Harlem is een van de meest beroemde buurten van Amerika, het epicentrum van Afro-Amerikaanse cultuur en politiek. Het is ook een van de armste wijken van New York. Sargasso-correspondent Dimitri Tokmetzis woont er met zijn jonge gezin middenin en doet wekelijks verslag over het razendsnel veranderende leven in de wijk en daarmee over het razendsnel veranderende leven in de Verenigde Staten. Vandaag de achtste aflevering: zwarte woede.
Deze week werd Thomas Hagan na 45 jaar gevangenschap vrijgelaten. Hagan was één de drie schutters die in 1965 Malcolm X vermoordden. Rivaliteit tussen X en de Nation of Islam – die hij kort daarvoor de rug had toegekeerd – kwam tot een gewelddadig einde. Malcolm X mocht dan uit de weg zijn geruimd, de zwarte woede bleef en kwam in vele, soms bizarre, gedaanten terug.
De zwarte woede is tastbaar in het stuk Harlem waar ik woon. Aan het einde van mijn straat ligt Marcus Garvey Park, vernoemd naar de zwarte nationalistische leider en inspiratiebron voor Malcolm X. Aan de andere kant van mijn straat loop ik zo Malcolm X boulevard op. Vijf blokken downtown staat de uivormige koepel van de Malcolm Shabazz Mosque (zie hiernaast). Loop ik vier blokken omhoog dan bevind ik mij op 125th street. Een stukje westwaarts hangen op een gevel nare foto’s van lynchpartijen. Aan de overkant staat iedere dag een zwart busje met een groot bord ‘buy black’. Op het busje prijkt ook de foto van Robert Mugabe, de dictator van Zimbabwe. ‘Handen af van Zimbabwe’ dweept de foto.En al deze locaties hebben met elkaar te maken.
Wie het levensverhaal van Malcolm X leest, begrijpt zijn woede jegens blanken. Zijn vader, Earl Little, was in Omaha, Nebraska, actief in de burgerrechtenbeweging (we hebben het hier over eind jaren ’20, mind you). Hij was fervent aanhanger van Marcus Garvey. Het gezin Little moest vaak verhuizen vanwege bedreigingen. In 1929 werd hun huis in brand gestoken. Vader Little werd twee jaar later dood op een treinspoor gevonden. Volgens de familie was hij vermoord. De politie weigerde beide misdrijven te onderzoeken. Moeder Little kreeg een zenuwinzinking en de kinderen werden over familie verspreid.
Malcolm Little bleek zeer slim. Hij zat op een goede school, met veel blanke kinderen en was de beste van de klas. Zijn docent maakte hem echter duidelijk dat hij als ‘nigger’ grote ambities uit zijn hoofd moest zetten. Malcolm verliet school en vertrok naar Harlem, alwaar hij zich levend hield als souteneur, gokken en diefstal. In 1946 moest hij voor tien jaar de gevangenis in. Aldaar bekeerde hij zich tot de islam en trad toe tot de Nation of Islam van Elijah Muhammad. Naast islam predikte die zelfredzaamheid. Zwarten moesten zich niet inlaten met de blanke ‘duivel’. Feitelijk pleitte hij voor segregatie.
Na zijn vrijlating, rees Malcolm’s ster razendsnel. Hij nam afstand van zijn ‘slavennaam’ Little en noemde zich X, dat naar zijn ‘verloren tribale naam’ verwees. Hij werd woordvoerder voor Nation of Islam en was zeer succesvol. Het ledenaantal groeide van 500 in 1952 tot 30.000 in 1963. Malcolm X werd samen met Martin Luther King de belangrijkste vertolker van de zwarte belangen. Maar daar waar King opriep tot gematigdheid en het overbruggen van raciale verschillen, nam X een veel scherper standpunt in: zwarten moesten wegblijven van blanken.
Wake up, clean up and stand up
In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, was X niet militant. Hij pleitte vaak voor vreedzaam verzet en riep hij op om volgens streng islamitische normen te leven. Voor zover bekend leidde hij zelf een zeer kuis leven met zijn vrouw Betty Shabazz en zijn vier kinderen. Dat gold niet voor de voorman van Nation of Islam, Elijah Muhammad. Die bleek er flink wat buitenechtelijke relaties en kinderen op na te houden. X brak in 1964 met de organisatie en ging op pelgrimage naar Mekka. Bij terugkomst toonde hij een veel gematigder kant van zichzelf. Hij had vrome blanken ontmoet en predikte voortaan verzoening en samenwerking.
I’m probably a dead man already
Na zijn dood werd X’s gedachtengoed door velen geclaimd. Zeker in de jaren zeventig ontsproten allerlei groepjes die het zwarte bewustzijn omarmde en aanmoedigde. De Black Panthers is een bekende groepering. Ook nu zijn er nog steeds vrij extreme clubs actief. Bij mij om de hoek staat bijvoorbeeld de Atlah kerk. Pastoor Mannings komt geregeld in het nieuws omdat hij tegen Obama predikt. Volgens hem is Obama de duivel. De teksten voor op de kerk laten geen twijfel over de reden waarom: geboren uit een blanke moeder en een islamitische vader. De boodschap: hij is niet zwart en lid van de Taliban.
Pastor Manning:
Een andere opmerkelijke groep die zich de nalatenschap van Malcom X toeeigend, is de New Black Panther Party for Self Defense, die in 1989 is opgericht. Dit is een marginale club, maar wel een interessante, die ook in Harlem behoorlijk actief is. Hun tien actiepunten zeggen genoeg:
Hoe idioot deze mensen zijn, zie je in dit clipje. Overigens marcheren ze bij mij de om de hoek. Het eerste deel van deze documentaire is ook zeer de moeite waard om te kijken: ze gaan behoorlijk tekeer tegen zogenoemde ‘crackers’, oftwel blanken.
De tijden veranderen. Malcolm X Boulevard heet gewoon weer Lenox Avenue, Marcus Garvey Park heet tegenwoordig Mount Morris Park en rondom het park zijn de huizen prachtig opgeknapt en wonen nu vooral welgestelde blanken. Sommige dingen veranderen niet. Al meer dan 35 jaar komen Afrikanen, Afro-Amerikanen en Caribische New Yorkers op zaterdag bij elkaar om te trommelen en te dansen in het park. Ze spelen dan tot tien uur door.
Toen de wijk nog het afvoerputje van New York was, waren de muzikanten en dansers welkom. Zaterdag was dan de enige dag dat kinderen veilig in het verloederde park konden spelen. De nieuwe bewoners zijn er minder van gecharmeerd en proberen de muzikanten weg te krijgen. Teveel herrie al dat getrommel. Ze hebben allemaal grof betaald – van 5 ton tot een paar miljoen – voor hun appartementen en willen natuurlijk dan ook rust.
Ik ben benieuwd wat Malcolm X hierover te zeggen had.
Reacties (14)
Het zwarte intellectuele debat is het enige intellectuele debat dat me boeien kon in Amerika. Als je de oude intellectuele godfathers van de burgerbeweging leest, Du Bois (soul of black people), Garvey (return to Africa), booker t washington (up from slavery, economische emancipatie als voorwaarde voor burgerlijke emancipatie), heb je ook een goede basis om de discussies in de jaren 60 en de huidige discussies waarin je een nieuwe zwarte beweging ziet (Bill Cosby, Oprah Winfrey, Obama, BET oprichter, veel ex-basketballers zoals Magic Johnson).
Maar inderdaad, na het lezen van Malcolm X zijn biografie begreep ik dat ik afgezien van het religieuze aspect, qua strategie altijd meer een Malcolm X tot Zwarte Panter aanhanger zou zijn geweest, dan een Martin Luther King figuur. Martin Luther King was toch meer een beetje de Joodse Raad van de zwarte burger beweging, netjes melden op het station met je oproep kaart, maar wel een brief met een formeel beklag indienen.
Met betrekking tot je verhaal: heb je ook nog persoonlijke ervaringen? Ik ergerde me altijd rot aan de opmerkingen van zwarten die je in Harlem af en toe naar je hoofd geslingerd krijgt. Die hele houding van zwarte amerikanen is buitengewoon zelf-destructief, en wat mijn betreft kunnen de meeste african-americans (in tegenstelling tot de bredere zwarte amerikanen, de nieuwe zwarten zeg maar) dan ook lekker door de stront zakken. Ik heb altijd gedacht dat de houding van african americans NU te vergelijken is met de houding van marokkaanse jongeren in nederland: het is niet cool als je meedoet met de maatschappij. Enige verschil is natuurlijk dat marokkanen uit vrije wil naar nederland zijn gekomen, dus die hele identificatie gaat eigenlijk niet op. Bovendien hebben marokkanen een land om naar terug te gaan als ze balen hier en veel nederlanders zouden ze nog betalen ook.
Enfin, heb je het commentaar laatst gezien van Henry Louis Gater (de Harvard professor die gearresteerd werd in zijn eigen huis) over de reparaties discussie?
http://www.nytimes.com/2010/04/30/opinion/lweb30slavery.html?scp=1&sq=slave&st=nyt
met een interessante verwijzing naar een onderzoek dat de herkomst van slaven in kaart brengt:
http://www.slavevoyages.org/tast/index.faces
Zo “idioot” klinkt die New BBP niet. Verandering komt niet van binnen het politieke bestel: Obama had net zo goed George W Barack kunnen heten. Hij blijft oorlog voeren in Irak en Afghanistan, geeft Wall Street miljarden kado, en de Health Care Bill is niet wat hij beloofd heeft.
En de 10 eisen van The New BBP zijn ook zo gek nog niet: onderwijs, woning, geen militaire dienst meer, eerlijker rechtspraak. Sommige conclusies gaan me een stap te ver, maar zij lijken de enigen die uberhaupt stappen in de goede richting zetten.
Welke conclusies gaan je te ver? Ik betrap mezelf er altijd op dat ik eigenlijk weinig in weet te brengen tegen veel van de zgn radicale zwarte beweging in amerika, behalve dat van de raciale apartheid die zij voorstaan, dat slaagt economisch eenvoudig niet.
Mooi die Nieuwe Zwarte Panters, prachtig gevoel voor theater en symboliek.
die keywoord censuur hier is behoorlijk irritant en burgerlijk ook
Het ironische is wel dat Malcolm X weliswaar afkeer van de blanken predikte, maar uiteindelijk het loodje heeft gelegd door de kogel van een zwarte. ‘Arms in the hands of black people’ lijkt me dan ook niet een probleem van gebrek maar eerder teveel, in de VS.
En voordat iemand ‘racist’ begint te gillen: persoonlijk vind ik ‘arms in the hands of the people’ al heel problematisch – ik citeer slechts het pamflet.
De pot verwijt de ketel dat ie zwart ziet.
@caprio #1: Tja, als je mag kiezen tussen keyword censuur en captcha’s, wat is dan beter?
Uit het filter gehaald dus.
” Zeker in de jaren zeventig ontsproten allerlei groepjes die het zwarte bewustzijn omarmde en aanmoedigde. De Black Panthers is een bekende groepering.”
Reuze gezellig groepje, die Black Panthers. Waren volstrekt ongevaarlijk en de typering hier is dan ook zeer treffend.
@Dimitri, waarschijnlijk heb je nog nooit met die jongens te maken gehad, maar zulke lieverdjes waren het niet. Had dat meegenomen in je stukje.
@7: Dat het geen lieverdjes waren is niet zo verwonderlijk gezien de tijd waarin ze leefden, niet? Zelfs de vredelievende MLK heeft het moeten bekopen met zijn leven.
@Hockey; lul niet. Niet alles hoeft keer op keer vermeld te worden zonder dat je de verdenking van ‘lie of omission’ op je hoeft te laden. Dit is algemeen bekend.
Geweldig boek de autobiografie van Malcolm.
@carpio
Wat bedoel je met persoonlijke ervaringen? Natuurlijk is er een behoorlijke mate van zelfdestructiviteit bij jonge zwarte mannen in de VS, maar ben je ooit in een ghetto geweest? Dat is geen Slotervaart (hoewel het op veel plaatsen beter is dan 15 jaat geleden toen ik er veel kwam).
@Hockey
Ik hoop echt van harte dat jij in een volgende leven|parallel universum als zwarte Amerikaan geboren wordt in pakweg de jaren 30. Lachen.
@10: Dat ghetto in Amerika valt tegenwoordig reuze mee, het zijn de brown stones van de jaren 80 niet meer, he, en de onderklasse in Amerika heeft een redelijk bestaan, zelfs het drugsgeweld is eenvoudig te vermijden tegenwoordig. Ik vind persoonlijk Diemen deprimerend of Purmerend of Almere, maar Harlem is een van de leukste buurten om te wonen, en bovendien betaalbaar, de bibliotheek en het museum is gratis, en Central Park om de hoek. Het probleem van die ghettos is dat je er beter leeft dan met een baan: gesubsidieerd wonen, voedsel bonnen, gratis gezondheidszorgd, noem maar op, als je je voedselbonnen verkoopt kun je nog een lekker blowtje kopen en gaan stappen ook. Die ghettos zijn een soort Benidorm, ja, ik zou er ook niet tussen willen zitten, maar je moet het ook niet erger maken dan het is tegenwoordig.
Qua persoonlijke ervaringen is er niet zoveel te melden. We leven niet in een getto, zo erg is het zeker niet. Ik zou ’t eerder vergelijken met een wijk als het Utrechtse Lombok of delen van de Baarsjes. Veel nieuw bloed, veel oude ellende. Ik ben nog nooit lastig gevallen.
Wel kan ik een andere – geleende – ervaring vertellen, nl. die van een zwarte vriendin en haar blanke vriend. Die wilden eigenlijk in harlem wonen, maar voelen zich hier niet thuis. Ze krijgen vervelende opmerkingen naar hun hoofd, vooral van vrouwen. Zij wordt er, in niet al te nette bewoordingen, ervan beschuldigd een golddigger te zijn. Blijft een ongelukkige combinatie vrouw/zwart man/blank. Andersom is juist statussymbool zwarte man met blanke vrouw.
Af en toe kom je dus gekken tegen op 125th street. Vooral niet in discussie gaan. Ik heb het idee dat de New Black Panthers helemaal niet serieus genomen worden. Als je op zo’n belangrijke dag maar tien mensen weet op te trommelen, dan tel je duidelijk niet mee.
@caprio
Harlem is al heel lang geen ghetto meer. Daarom vroeg ik ook, ben je weleens in een ghetto geweest?
@dimitri
Daar kan ik dan weer uit eigen ervaring over meepraten…