergezet is me niet duidelijk.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Bismarck

Steeph: Daarom moeten we ook van die landen af. Nationalisme is door de tijd heen altijd een catalysator voor oorlog geweest (in ieder geval voor de periode waar het onderzoek over gaat). Als er ergens grenzen liggen dan heeft de mens een natuurlijke verleiding om ze gaan te verleggen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 Aeros

@Steeph
Ik heb het rapport zelf nog niet gelezen. Ik denk dat je op de genoemde terreinen als politiek, schulden, grondstoffen e.d. als individu steeds opnieuw keuzes kunt maken.
We hebben ook te maken met een maatschappij (= individuele relaties op macro-niveau). De EU is inderdaad een op economische principes gestoeld voorbeeld op macro-niveau. Een nobel streven, maar nog steeds gevoelig voor de dunne lijn tussen oorlog en vrede.
Je bedreigd voelen of veel waarde hechten aan je eigenzinnigheid zijn echter weer onderwerpen waar je als individu een keuze in kunt maken. En iedere individuele keuze heeft wel degelijk een effect op de maatschappij!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 Steeph

@Aeros: Tuurlijk kan je keuzes maken. Maar een groot complex systeem is toch even wat anders.
Als er brand is verstopt in no time de uitgang. Terwijl iedereen weet dat het slimmer is om een voor een naar buiten te gaan.
Waarom volgen zoveel mensen politieke leiders die uiteindelijk beslissingen zullen nemen die diezelfde mensen zullen schaden?
Niet alles is met rede te vangen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 su

@Bismarck: niet alle oorlogen worden gekenmerkt door grensgeschillen. Volgens mij zijn op dit moment zelfs de burgeroorlogen favoriet.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 Aeros

@Steeph: Rede? Dat woord vind ik zelf zo weinig bij mijn ideeen passen. Ik denk dat rede een slechte raadgever is. Rede zorgt voor brandvoorschriften en voor schuldgevoel en verwijten omdat mensen de voorschriften niet hebben gelezen of hebben onthouden. Maar probeer je maar eens voor te stellen, helemaal individueel, wat je doormaakt wanneer je je een brandsituatie voorstelt. DoorVOEL dat maar, de angst, de paniek, het gevoel door de stuatie overweldigd te worden. Waarschijnlijk kijk jij voortaan wel waar de nooduitgangen zijn, waar de brandblussers en ben jij in staat om paniek te voorkomen.
Ik denk wel dat heel veel mensen niet beseffen dat ze keuzes kunnen maken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 Steeph

@Aeros: Misschien was “rede” niet het juiste woord. Meer “bewustzijn”. Bewust keuzes maken. En dat ontbreekt. Dus wat dat betreft zitten we waarschijnlijk niet zover uit elkaar.

Overigens ben ik inderdaad iemand die altijd kijkt waar de branduitgangen zitten. Maar dat komt omdat ik eigenlijk gewoon een control-freak ben ;-)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 esgigt

Aardig te vermelden is dat Sun Tzu (Chinees generaal) in zijn Art of War, zelf aangeeft dat het bereiken van de doelen van een staat, zonder daarbij oorlog te voeren, veruit de prioriteit verdient. Hij zegt onder andere :

Het voeren van oorlog is een kwestie van leven of dood(voor de staat).

Het gevolg van een verloren oorlog kan de val van de staat inhouden, welke niet meer zal herrijzen.

Hier ligt ook een stuk verantwoordelijkheid van militaire leiders naar politieke leiders toe, die helaas veel te weinig door de militaire leiders gevoeld en opgepakt wordt (getuige de US veldtocht in Irak).

Oorlog wordt in die zin begonnen (en gevoerd) door politici die hun eigen inzicht en kansen overschatten, niet gehinderd door enige kennis van het krijgsbedrijf.

Ik durf te wedden dat nog Bush, nog Blair, nog Balkenende ( typisch : 3 B’s ) Zun Tzu echt doorgronden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 TheRule

@ esgigt #16: Sun Tzu stelt ook dat ‘de generaal te velde beslist’, waarmee hij bedoelt dat de politieke leider zich niet meer met de strijd moet bemoeien nadat hij eenmaal de opdracht tot die strijd heeft gegeven.
Da’s toch óók weer een nadenkertje.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#18 esgigt

@TheRule #17 : Klopt helemaal. Dat politici er zich mee willen blijven bemoeien is een van de belangrijkste redenen waarom oorlogen verloren worden en in het geval van Irak dat S.H. niet afgezet is in 1991 toen ook arabische landen dit nog enigszins steunden (dat was toen ook een Bush). Bovendien was toen wel voldoende troepenmacht aanwezig en voldoende oppositie in Irak.

Feitelijk moeten de militaire leiders de grootste tegenstanders van militaire actie zijn (pacifisten) en zouden politici beter naar hen moeten luisteren.

Toch wil ik ook nog reageren op de geweldloosheid van Ghandi ( heb ik veel respect voor). Ik zou dat pad liever niet willen bewandelen tijdens een gewapend conflict. Dat zit hem in de scope : De geweldloosheid van Ghandi is gericht op mensen en oorlogen worden gevoerd door staten, waarbij mensen niet tellen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#19 Bismarck

su: nationalisme zorgt natuurlijk op meer wijzen dan alleen pure grensgeschillen voor oorlogen! Verder wijst esgigt er nogmaals op dat oorlogen door landen worden gevoerd…

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#20 Ingo Piepers

Best wel een complexe discussie. Von Clausewitz – een soort Sun Tzu – die het paradigma van industriele oorlogen tussen staten op papier heeft gezet – beweert dat “oorlogen enkel een voortzetting zijn van de politiek met andere middelen”, met andere woorden altijd een politiek doel moeten dienen. Uit mijn onderzoek blijkt eigenlijk ook het tegendeel: “politiek is enkel een voortzetting van oorlogen met andere middelen”, hierbij doel ik op de constatering dat oorlogen helaas functioneel zijn in een proces van sociale schaalvergroting, althans in een anarchistisch systeem.
Nog even iets over Europa: Europa – waar we nu staan – is de uitkomst van 500 jaar conflict. Het veiligheidsdilemma is geneutraliseerd, dat wil zeggen dat de veiligheid van de ene staat, ook de veiligheid is van de andere. Dit is niet vanzelfsprekend: verankering (Europese Grondwet) is noodzakelijk om Clausewitz eens een keer niet gelijk te (kunnen) geven.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#21 mescaline

Het is wel erg wennen om de eigenschappen en verklaringen van dit ‘wereldsysteem door de tijd heen’ te zien. Twee opmerkingen,

De grafiek/het commentaar scheidt WO1 en WO2 als afzonderlijke gebeurttenissen. Dit lijkt me niet vol te houden.

Aan de andere kant valt er veel te zeggen om de ‘unexplained part’ als een wereldcrisis te beschrijven, iets dat tot nu toe door historici niet is gedaan. Hier lijkt de auteur te veel eerbied voor historische handboeken te tonen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#22 Ingo Piepers

@mescaline #21: De scheiding tussen WOI en WOII bestaat volgens mij dus wel degelijk: veel historici beweren echter dat het twee fasen waren van een en hetzelfde conflict, onderbroken door een ‘pauze’ om even om adem te komen.

Vanuit een complexiteitsperspectief kunnen wel degelijk twee fasen worden onderscheiden, dat kan bovendien gekwantificeerd worden. Bovendien was WOI eigenlijk vooral een Europees conflict, met een aantal gerelateerde conflicten in de periferie en in de laatste fase betrokkenheid van de VS. WOII was een ‘echte’ wereldoorlog.

De opmerking over de ‘unexplained part’ begrijp ik niet.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#23 mescaline

Dat het model geen continuum tussen de historisch verbonden wereldoorlogen laat zien zegt volgens jou dat ze beiden onafhankelijk van elkaar zijn. Dat kun je niet zo zeggen. Ze hebben beide een eigen fasering maar zijn wel verbonden.

Enkele historische scenario’s:

a. Zonder WO1 geen WO2 zoals wij die kenden.
b. Na WO1 zonder korporaal A. Hitler (toevallig gesmoord in de wieg).

In beide gevallen zou wel een ander wereldconflict zijn gevolgd op WO1, maar geen WO2 zoals wij die kennen. Qua eigenschappen is die *WO2b een eigen fase, net zoals WO2.

(Een ander klein probleem qua aanwijsbaarheid/verbondenheid is het probleem van de Nederlandse opstand voor 1618. Na 1618 maakt die opeens deel uit van de paneuropese Dertigjarige oorlog, maar daarvoor is het een lokaal conflict ?)

Historici hebben de ‘unexplained’ part over het hoofd gezien. The Silent Wars of zoiets.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#24 mescaline

how, a. en b. is onzin zoals het er staat. Schrap a. aub.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#25 Ingo Piepers

Ok, volgens mijn onderzoek kunnen vier ‘omslagen’ worden onderscheiden (conflicten ter grootte van het internationale systeem en met een een uitzonderlijk groot aantal slachtoffers). Naast WOI en II: de 30-Jarige Oorlog en de Franse Revolutionaire en Napoleontische Oorlogen. De relatie tussen WOI en II is vanuit een systeemperspectief even groot als tussen de Fr. Rev. en Nap. Oorlogen en WOI: er sprake van een continuum, onderbroken door relatief stabiele perioden.

WOI en II waren niet onvermijdelijk. Er was een ‘andere’ Hitler geweest die de spanning in het systeem had benut of een incident had veroorzaakt dat tot een gote escalatie zou hebben geleid. De ontwikkeling van het internationale systeem is volgens deze opvattingen dus (helaas) in grote mate gedetermineerd: een autonoom proces met beperkte invloed van toevallige factoren.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#26 Ingo Piepers

Fout van mij in 25: WOI en II waren wel onvermijdelijk!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#27 mescaline

WO1 had veel eerder afgelopen kunnen zijn. Een WO2 zou inderdaad zijn gevolgd. Met de communisten als katalysator ? Lijkt me zeer wel mogelijk, maar dat is niet meer na te gaan.

Door veel mensen werd een WO3 rond 1963 voorspeld. Die hebben we ook bijna gehad.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#28 Sikbock

@ IP: Interessant onderzoek.. ( heb het even schuin doorgelezen) door één leidende factor te definieren (het veiligheidsdilemma) denk ik echter dat je weinig of niets toevoegt..

Ik begrijp dat je wilt begrijpen hoe oorlogen ontstaan. Als je je onderzoek zou vergelijken met de medische wetenschap zou een vergelijkbare conclusie misschien zijn: Vet veroorzaakt hart en vaatziekten..

het zegt iets, maar tegelijkertijd ook weinig

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#29 Bismarck

Mescaline: Ik denk dat Ingo doelt op de machtsverhoudingen na WO1. Die werden dusdanig vastgelegd dat met name Duitsland eigenlijk niet als supermacht mocht bestaan. Duitsland is daarna snel in macht toegenomen, met als gevolg dat het evenwicht van WO1 niet meer was vol te houden.

Uiteraard waren er meer factoren: Rusland, Japan en de VS als staten die (ook heel snel) veel meer macht accumuleeerden dan in 1919 internationaal erkend.
Door de grote snelheid waarmee dit gebeurde stond het systeem al na ruim tien jaar onder spanning.

In de periodes daarvoor waren verschuivingen van macht veel trager verlopen, waardoor je minder snel de neiging hebt om bepaalde events met elkaar in verband te brengen. Dat wil echter niet zeggen dat die verbanden niet bestaan.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#30 mescaline

De grafiek geeft in een tijdlijn de verhouding wereld:oorlog aan. Daar moeten we aan wennen.
Het opkomen van lang durende mini-oorlogen op grote schaal (jaja) heeft alles te maken met het gelijktijdig opbouwen van aanspraken/legers/kanonnen/lange tenen vanaf midden 19e eeuw door alle grote partijen.
WO1 en WO2 waren een logisch vervolg.

Ik doelde op de verzuchting van Keynes (geloof ik) die in 1919 de details leerde van de Vrede van Versailles, doorgedrukt door de Fransen. “Dan hebben we over over 20 jaar weer oorlog”.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#31 Ingo Piepers

@Silbock 28: Het veiligheidsdilemma is niet als ‘leidende factor’ gedefinieerd, maar als een belangrijke component wat in ‘self-organized critical’ systemen de driving force wordt genoemd (bijvoorbeeld vergelijkbaar met het langzaam verschuiven van tectonische platen bij aardbevingen). De discussie spitste zich nogal toe op (alleen) dit veiligheidsdilemma.

@Bismarck 29: Belangrijkste conclusie is dat er sprake is van een ‘zelforganiserend’ proces dat resulteert in kritische toestanden van het internationale systeem, waarin de opgebouwde spanning zich periodiek ontlaadt dmv oorlogen (vergelijkbaar met aardbevingen). De specifieke acties van staten (en motieven) zijn van ‘ondergeschikte’ betekenis, en tot zekere hoogte slechts context.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#32 mescaline

Het blijft jammer genoeg wel duister waar die spanningen uit bestaan.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#33 Ingo Piepers

@mescaline 32: Dat staat in het artikel: Omslagen markeren relatief stabiele perioden. De vier omslagen hebben 5 van dergelijke internationale systemen met een aantal specifieke kwantitatieve en kwalitatieve karakteristieken opgeleverd. Deze opeenvolgende systemen hebben elk hun eigen levenscyclus: deze systemen raken nl. achterhaald en vertegenwoordigen in afnemende mate de belangen van de staten die de regels ervan hebben bepaald. Het huidige systeem (vanaf 1945) is een VS-systeem, maar inmiddels geen ‘rechtvaardige’ (vindt o.a. Iran) afspiegeling meer van de feitelijke machtsverhoudingen. Dergelijke frustraties – in combinatie met het veiligheidsdilemma – leveren een zekere spanningsopbouw op. Zie verder artikel.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#34 mescaline

Dit artikeltje op Wikipedia suggerteert zelfs dat Kaiser Wilhelm en Tsaar Nicolaas het proces naar de oorlogsverklaring wel wilden maar niet konden stoppen. Dat is in lijn met jouw verklaring.

Wikipedia baseert zich wel op de gepubliceerde complete telegramteksten op internet. Een boekje uit 1923, Willy and Nicky, The correspondence of … . heeft echter beslist meer teksten op minder zakelijke toon. Zal eens nakijken.

  • Vorige discussie