OPINIE - Deze week zal in Yangon, Myanmar de eerste ronde plaatsvinden van de onderhandelingen tussen de EU en Myanmar over een bilaterale investeringsverdrag. Pietje Vervest en Saskia Kunst zijn weliswaar voorstander van meer investeringen in Myanmar, maar vragen zich ook af om onder welke condities deze investeringen plaats gaan vinden. En daar staan ze niet alleen in.
Ruim 223 maatschappelijke organisaties uit Myanmar hebben reeds hun grote zorgen uitgesproken over dit voorgenomen akkoord en aangegeven dat ze tegen vergaande investeringsbescherming zonder plichten voor investeerders zijn.
Er bestaan grote zorgen rond de vergaande bescherming die investeerders genieten door middel van het Investor-State Dispute Settlement (ISDS)-geschillenbeslechtingsmechanisme dat standaard in een investeringsakkoord wordt opgenomen. Dit mechanisme staat buitenlandse investeerders toe om staten voor een internationaal tribunaal te dagen indien de staat regelgeving invoert die de winst negatief beïnvloedt. Bij het tribunaal doen commerciële arbiters een uitspraak waar de staat geen beroep tegen kan aantekenen. Claims lopen regelmatig in de miljarden en moeten worden betaald uit de staatskas. Geld dat ook ten gunste had kunnen komen aan onderwijs of gezondheidszorg.
Overheden, lokale gemeenschappen en burgers hebben geen toegang tot hetzelfde middel als hun mensenrechten of leefomgeving worden aangetast door de handelwijze van buitenlandse investeerders. Het aantal ISDS zaken neemt de laatste jaren hand over hand toe. Overheidsbeleid op het gebied van milieubescherming, volksgezondheid, arbeidsrechten, belastingheffing en de exploitatie van grondstoffen is wereldwijd al veelvuldig onderwerp geweest van investeringsgeschillen. Bij uitstek terreinen waarop ook Myanmar de komende jaren stappen zal willen zetten. Dit mechanisme vormt dus een ernstige bedreiging voor het politieke en economische hervormingsproces in Myanmar.
Een investeringsakkoord creëert bovendien een ongelijk speelveld door buitenlandse investeerders te bevoordelen boven lokale ondernemingen. Voor een evenwichtige en duurzame sociaaleconomische ontwikkeling is in Myanmar juist stimulering en bescherming van lokale MKB nodig. Volledige marktopening voor buitenlandse concurrentie is zeker in dit stadium van Myanmars ontwikkeling prematuur.
Goedkope productie
Myanmar kan z’n voordeel doen met de ervaringen van landen als Ecuador, Indonesië, Zuid-Afrika en India, die allen bezig zijn hun netwerk van investeringsverdragen te herzien vanwege de negatieve gevolgen op hun ontwikkeling. Naast ISDS is ook de clausule dat de overheid geen gedragsverplichtingen aan een investeerder mag opleggen en de standaard opgenomen liberalisering van kapitaalverkeer voor hen een punt van zorg. Buitenlandse investeerders mogen ongehinderd al hun winsten wegsluizen, en het gastland mag geen maatregelen nemen om te zorgen dat investeerders in elk geval een deel van de winsten die ze in het land maken ook herinvesteren.
Myanmar loopt het risico de nieuwe hub voor goedkope productie in Azië te worden, met internationale investeerders die graag hun goedkope arbeidskrachten en grondstoffen komen exploiteren. Voor Myanmar is het in het belang van een duurzame, evenwichtige en inclusieve sociaaleconomische ontwikkeling om geen privileges toe te kennen aan buitenlandse investeerders, maar vooral om hen plichten op te leggen op sociaal en milieugebied. Het is niet in het belang van Myanmar om in het proces van sociaaleconomische en politieke transitie een blanco cheque uit te schrijven voor buitenlandse investeerders. Na de VS worden de meeste ISDS-zaken aangespannen door investeerders die gebruikmaken van investeringsakkoorden met Europese lidstaten, Nederland voorop.
Opgedrongen
De EU moet Myanmar geen verdrag opdringen dat exclusief de belangen van het eigen transnationale bedrijfsleven dient. Bedrijven die winstkansen zien in Myanmar hebben ook de mogelijkheid om hun investeringsrisico af te dekken met een political risk-verzekering.
Het huidige parlement in Myanmar is nog sterk verknoopt met het oude regime en bestaat vooral uit ex-militairen. Het democratiseringsproces is nog bijzonder pril en belangengroepen moeten in volksvertegenwoordiging en samenleving hun stem nog vinden. Ook is het nog steeds wachten op een staakt het vuren akkoord, gevolgd door politieke dialoog, tussen de regering en etnische groepen die al meer dan 60 jaar in oorlog met elkaar verkeren. Wie in dit premature stadium een eenzijdig en goeddeels onomkeerbaar investeringsverdrag doordrukt, belemmert willens en wetens het verdere democratiseringsproces en kansen op duurzame vrede en legitimeert de huidige verankering van belangen van het leger in de economie.
In Myanmar moet nu allereerst een brede dialoog worden gevoerd met alle belanghebbenden – niet alleen overheid en bedrijfsleven, maar ook met de diverse vertegenwoordigers van etnische groepen en maatschappelijke belangenorganisaties over de voor- en nadelen van het onvoorwaardelijk openstellen van het land voor grote buitenlandse investeerders.
Europa zal nu moeten bewijzen of het haar al die jaren daadwerkelijk te doen is geweest om democratisering en medezeggenschap voor de diverse etnische groepen in Myanmar, of toch primair om economisch eigenbelang.
Pietje Vervest, Transnational Institute en Saskia Kunst, Burma Centrum Nederland.
Via ViceVersa.
Reacties (1)
Goed verhaal. Misschien zal de regering daar geen nee durven zeggen tegen het verdrag. Maar aan deze kant kan -langs democratische weg- de verplichting tot ISDS geschrapt worden. Als het Nederlandse parlement ondertekening van het verdrag daarvan afhankelijk maakt hebben we meteen een goed uitgangspositie om ook in het TTIP overeenkomstige clausules te verbieden.