De zaterdagcolumn van Felix Rottenberg uit de papieren editie van het Parool verschijnt iedere zondag, maandag of dinsdag op Sargasso.
De razende literaire reporter van de Volkskrant, Michael Zeeman, schreef gisteren een meesterlijk artikel over de journalist David Remnick, hoofdredacteur van de The New Yorker. Dit blad is één van de beste magazines ter wereld en met een oplage van één miljoen exemplaren kan het zich permitteren alle modieuze journalistieke mores te negeren.
Nergens lees je zulke indringende en uitvoerige analyses over politiek en macht, een aantrekkelijke combinatie van essayistiek, reportages en interviews. Alleen vraagt het geduld en zitvlees van de lezer. Het liefst koop ik ’s ochtends de nieuwe New Yorker, neem dan de trein naar Brussel zodat ik drie uur ongestoord de belangrijkste stukken kan lezen, eet mosselen bij het simpele maar befaamde Au Vieux Bruxelles, bezoek de tweedehands boekwinkels en neem ’s avonds de laatste trein terug om de New Yorker helemaal uit te spellen. Heerlijk!
Zeeman zocht Remnick op, omdat deze week de Nederlandse vertaling van zijn verzamelde artikelen is verschenen (Reporter, uitgeverij De Bezige Bij). Al mijn favoriete stukken staan erin, met als hoogtepunt het artikel over de laatste campagne van Tony Blair.
Als een radioloog gaat Remnick te werk, hij laat zien hoe Blair langzaam door zijn voorgekookte en routinematige manier van optreden een politieke robot wordt. Want partijen beschouwen zich tegenwoordig als ‘brands’, merken en leiders zijn als popsterren, idolen die verkocht moeten worden. Politieke strijd, zeker in campagnestrijd, wordt in toenemende mate gedomineerd door commerciële rituelen. De effecten daarvan zijn zeer schadelijk, vooral omdat morele regels vervagen.
Zonder hooghartigheid of cultuurpessimisme vertelt Remnick aan Zeeman hoe de wijze waarop mensen lezen is veranderd. “De afleiding en de verleiding zijn nu ontegenzeggelijk anders.(..) En dan is de stap naar het raadselachtige, indringende van een boek er één die het aflegt tegen de luiheid.”
Dit is dus precies waar alle leraren elke dag mee te maken hebben. Het is één van de belangrijkste redenen waarom het onderwijs verschraalt. De klassieke manier van kennis overdragen is niet opgewassen tegen de dominantie van de mediacultuur, die het gedrag van alle burgers aantast. Dus worden de onderwijssystemen voortdurend aangepast met leerhuizen, nieuwe lespakketten en zelfsturende studieprogramma’s.
In Frankrijk leidde het een paar jaar geleden tot een opstand van scholieren en het aftreden van een onderwijsminister. In Nederland wankelde Karin Adelmund als staatssecretaris van Onderwijs in 1999 omdat het studiehuis grote onvrede teweegbracht: docenten hadden geen lesuren meer over om grammatica te onderwijzen.
Nu is opnieuw, voor de zoveelste keer, een onderwijscrisis uitgeroepen. Toen de Volkskrant dinsdag voor een parlementair onderzoek pleitte, werd dat idee als de sodemieter door de PvdA overgenomen. Ik hoopte nog even dat de nieuwe Kamervoorzitter, Gerdi Verbeet, zou ingrijpen. Zij komt uit het onderwijs en weet als geen ander dat een parlementair onderzoek de onderwijzers en leraren nu niet van dienst zal zijn.
Die zeggen allemaal in koor: “Laat ons met rust, geef ons goede gebouwen om daarin samen te werken met maatschappelijk werkers, psychologen, hulpverleners en klassenassistenten, zodat wij de tijd hebben om bij leerlingen liefde voor het lezen aan te kweken.” Ze hebben helemaal gelijk!
Felix Rottenberg
Columnist Het Parool en associate-redacteur VPRO Tegenlicht.
Reacties (18)
Oh ja, de verschraling van het onderwijs is een gevolg van de mediacultuur.
The New Yorker is inderdaad een heel goed magazine, Rottenberg klinkt een beetje hyperbolisch euforisch, ZOOOO goed is het blad nu ook weer niet, het is bedoeld als een literair magazine, maar rukt keer op keer weer af op de politieke actualiteit, hetgeen een degeneratie van het de oude stijl New Yorker is. Natuurlijk is Rottenberg een politicus, voor wie een intellectuele/artistieke aanpak een aura heeft dat de politiek ontbeert, dus ik snap zijn staat van Verlichting wel.
Aanrader dat wel, die New Yorker, zoals Amerikaanse papieren media vaak stukken beter zijn dan de Nederlandse, zal wel met oplage te maken hebben en de versnippering van de Nederlandse media.
Trouwens, misschien is het iets voor Rottenberg om zichzelf niet langer als socialist te afficheren. Ik heb moeite om dat beeld van een obese Mosselen slurpende socialist in het “befaamde Au Vieux Bruxelles” voor de geest te halen, ik blijf een verzadigde bourgeois zien.
@1 Ik snap het bruggetje ook niet helemaal.
Normaal zijn Rottenberg’s collumns goed te verteren, maar als je dit soort zinnen gaat schrijven…
[it]”Het liefst koop ik ’s ochtends de nieuwe New Yorker, neem dan de trein naar Brussel zodat ik drie uur ongestoord de belangrijkste stukken kan lezen, eet mosselen bij het simpele maar befaamde Au Vieux Bruxelles, bezoek de tweedehands boekwinkels en neem ’s avonds de laatste trein terug om de New Yorker helemaal uit te spellen. Heerlijk!”[/it]
… dan denk ik: “ja, dus? erudiete salonsocialist!”
Ook die quote van Zeeman ([it]”De afleiding en de verleiding zijn nu ontegenzeggelijk anders.(..) En dan is de stap naar het raadselachtige, indringende van een boek er één die het aflegt tegen de luiheid.”[/it]) getuigt van een complete alpha-gedomineerde visie op het onderwijs: “als je de jeugd weer gaat lezen, komt alles goed”.
Naief, overbodig erudiet en bekrompen. Rottenberg wordt oud…
De verschraling van onderwijs lijkt me simpelweg door voortvarend plan van aanpak vanuit de politiek op voortvarend plan van aanpak vanuit de politiek te komen, en kan het beste tegen gegaan worden door voortvarend geen plan van aanpak uit de politieke koker te laten komen…
Maar dat de mediacultuur niet helpt kan ik uit eigen ervaring wel bevestigen, ik ben opgegroeid zonder tv maar met boeken, ben dyslectisch en heb (mede) daardoor redelijk wat problemen gehad met taal vanaf het moment dat ik de basisschool verliet, maar dankzij mijn interesse voor lezen ben ik nu wel met mijn Ma filosofie bezig en kan ik mijn problemen met taal voor een groot deel opvangen met taalgevoel verkregen uit het vele lezen… zo gek is die gedachte dus niet in mijn ogen
Stelletje zeikerds, het is natuurlijk een prima idee om mosselen te gaan slurpen in Brussel en dan onderweg de New Yorker te lezen. Felix mag voor salonblog PFMAG gaan schrijven.
Ik zat trouwens gisterenmiddag met een toastje brie The New Yorker te lezen. Gewoon op de bank, thuis in Amsterdam.
Wat ik hiermee zeggen wil? Helemaal niets!
@ 3 en 6
Over die zin
“Het liefst koop ik ’s ochtends de nieuwe New Yorker, neem dan de trein naar Brussel zodat ik drie uur ongestoord de belangrijkste stukken kan lezen, eet mosselen bij het simpele maar befaamde Au Vieux Bruxelles, bezoek de tweedehands boekwinkels en neem ’s avonds de laatste trein terug om de New Yorker helemaal uit te spellen. Heerlijk!”
Daar spreekt toch een aanstekelijke liefde voor het lezen uit. Meer illustratief dan inhoudelijk, maar ook niet geheel irrelevant gezien de titel en thema van de column.
Hoe dan ook, ik word er een beetje jaloers van.
Dat heb ik ook altijd bij foto’s van iemand met koffie/krantje/croisantje op een zonnig terasje zit.
Een toastje brie op de bank, of een cappuccino achter de PC is dan toch anders.
De conclusie dat leraren geen zin hebben in een parlementair onderzoek is onjuist. Zij bijvoorbeeld de website van de vereniging Beter Onderwijs Nederland (BON) of het artikel van de voorzitter Ad verbrugge in de NRC van afgelopen zaterdag.
De zin op het einde van de column, ‘Die zeggen allemaal in koor: “Laat ons met rust, geef ons goede gebouwen om daarin samen te werken met maatschappelijk werkers, psychologen, hulpverleners en klassenassistenten, zodat wij de tijd hebben om bij leerlingen liefde voor het lezen aan te kweken.” ‘, is typisch een geval van verkeerd citeren.
@5&7 tja: ik zit het liefst lezend onder een boom in de zon met een koel biertje. Maar daar gaat het niet om.
Rottenberg roept met de door hem persoonlijke geliefde bezigheden een soort weerstand op tegen de inhoud en daarnaast is het compleet overbodige informatie. wat is zijn punt? Moet je iedere middelbare scholier een retourtje met de Thalys aanbieden om ze aan het lezen te krijgen? Daarnaast doet hij voorkomen dat bevlogenheid van leerlingen bij Nederlands een panacee voor de problemen in het onderwijs is.
Misschien komt mijn reactie ook voort uit een persoonlijke frustratie: als er één ding is waar mijn middelbare school onderwijs Nederlands niet in heeft geresulteerd, dan is het wel “Liefde voor lezen”: Als literatuurgeschiedenis ophoudt bij WOII, dagen besteed worden aan het analyseren van “het uur U” en geen enkele link wordt gelegd tussen een boek en andere boeken en de (hedendaagse) samenleving, dan kun je leerlingen nog zoveel boeken door de strot rammen, maar dan schieten we er niks mee op.
Wat ik het liefst doe, is in de nacht van maandag op dinsdag om 02.00 uur de wekker zetten, voorgeprogrammeerd op de klanken van Claude Debussy, dan laat ik een taxi aanrukken, een oldtimer die nog een zacht ronknorrend geluid maakt en wordt gereden door Henry, parttime taxi-chauffeur en nr1 Proust-kenner van Nederland, en ga dan net zo lang rondjes rijden om de Gerard Reve-lantaarnpaal in de Van Hallstraat in Amsterdam tot ik The hele New Yorker uit mijn hoofd ken. Daarna eet ik een kilo coquilles St. Jacques.
Overigens geeft Rottenberg wel een interessante voorzet met dat punt van de mediacultuur. Als concentratiebogen geen iets langere spanning meer kunnen verdragen, dan wordt het lastig om kennis over te brengen. Ik vraag me trouwens ook wel af of ouders niet ook steeds dommer worden, zodat ze helemaal afhankelijk zijn van de scholen. En omdat naar school gaan ook afzien is, zou het rijtjes stampen altijd een plek moeten hebben, wat ook nog wel eens vergeten wordt. Maar misschien maken we ons de verkeerde kant zorgen op, en worden jongeren wel slimmer op andere vlakken (games, gecompliceerde verhaallijnen, verbale uitdrukkingsvaardigheid), die dus op een andere wijze in het onderwijs verdisconteerd moeten worden.
Nog benieuwder ben ik naar hoe The Horse zijn New Yorker leest.
Echte socialisten?…bestaan toch al lang niet meer. Jaap van der Scheur..…dat was er een.
…en een béétje salonsocialist heeft ook wel eens een harde lul moet je maar denken…
Leest rottenberg behalve de New Yorker eigenlijk wel Sargasso na wat geplempt te hebben en bovenal heeft hij daar ook een menig over ?
Of de trein naar Amsterdam om bakvis en kroket te gaan eten, onderwijl actiefilms op dvd bekijkend met het volume op max, zodat de kakkers de house in hun mp3-speler zelfs niet meer horen ! En de intellectuelen hun Canetti niet gelezen krijgen !
Om maar te zeggen dat the New Yorker ook ’n fijne traditie aan humor en cartoons heeft.
(Was persoonlijk wel te spreken over die quote “De afleiding en de verleiding zijn nu ontegenzeggelijk anders” gekoppeld aan een reflectie over luiheid.)
—
@#12 : vroeg ik me ook al af, overigens.
@Larie,
Het zit je wel dwars he;) Maar, ik las ergens dat Carlos een constructie maakt waarbij Felix ingaat op enkele geselecteerde reacties.
Ach @MP wat is dwars. Het is de dynamiek van Sargasso in het bijzonder die me raakt en soms even laat zweven en botsen dat heeft de “krant” nooit in me losgemaakt. De posts van iemand die dan achter de schermen blijft doet me denken aan een papieren krant en dan mis ik de dynamiek en dat zit me inderdaad ietwat dwars maar als terzijde figuur hoor ik dat eigenlijk niet te uitten.
Dat de huidige mediacultuur (mede)schuldig zou zijn aan het verschralende onderwijs lijkt mijnsinziens hooguit ten dele een redelijke stellingname. Natuurlijk als je te lui bent om te lezen dan is een samenvatting zonder problemen via het net op te vragen. Het valt echter niet te ontkennen dat de technolgische vooruitgang ook wel deel uit moet/dient te maken van het huidige onderwijs systeem om zo gedegen te worden voorbereid op hoger onderwijs.
Zaniken op het onderwijsbeleid is van alle tijde. De onderwijspsychologen en klassenassisten ten spijt.
Meer dan een duwtje in de goede richting zal het nooit zijn. De wil om kennis en kunde op te doen zal vanuit de leerlingen zelf moeten komen, maarja probeer dat maar eens uit te leggen aan een groep stuiterende brugklassers. Zoals een Universitair docent mij eens vertelde, kwaliteit komt vanzelf bovendrijven.
men zou eens kunnen beginnen aan een offensieve ingreep op de overname van de techniek en de onderwerping aan het consumptie/prestatiemodel in het hele onderwijs, incl. de gezinsopvoeding en de aangepaste moraal die retorisch- hol en gevaarlijk schadelijk voor de stoelgang en de inwendige mens aan het worden is.
Laat ze met alternatieven, met dialectiek, de zuivere rede, de filosofie en het conflictmodel kennismaken.
Laat de leerlingen een Gutenbergselectie ( free onlinebooks) of nederlandse evenknie maken en deze hardop voorlezen.
Of nodig ouders uit en verbied hen de koran, bijbel of Baghavad Ghita als inspiratie bron te noemen. Laat ze de kinders eens met wat andere boeken kennismaken die ze in hun schaarse vrije tijd lazen. Zo’n lijst zal me benieuwen. De eerste die met kafka en orwell of Joe Speedboot of een Wolkers ( schande, geen nominatie boor ‘Beste Boek’) op de proppen komt, krijgt bwv. een decanteerset van luxe kristal van me want zonder een portje, tabak en beethoven gaat de wereld ten onder.
Wie niet elke week naar Brussel gaat, kan de kiosk ook gewoon overslaan en een abonnement nemen op The New Yorker. Ondanks de portokosten is dat nog altijd goedkoper dan bijvoorbeeld Vrij Nederland.