COLUMN - Zowat elk debat ontaardt tegenwoordig in ingegraven stellingen, moddersmijterij en verdachtmakingen. Dat maakt het zoeken naar toenadering, begrip en oplossingen schier onmogelijk. Iedereen verschanst zich in zijn eigen standpunt, ingenomen stellingen worden met de dag onwrikbaarder.
Open debat voeren, praten zonder reserves, oprecht luisteren, kritiek incasseren, je standpunten onderbouwen, bereid zijn je argumenten te heroverwegen – daar doen we nog amper aan in publieke debatten. Feiten die iemands standpunt weerleggen, worden bruusk terzijde geschoven – alsof ze niets meer zijn dan de zoveelste mening.
Erger: hoe goed gedocumenteerd en onderzocht sommige feiten ook zijn, zodra ze niet van pas komen worden ze weggerelativeerd en verdacht gemaakt. Wetenschappers zijn ook maar mensen en zijn dús bevooroordeeld, toch, het is maar net wie je het vraagt, en bovendien: wie betaalde dat onderzoek van hun nou helemaal? Oh, die club? Nou, dan weet je het wel, dat hoeven we dus écht niet serieus te nemen!
En hoppakkee: daar gingen de feiten, de cijfers, het onderzoek – plus, en passant, de distantie, de wens te begrijpen, het beroep op verstand, elk besef van complexiteit, de noodzaak afwegingen te maken – onvervaard het raam uit.
Alles uit naam van de eigen mening.
Niets mag onze eigen mening in de weg staan: de feiten al helemaal niet. Want feiten zijn niets anders dan een afwijkende mening met deftige kleding aan en een boel geld en obscure belangen erachter, geparadeerd om ons de mond te snoeren. Feiten zijn eigenlijk een vorm van censuur.
Dat pikken we niet: eigen mening eerst! Wij laten ons de mond niet snoeren door argumenten, door verhalen van het tegendeel, door feiten die ons niet uitkomen. Wij zeggen wat wij denken, en daar heb je maar naar te luisteren!
Zo triest. Juist die verharding in het debat – ons onvermogen ons te verhouden tot afwijkende meningen, tot feiten en argumenten die ons onwelgevallig zijn – maakt dat we geen sikkepit verder komen en onszelf alleen verder ingraven.
De dooddoener ‘denkende elite’ versus ‘schreeuwend volk’ die vaak als verklaring voor deze malaise wordt opgevoerd, is vals. Heus: debatten gaan er inhoudelijk nooit op vooruit wanneer je eerst de halve bevolking van deelname diskwalificeert. Bovendien zijn er stapels ongeschoolde mensen die openstaan voor feiten en meningen die direct niet bij hun wereldbeeld passen, en veel goed opgeleide mensen die zichzelf zo gloedvol aan het complotdenken hebben uitgeleverd dat geen feit of argument hun geharnaste mening ooit nog kan schampen.
Wat te doen?
Benadrukken dat een mening tegenwoordig vooral een gevoel is, zelden onderbouwd met feiten. Gevoelens hun plaats wijzen: wat jij voelt, telt – en wat een ander voelt, telt óók. Compromissen vinden, overeenkomsten zoeken, accepteren dat je kunt stuiten op onoverbrugbare verschillen.
En vooral: je eigen mening niet heilig verklaren.
Deze column van Karin Spaink verscheen eerder in Het Parool.
Reacties (18)
Precies goed verwoord! Ik had dit zelf kunnen schrijven als ik zou kunnen schrijven.
“Never argue with people who know they’re right.” – God Emperor of Dune
De meest effectieve remedie om niet depressief te worden van de stortvloed aan logic fallacies en scheldpartijen is uit de buurt blijven van Geenstijl.nl, Twitter, Facebook, NuJij.nl en de YouTube-commentaren. Die dekken in Nederland ongeveer 95% van de lading.
Je kunt er ook een positieve draai aan geven, natuurlijk: zet een virtuele tropenhelm op en ga op safari in het internet-universum dat ‘Zwarte Pietendiscussie’ heet en verbaas je over ’s mensen wonderlijke hersenkronkels. Ikzelf hoop deze zomer een knuppel in het hoenderhok te mogen gooien in mijn pleidooi voor meer meer meer haringpieten bij de intocht van de Goedheiligman in Maassluis.
“Iedereen verschanst zich in zijn eigen standpunt, ingenomen stellingen worden met de dag onwrikbaarder … debatten gaan er inhoudelijk nooit op vooruit wanneer je eerst de halve bevolking van deelname diskwalificeert.”
Tja, wat moet je dan toegeven of voor kwalificaties zien aan mensen die denken dat de wereld 6000 jaar oud is of niet opwarmt? Voor mij is het enige (en waarschijnlijk betere) alternatief: Helemaal niet in discussie treden met zo iemand (waarmee overigens de stellingen ook niet veranderen).
Vandaag luister en lees ik en zeg verder niets
;-)
Beste Karin,
“Zowat elk debat ontaardt tegenwoordig in ingegraven stellingen, moddersmijterij en verdachtmakingen”.
Ja, is toch logisch ? Dat komt omdat we in toenemende mate debatteren over onderwerpen met een te grote kennisschuld, zoals klimaat, de energievoorziening, de nieuwe treinen op de HSL en de zuivere bedoelingen van Sylvana Simons. We debatteren toch niet over het feit dat morgen de zon opkomt ? Er is kennelijk voldoende kennisvoorraad om niet te debatteren over zonsopkomsten. Gebrek aan kennis is een minimale voorwaarde voor discussie. Bovendien worden wij moderne mensen onophoudelijk door de media bekogeld met duizenden impulsen die we niet juist kunnen begrijpen, omdat we over een brein beschikken dat gestuurd wordt door lage instincten, duistere intuities en vage vermoedens. Vandaar ook de voorrang van gevoel op feiten in het hedendaagse debat. Ook het onvermogen van de homo industrialis om te leven met raadselachtigheden van het bestaan wordt steeds ondragelijker. Niets mag tegenwoordig nog onbegrepen zijn en staat open voor debat. Zo stapelt de debatvoorraad zich op. Het zal niet beter worden.
De ironie is natuurlijk dat het hele stukje volkomen feitenvrij is.
Je kan het ook omkeren, doorgeslagen individualisten verklaren zichzelf heilig. Door uitspraken met de neus omhoog en zeggen dat ze 100% totaal onschuldig zijn. Terwijl iedereen weet / kan weten dat het niet zo is.
De cultuur van het narcisme: http://www.volkskrant.nl/opinie/-nederlanders-zijn-de-handrem-kwijt~a4310498/
Feiten en meningen worden altijd door elkaar gehaald. Is daar wat mis mee? Wat mij betreft niet. Zo onderscheidt je juist populisten en complotdenkers van de rest.
P.S. De meeste gelovigen beschouw ik ook als complotdenkers.
In het gunstigste geval althans…..
Het woord ‘feiten’ of ‘feit’ komt maar liefst elf keer voor in de tekst, dus ik heb de betekenis ervan nog eens opgezocht. Een feit is ‘iets waarvan zeker is dat het gebeurd is of dat het waar is’.
Volgens mij gaat het niet zozeer om de feiten, als wel om de interpretatie hiervan. Bijna iedereen is het erover eens dat het voorgaande decennium warmer was dan het decennium daarvoor, en dat Building no. 7 is ingestort op 11 september 2001. Toch kan men het met elkaar zeer oneens zijn over de betekenis van deze feiten.
@9: Ik denk dat het ontstaan van complottheorieën juist wordt bevorderd door het ontbreken van feiten.
De aanslag van Anders Breivik bijvoorbeeld is zeer goed gedocumenteerd. Bovendien stemt de beschikbare informatie overeen met de officiële lezing, waardoor er weinig ruimte is voor alternatieve verklaringen.
De schietpartij in Sandy Hook daarentegen is veel slechter gedocumenteerd. Harde feiten zijn nauwelijks te vinden en de informatie die er wel is, is vaak onderling tegenstrijdig. Geen wonder dus dat er over deze gebeurtenis uitgebreide complottheorieën bestaan.
Overigens beschouw ik het gebruik van het woord ‘complotdenkers’ als een voorbeeld van debatten die er inhoudelijk nooit op vooruit gaan wanneer je eerst de halve bevolking van deelname diskwalificeert.
Grappig genoeg maakt Karin Spaink zich hier ook schuldig aan, en wel direct na de zin waarin ze dit gedrag afkeurt.
@11
Als er geen feiten zijn dan hoeft men die nog niet te gaan verzinnen. Het kenmerkt complotdenkers nu juist dat zij niks op hebben met feiten of met zaken die voor 95% waarschijnlijk zijn (broeikaseffect)
Uiteraard diskwalificeer ik zo de halve bevolking (waarschijnlijk zelfs meer). Ik ben ze dan ook liever kwijt (in de discussie).
Het heeft er alle schijn van dat een groot deel van de mensheid liever een oordeel velt op ongefundeerde aannames en geloof dan dat men een beetje in de buurt tracht te blijven van feiten of iig aannames die in de buurt van feiten liggen. Vandaar dat ik gelovigen ook onder de complotdenkers schaar. Kennelijk is de aarde een experiment van God, Allah enz om te bepalen wie er deugt en wie niet.
Nu moet ik er wel aan toe voegen dat er weinig feiten zijn. Feiten zijn zo schaars dat ik liever van bijna-feiten zou spreken. Maar dat geeft de complotdenker al weer ruimte om de eigen fantasie de vrije loop te laten.
Karin Spaink gaat trouwens ook onderuit met haar:
Zou ze nu echt bedoelen dat we (onderbuik)gevoelens in de discussie moeten inbrengen?
@9:
Meningen kunnen ook interpretaties zijn van feiten. En meningen gaan soms vooraf aan feiten omdat feiten niet vooraf geinterpreteerd kunnen worden.
Kierkegaard had dat al in het snotje:
“het leven kan slechts achteruit begrepen worden, maar het moet vooruit geleefd worden”
De media hebben vaak weinig op met de feiten. Spektakel willen we. Als astronaut Kuipers iets komt vertellen zie je nooit dat een “flat-earther” wordt uitgenodigd.
Maar als er over klimaatopwarming, vaccinatie, wifi straling en dergelijke gesproken wordt, dan mag vrijwel altijd een idioot die met feiten en wetenschap niets te maken wil hebben het tegendeel beweren.
En dan hebben we het nog niet gehad over die zogenaamde (RTL) gezondheidsprogramma’s waar iedere jan doedel mag beweren dat bv ons drinkwater giftig is en dat je dat met zijn dure gewokkelde staafjes kunt reinigen.
Als toppunt roept men nu ‘Sylvana for president’, de vrouw die medium Char aan ons presenteerde en gastredacteur bij de Paravisie was. Niets is heilig.
Arnoud Ratzinger sprak al eens over een debatbubbel die op knappen staat in zijn boek venster op de werkelijkheid. Een absolute aanrader voor wie zich goed voorbereid in het debat wilt mengen.
@15.
Arnold Ratsberger bedoel je.
@12: Volgens mij zijn er juist heel veel feiten, die je allemaal op verscheidene manieren kan interpreteren. Dat maakt de zaak juist zo moeilijk.
Bij literatuur geldt dat fictie hele waardevolle romans kan opleveren. Non-fictie is niet zaligmakend.
Trump maakt veel gebruik van retorica* ipv steriele feiten. Veel mensen zijn verbaasd over het succes van Trump en daar kan op verschillende manieren op gereageerd worden.
David Brooks** heeft het onverwachte succes aangegrepen om zijn wereldbeeld ruimer te maken. Voor die beslissing kan ik zeker respect opbrengen.
* https://www.youtube.com/watch?v=yeJ-iv3MOTo
** http://www.nytimes.com/2016/04/29/opinion/if-not-trump-what.html?_r=0