In een nieuwe poging haar partij als gematigd en fatsoenlijk rechts te promoten heeft Marine Le Pen afstand genomen van de AfD, haar huidige partner in de ID fractie van het Europees Parlement. RN (Rassemblement National) zoekt nu voor samenwerking in het nieuwe Europese parlement contact met de partij van de Italiaanse premier Giorgia Meloni die deel uitmaakt van de ECR (Europese Conservatieven en Hervormers). Daarmee is er nog voor de verkiezingen al weer ruzie in de extreemrechtse tent.
Aanleiding voor de breuk zijn uitspraken van de omstreden AfD lijsttrekker voor het Europarlement Maximilian Krah. Hij zei in een interview met een Italiaanse krant dat niet alle SS’ers misdadigers waren en verwees daarbij naar de bekentenis van de Duitse schrijver Günter Grass (1927-2015), die aan het eind van zijn leven onthulde dat hij als 17-jarige lid is geweest van de Waffen-SS. Krah zei ook nog dat er veel boeren waren onder de SS’ers. Hij is inmiddels uit het partijbestuur gezet en mag niet langer campagne voeren voor zijn partij. Maar hij is niet van de lijst gehaald. Krah lag al langer onder vuur vanwege een beschuldiging van spionage voor China. Zijn tweede man Petr Bystron is ook al in opspraak geraakt vanwege zijn betrokkenheid bij het Russische propagandaplatform Voice of Europe. Al deze affaires hebben inmiddels geleid tot een forse daling van de peilingen voor de AfD.
Voor Le Pen is het een goede gelegenheid om afstand te nemen van de partij waar ze toch al niet veel mee op had. Met de bagatellisering van nazi’s heeft de AfD volgens RN een rode lijn overschreden. Maar al eerder waren er botsingen met de Duitse partij over de oorlog in Oekraïne en de geheime plannen voor massadeportaties van niet-Duitsers. Ook Tsjechische en Deense leden van de ID-groep keren zich nu tegen de AfD. Het ongenoegen over Krah resulteerde er gisteren uiteindelijk in dat de AfD uit de fractie is gegooid. De PVV, die in de afgelopen periode geen europarlementariërs had, zat in het verleden ook bij de ID-fractie. Wilders heeft voor zover bekend nog niet gereageerd op dit conflict. Hij heeft warme band met Marine Le Pen en zal zich zeker kunnen vinden in haar ‘gematigde’ koers. De kans is dus groot dat hij zich na de verkiezingen gaat aansluiten bij het blok Le Pen-Meloni.
Verbouwing van het rechtse blok
Het is afwachten hoe de extreemrechtse blokken er na de verkiezingen uit zullen zien. Mogelijk krijgen we een radicaal-rechts nationalistisch blok dat zichzelf graag als gematigd presenteert en nog verder rechts daarvan een blok met AfD en aanverwante neo-fascisten. In de ID-groep zitten nu ook nog het Vlaams Blok en de FPÖ. In de ECR zitten naast Meloni’s Fratelli d’Italia de Poolse PiS, de Zweden Democraten en het Spaanse Vox. Beide blokken hebben tot nu toe niet uitgeblonken in eenheid, maar dat kan natuurlijk veranderen, zeker als er vanuit centrum-rechts toenadering wordt gezocht. Al denkt Daniele Albertazzi, de Italiaanse co-directeur van een Europese denktank, dat de samenwerking tussen Le Pen en Meloni een recept is voor onrust in het extreemrechtse kamp: “te veel bijenkoninginnen en de bijenkorf vervalt in anarchie.” De ‘koninginnen’ van het nationalisme zullen zich waarschijnlijk vooral in eigen land blijven profileren. Le Pen heeft de hoop nooit opgegeven om president van Frankrijk te worden. Meloni kan in Italië voorlopig rekenen op flinke steun. Ondanks een lichte teruggang staan de Broeders van Italië in de peilingen nog steeds bovenaan.
Von der Leyen houdt slag om de arm
Toch ligt er wel een uitdaging voor de twee radicaal-rechtse leiders als ze het groeiende belang van Europa serieus willen nemen. Gisteren was er een groot Europees debat van Spitzenkandidaten waar de vertegenwoordigers van ID en ECR niet aan konden deelnemen. Want ze hebben geen Spitzenkandidaten. Ze weigeren het spel mee te spelen en noemen zich het het slachtoffer van uitsluiting. Een bekende strategie die we vaker hebben gezien en die nogal eens succesvol blijkt. Als het succes doorbreekt zou met name de ECR met het duo Le Pen-Meloni een machtsfactor kunnen worden. EPP- Spitzenkandidaat, de huidige Commissievoorzitter Ursula Von der Leyen (die overigens niet als parlementslid kan worden gekozen) heeft al laten doorschemeren dat ze deze partij niet op voorhand uitsluit voor samenwerking met de EPP. Ze heeft samenwerking verbonden aan drie criteria: pro-Europa, anti-Poetin en voor de rechtsstaat. In het Spitzenkandidatendebat gisteren werd haar gevraagd of ze vindt dat Meloni aan deze criteria voldoet. Von der Leyen hield wat slagen om de arm. Er moeten na de verkiezingen eerst nog fracties worden gevormd in het Europees Parlement. Deze fracties moeten dan op haar criteria getoetst worden voordat ze kan zeggen of ze met hen in zee kan gaan. Wie op 6 juni CDA, CU, NSC of BBB kiest (de partijen die bij de EPP zijn aangesloten) weet dus nog niet waar de partij heen gaat.
Ook VVD-stemmers zullen voorlopig in onzekerheid blijven of hun stem er nog toe doet in het nieuwe parlement. In de Renew-groep waar de liberalen tot nu toe in zaten is met afschuw gereageerd op de samenwerking van de VVD met de PVV in de nieuwe regering. Fractievoorzitter Valerie Hayer vond dat daarmee een rode lijn is overschreden. In het lijsttrekkersdebat gistermiddag sprak ook Renew-Spitzenkandidaat Sandro Gozi van ‘een grote fout’. Maar de consequenties wil hij pas na de verkiezingen binnenskamers bespreken. Schorsing zou een mogelijkheid zijn. Als de VVD uit de groep gegooid wordt verliest de partij een belangrijke basis om enige invloed uit te kunnen oefenen op de besluitvorming.