GeenCommentaar heeft ruimte voor gastloggers. Vandaag Alexander Pleijter, als wetenschappelijk docent ‘journalistiek en nieuwe media’ verbonden aan de Rijks- universiteit Groningen. Dit artikel verscheen eerder op zijn eigen weblog.
Vorige week vrijdag verbood de rechter Peter R. de Vries om de beelden uit te zenden van serie- moordenaar Koos H. die met een verborgen camera waren gemaakt. De Vries lapte het verbod aan zijn laars, met als gevolg dat hij vermoedelijk een dwangsom zal moeten betalen. De dagen na de uitzending van de beelden besteedden ook andere programma’s er aandacht aan. Het NOS Journaal en Nova zonden ook enkele fragmenten van de ‘verboden’ beelden uit. Wat bij mij de vraag opriep: zijn die programma’s dan ook in overtreding en moeten zij straks ook die dwangsom betalen? Dus deed ik navraag bij Wouter Hins, bijzonder hoogleraar mediarecht aan de Universiteit Leiden: “Dat de media hun bijdrage aan het maatschappelijk debat willen illustreren met een enkel beeld is op zichzelf te rechtvaardigen.”
Hins legt uit dat het in deze kwestie gaat om een botsing van grondrechten: de vrijheid van meningsuiting en het recht op privacy. “Dat eist een belangen- afweging, waarbij een rol speelt of de informatie voor het eerst openbaar wordt gemaakt of dat het een herhaling betreft van een eerdere publicatie.”
Is dat gebleken uit eerdere zaken?
“In rechtszaken over schending van staatsgeheimen kwam duidelijk naar voren dat een publicatieverbod niet gerechtvaardigd is wanneer het geheim al eerder is uitgelekt. Ik denk aan het arrest van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in de zaak Bluf! tegen Nederland. De oplage van het krakersblad Bluf! was in beslag genomen omdat er staatsgeheimen in stonden. Het Europees Hof vond dat echter niet zinvol, omdat een deel van de oplage al in omloop was gebracht. Het doel van bescherming van geheimen kon dus niet meer bereikt worden. In dat geval was er dus geen reden meer om de uitingsvrijheid te beperken.”
En hetzelfde geldt als het gaat om privacy?
“Bij de privacy van een particulier persoon ligt het iets genuanceerder. Iedere volgende publicatie kan door de betrokkene als pijnlijk worden ervaren, waardoor een verbod in elk geval die herhaalde pijn voorkomt. Het belang om geheimen te bewaren kan echter geen rol spelen, want er is geen geheim meer. In een zaak tegen Frankrijk die ging over foto’s van Johnny Halliday heeft het Europees Hof vorig jaar geoordeeld dat bij een herhaalde publicatie van foto’s de privacy nog wel relevant is, maar in een afgezwakte vorm.”
En hoe zit het dan met de herhaalde uitzending van die verboden beelden van Peter R. de Vries door Nova en NOS Journaal?
“In Nederland is de rechtszaak tegen Peter R. de Vries ongetwijfeld onderwerp van een maatschappelijk debat. Dat geeft altijd extra gewicht aan het belang van de uitingsvrijheid. Dat de media hun bijdrage aan het maatschappelijk debat willen illustreren met een enkel beeld is op zichzelf te rechtvaardigen. Voor een goede illustratie is het niet nodig alles in geuren en kleuren te herhalen. Maar zeker als het gezicht van Koos H. onherkenbaar is gemaakt, lijkt mij dat de media de vrijheid moeten hebben hun verhaal met een paar beelden te illustreren.”
Reacties (6)
Ik vraag me wel af waarom rechters de huidige situatie op het internet niet meenemen. De achternaam van Koos H. is zo gevonden en foto’s waarschijnlijk ook wel. Dan is een balkje nauwlijks voldoende om identificatie te voorkomen.
@1 Het gaat hier niet zo zeer om het voorkomen van identificatie maar om het voorkomen dat iemand in zijn privacy geschonden wordt. Oftewel, natuurlijk is de man allang bekend, maar dat maakt niet dat je hem dus stiekem mag filmen, zeker niet in wat voor hem een thuissituatie is.
Verder lijkt me de redenering dat iets mag zo gauw de eerste schending van een recht daar is nogal krom. In ieder geval gevoelsmatig wordt ik er wat kriebelig van.
@Painted Bird: Ik vind het ook krom. Ik zou zeggen: die beelden zijn verboden, dus of Peter R. de Vries ze nou uitzendt, of een ander programma, het blijven verboden beelden. Dus in beide gevallen niet toegestaan.
Dat het zou mogen na een ‘illegale’ uitzending omdat er maatschappelijk debat over ontstaat, vind ik vreemd, want dan wordt iemands privacy alleen maar verder aangetast lijkt me.
Zogauw Peter R. de Vries de beelden laat uitzenden is het nieuws. Want hij krijgt dan een dwangsom opgelegd van een redelijk bedrag en het betreft een maatschappelijk debat..
Daarmee wordt het gebruiken van enkele stills uit het filmpje bijna verplicht, aangezien mensen anders toch echt wegzappen..
Zie ook het debat en de rechtszaken over de vrijheid van meningsuiting. Bepaalde opmerkingen worden toegestaan “omdat er maatschappelijk debat over ontstaat”. Dat leidt tot vreemde excessen, waar we allemaal af en toe onze vraagtekens bij zetten. Volgens mij zou die vrijheid niet zo absoluut moeten zijn, omdat daarmee de verantwoordelijkheid voor de gevolgen van het uiten van die mening ontlopen wordt. Als in dit geval door de rechter verboden beelden uit worden gezonden, is nmm de omroep strafbaar. Een beroep op de VVM, “omdat er maatschappelijk debat over ontstaat”, vind ik nooit gerechtvaardigd zonder naar de gevolgen te kijken.
@4: En wegzappende mensen, dat is natuurlijk veel ernstiger dan privacyschending.