Onderkruipers

Voor een werkgever is een staking niet leuk. Hoe proberen werkgevers onder zo’n staking uit te komen? KLM biedt een goede illustratie.

Onderkruipers, het zijn werkwilligen die een staking ondermijnen. Een oud en niet typisch Nederlands begrip. In het Engels heten ze “scabbers”. De meeste talen kennen een minder complimenteus woord voor het fenomeen. In Nederland kennen we het zogenaamde onderkruipersverbod (Artikel 10 wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs, WAADI).

Het is een andere werkgever verboden om arbeidskrachten ter beschikking te stellen ter vervanging van stakers. Die andere werkgever is logischerwijs een uitzendbureau maar het kan ook een gewoon een normale werkgever zijn.

“Het schaadt de arbeidsverhoudingen wanneer een onderneming waarin gestaakt wordt de aan zijn bedrijf toegebrachte schade en daardoor de kracht van de staking tracht te beperken door het inlenen van ter beschikking gestelde arbeidskrachten. Het sluitstuk daarvan is dat het ter beschikking stellen van arbeidskrachten in dergelijke situaties verboden moet zijn,” zo valt in de WAADI-memorie van toelichting te lezen.

Soorten onderkruipers

Een werkgever mag echter wel eigen personeel inzetten ter vervanging van stakers. Binnen de bestaande gezagsverhouding is er immers geen sprake van allocatie van arbeid. Het maakt die werknemers niet minder onderkruiper maar het is niet verboden.

In sommige sectoren zoals de havens, wordt het werk van stakers “besmet” verklaard. Niemand in Rotterdam haalt het in zijn hoofd een schip te lossen dat vanwege een staking in Antwerpen is uitgeweken naar Rotterdam. Dat is besmet werk en dat maakt je een onderkruiper.

Ik heb zelf een nog ruimere definitie van onderkruipers. Allerlei types die vinden dat werknemers om wat voor reden dan ook niet mogen staken en daarover publiceren zijn wat mij betreft (digitale) onderkruipers. Ik doel daarmee op opiniemakers. Zij ondermijnen een staking via het publieke debat en verraden daarmee de stakers.

Er is een categorie die dat óók doet, terwijl we die geen onderkruiper kunnen noemen, dat zijn werkgevers.

Luchtverkeer

KLM is één van die werkgevers. KLM zelf doet het naar luchtvaart maatstaven economisch niet heel slecht, maar de combinatie KLM-Air France schijnt wat minder te presteren. Daarom moet KLM personeel inleveren.

Eigenlijk wil KLM veel minder personeel en veel meer inleenkrachten. Zodat mensen precies kunnen komen wanneer er werk is en leegloopuren voor rekening van de werknemer komen. Dat is bij het grondpersoneel al gangbare praktijk en daarmee worden CAO afspraken uitgehold.

Daar moeten die KLM-ers die zich tegen hun collega’ s keren ook maar eens over na gaan denken. Wat bij grondpersoneel kan, kan ook bij vliegend personeel. Wat bij Ryanair kan – vliegen via een uitzendbureau – kan bij KLM ook. Graaien in de pensioenpot is nog maar het begin.

In Frankrijk is er een relatief goedverdienende en zeer kleine groep mensen die regelmatig het hele luchtverkeer platleggen: de verkeersleiders. Daar hebben alle over- en invliegende carriers schade van. Het wordt geaccepteerd zoals ook een vulkaanuitbarsting of slecht weer wordt geaccepteerd. Het is een zeker bedrijfsrisico waar iedereen in gelijke mate onder lijdt. Als één bedrijf getroffen wordt door een staking, houden anderen zich stil. KLM lacht in zijn vuistje dat easyjet-piloten wel mogen staken en KLM-mensen niet. Solidariteit onder werkgevers is nul in zo’n situatie.

Zwakke plek

Om KLM te schaden (schade is het directe doel van een staking) vanaf de grond heb je enkele honderden mensen nodig: “a shift in a chain”. Nu is de schade van een korte staking vergelijkbaar met de schade van slecht weer, dus KLM zal er niet kapot aan gaan.

Veel erger voor KLM is dat het inzetten van ander personeel (zoals easyjet deed met de piloten) onmogelijk is. Want dat andere personeel is in dienst van derden. Daarom vallen zij wel onder artikel 10 van de WAADI en zijn het wettelijk gezien “onderkruipers”.

KLM moet een staking kost wat kost voorkomen want het zou de zwakte van hun flexibele businessmodel blootleggen. Vakbonden zouden een winnende strategie kunnen ontwikkelen als ze bij deze zwakke plek kunnen komen. KLM heeft veel druk op het personeel gezet, de FNV in een negatief daglicht gezet, de grootste vakbond gemarginaliseerd en – met succes – dekking gezocht bij de rechter.

Het is maar de vraag of dat uitermate vreemde vonnis in vervolgprocedures overeind blijft. Ik weet bijna zeker dat het Sociaal Comité van het Europees Sociaal Handvest gehakt zal maken van deze uitspraak want het valt domweg niet te rijmen met gangbare opvattingen over stakingsverboden. Het is ook nog eens volstrekt tegenstrijdig aan het Easyjet-vonnis van enkele weken terug.

Maar intussen durf ik te wedden dat KLM VNO-NCW zal aanzetten tot een lobby tegen artikel 10 WAADI. Want er zijn natuurlijk meer werkgevers die de bui zien hangen, En als het geen concurrenten zijn, dan zijn werkgevers ook solidair.