OPINIE - GroenLinks wordt door sommigen al dood verklaard, maar dat gold ooit ook voor D66. Daarvan kunnen GroenLinksers leren.
Een partij die terugvalt naar nog maar een paar zetels in de Tweede Kamer. Maar vervolgens nog geen drie jaar later voorop loopt in de peilingen. En de partij haalt evenveel zetels in het Europees Parlement als in de Tweede Kamer. Een mooie droom voor GroenLinksers? In zijn boek “Langs de Afgrond. Tien turbulente jaren in de geschiedenis van D66“ laat Menno van der Land zien dat het kan.
Er zijn een aantal interessante analogieën tussen de ontwikkeling van D66 2003-2006 en GroenLinks 2010-2012: onhandig optreden rondom Afghanistan, een lastige sociaal-economische positie en een vergelijkbare electorale positie.
Afghanistan
‘Het optreden van Sap en haar fractie brengt GroenLinks veel imagoschade toe. Niet omdat het inhoudelijke verhaal van GroenLinks niet deugt, maar door een reeks strategische en tactische blunders die de GroenLinks-fractie heeft gemaakt. Het gebrek aan interne communicatie, de te late standpunt-inname, het steunen van een impopulair minderheidskabinet; het is een opeenstapeling van fouten.’
Het zou een glasharde analyse kunnen zijn de besluitvorming van GroenLinks rondom Kunduz. Maar het is een analyse -met een aantal woorden gewijzigd- van Van der Land over de besluitvorming van D66 rondom Uruzgan.
Inhoudelijk mag iedereen zijn mening over de politietrainingsmissie naar Kunduz hebben. Maar de goede intenties kunnen we niet ontkennen. De motie-Pechtold/Peters wilde de ontwikkeling van de Afghaanse rechtsstaat steunen toen duidelijk werd dat de militaire missie naar Uruzgan zou worden beëindigd. Een politietrainingsmissie naar Afghanistan werd, in de zomer 2010, gesteund door 75 procent van de GroenLinks-kiezers.
De besluitvorming over de Kunduz-missie was ingewikkeld voor GroenLinks. De GroenLinks-fractie besloot op het laatste moment de missie wel te steunen maar kon haar electoraat niet mee nemen in de redenering. De politietrainingsmissie kon, in het voorjaar van 2011 nog maar rekenen op de steun van 25 procent van de GroenLinks-kiezers.
De belangrijkste oorzaak? De politieke context was veranderd. Het was de zoveelste een reeks van beslissingen over Afghanistan waarin politiek opportunisme en oprecht idealisme door elkaar heen liepen. In 2005 had de PvdA de militaire missie naar Uruzgan nog gesteund vanuit de oppositie. Hierover schrijft Van der Land. Boris Dittrich, op dat moment fractievoorzitter van D66, was tegen de missie. Hij had gehoopt de PvdA, die toen inhoudelijk (nog) voor de missie was, te verleiden tegen te stemmen door de mogelijkheid van een kabinetscrisis op tafel te leggen. De sociaal-democraten wilden geen politiek bedrijven over de ruggen van Afghanen en stemden tegen. Eenmaal in de regering verzette de PvdA zich tegen de verlenging van missie en liet het kabinet erover vallen, vlak voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2010. Na de verkiezingen van 2010 werd een rechts minderheidskabinet geïnstalleerd dat op veel onderwerpen afhankelijk was van de PVV. De Kunduz-missie was de eerste keer dat de PVV het minderheidskabinet niet steunde. Voor de PvdA liepen inhoudelijk en strategische argumenten rondom Kunduz samen: zij kon tegen stemmen. Voor GroenLinks waren inhoudelijke argumenten en electoraal-strategische argumenten juist tegenovergesteld.
GroenLinks voorkwam een kabinetscrisis over Afghanistan door tegen de wil van haar kiezer en zonder rugdekking van de PvdA voor een civiele politietrainingsmissie naar Kunduz te stemmen.
Het gestuntel rondom de Uruzgan-missie was hét moment van de ineenstorting van D66. De stemming voor de Kunduz-missie was hét begin van de val van GroenLinks. Beide besluiten werden vlak voor lokale verkiezingen genomen door leiders die door de fractie, niet door het congres waren verkozen. In beide gevallen probeerde een kleine partij politiek te bedrijven op internationale thema’s, maakte ze strategische fouten en betaalde daarvoor de electorale rekening.
Electorale positie
Maar dat is niet de enige analogie tussen D66 en GroenLinks. GroenLinks en D66 hebben altijd genavigeerd op de PvdA. Zat de PvdA in de regering, dan konden de D66 en de GroenLinks constructief oppositie voeren of soms zelfs meeregeren. Zat de PvdA in de oppositie, dan vormden de drie partijen een blok. Maar het ging voor beide partijen mis toen zij een zeer impopulair kabinet met een rechts economisch profiel zonder de PvdA steunden. D66 deed dat drie jaar in een coalitie. GroenLinks deed dat in het Lenteakkoord. Daarmee verschoven beide partijen in de ogen van de kiezer naar rechts.
De electorale analyse van beide partijen is hetzelfde: de partijen zijn ‘tweede-keuspartijen’. Ze zijn een electorale mogelijkheid voor velen, maar hiervan wordt altijd maar een klein deel gerealiseerd. Een groot deel van de kiezers is ‘eigenlijk D66′er’ of komt bij de stemwijzer op GroenLinks uit. Doorslaggevend voor de vraag of kiezers daadwerkelijk op de partij stemmen is of kiezers de partij als serieuze coalitiepartner zien.
Renaissance
Tussen 2006 en 2010 maakte D66 een miraculeuze renaissance door. Terwijl de partij maar drie zetels had in de Tweede Kamer, haalde ze drie zetels in het Europees Parlement en stond ze in sommige peilingen al op 25 zetels. Premier Pechtold werd een serieuze optie.
Van der Land schrijft het electorale succes van D66 grotendeels toe aan het optreden van Pechtold. Het boek lijkt soms wel een Noord-Koreaanse biografie van Kim-Jong Il. Pechtold kan namelijk niets verkeerd doen: hij is gevat, nonchalant en tegelijkertijd bevlogen. Hij opereert handig in de Kamer en doet het goed op televisie. Hij was hét gezicht van de oppositie tegen de xenofobie en het extremisme van Wilders én de leider van de oppositie tegen het vierde kabinet-Balkenende van stilstand en moralisme. Hiermee toonde hij de eigen agenda van D66, een genuanceerde agenda van tolerantie, individualisme en hervormingen. Hoe het kan dat de partij van 25 zetels in de peilingen daalde naar tien zetels in de verkiezingen, wordt niet geanalyseerd.
GroenLinks kan wel wat leren van D66. De fundamenten van GroenLinks zijn gezond. Het belang van eerlijk delen in Nederland én wereldwijd, nu én in de toekomst is niet afhankelijk van de politieke conjunctuur. GroenLinks moet een politieke opponent vinden die helpt om haar eigen verhaal te vertellen. Het huidige kabinet is een gedroomde tegenstander. De verkiezingen die GroenLinks gewonnen heeft, waren in periodes waarin de PvdA in het kabinet zat. Dan moeten de sociaal-democraten compromissen sluiten met rechts: dan is een bezuiniging in de sociale zekerheid waar GroenLinks en de PvdA samen tegen gestreden hebben plotseling oké voor de sociaal-democraten. Of dan is milieubeleid leuk voor de PvdA, zolang het maar niet ten koste gaat van groei. De PvdA-kiezers die ontevreden zijn over de koers van het sociaal-democratische moederschip kunnen dan onderdak vinden bij GroenLinks.
Het boek van Van der Land is een belangrijk boek. Niet alleen omdat het historisch interessant is te lezen waarom het misging bij D66 en hoe de partij in rap tempo het tij keerde, maar omdat GroenLinks’ers daar juist nu veel van kunnen leren.
Reacties (14)
Aan alles komt een eind, en ieder einde is het begin van iets nieuws. Als CPN, PSP, PPR en EVP zo krampachtig aan hun bestaansrecht hadden geklampt was GL er nooit gekomen.
Time for change.
Het gestuntel rondom de Uruzgan-missie was hét moment van de ineenstorting van D66.
Zorgvuldig verhullend geformuleerd. Het moment maar niet de oorzaak. Wat die oorzaak dan wel was wordt genegeerd. Toch wordt aan het eind gesuggereerd dat het wel is verklaard: niet alleen omdat het historisch interessant is te lezen waarom het misging bij D66.
Waarom ging het dan mis bij D66? Zolang dat niet duidelijk wordt gemaakt is ook de vergelijking tussen D66 en GroenLinks niet af.
“De verkiezingen die GroenLinks gewonnen heeft, waren in periodes waarin de PvdA in het kabinet zat. Dan moeten de sociaal-democraten compromissen sluiten met rechts: dan is een bezuiniging in de sociale zekerheid waar GroenLinks en de PvdA samen tegen gestreden hebben plotseling oké voor de sociaal-democraten. Of dan is milieubeleid leuk voor de PvdA, zolang het maar niet ten koste gaat van groei. ”
De recente verkiezingen heeft de PvdA weer veel gewonnen door de compromissen (Kunduz!) waartoe GL bereid was, alleen al vanwege het perspectief op regeringsdeelname. Dat is Realpolitik.
Zolang het min of meer linkse electoraat van de ene partij naar de andere stroomt uit (politiek gecultiveerde!) onvrede over gesloten compromissen, zolang GL, D66 en PvdA communicerende vaten blijven, is een linkse meerderheid uitgesloten.
Het overbruggen van verschillen tussen de progressieve partijen lijkt misschien een grote en onrealistische stap, maar de te sluiten compromissen in een regeringscoalitie worden navenant kleiner.
Wat communisten, evangelischen, katholieken en pacifisten twintig jaar geleden konden moet nu toch mogelijk zijn voor sociaal-democraten, progressief groenen, vrijzinnig liberalen en socialisten?
Diederik Samson deed in de campagne al een handreiking in deze richting door herhaaldelijk te verklaren dat GL, D66 en SP het dichtst bij de PvdA staan.
Hoe een verkiezingsuitslag en de daarop volgende machtspolitiek uitpakt staat los van dat inhoudelijke mission statement.
“Niet omdat het inhoudelijke verhaal van GroenLinks niet deugt (…)”
Ik heb helaas geen tijd om het artikel helemaal te lezen en me serieus in de discussie te mengen. Maar dit lijkt me niet helemaal waar; zaken als het Meldpunt Vuurwerkoverlast, het gezeur over gratis kraanwater in horeca en het plethora aan ander stom geneuzel wat je tegenkomt als je naar nieuws over groenlinks zoekt geven de partij in toenemende mate het imago van een stelletje zure verbods- en gebodsfetisjisten die te druk zijn met gemopper over kleinburgerlijk leed om ook maar half de indruk te wekken de capaciteiten te hebben om een land te besturen en hun groene of linkse idealen volkomen uit het oog zijn verloren…
En dat is best jammer.
D66 is een typische bufferpartij, voor iedereen die PvdA en VVD even niet ziet zitten. Daarom jojoen de resultaten van de partij ook zo: dan weer heel goed, dan weer heel slecht. Bij GroenLinks zie je al jaren de trend omlaag. Alleen in peilingen scoort men vaak goed. GroenLinks kan eigenlijk alleen maar van de PvdA wegsnoepen, maar dat doet de SP beter.
GroenLinks is mede voortgekomen uit verzet tegen de VS inmenging in Vietnam. Uitgerekend deze partij steunt de VS in hun inmenging in Afghanistan mede met ontwikkelingsgeld!
Toch houdt de partij vol dat “met hun inhoud niets mis is”, je moet maar durven.
“de goede intenties kunnen we niet ontkennen”
Zoals het spreekwoord luidt: De weg naar de hel is geplaveid met goede voornemens.
Als een wethouder roept dat het “links” best geschrapt kan worden, zou je reuring verwachten integendeel het blijft rustig.
Het kenmerk van een bestuurderspartij, het gaat om de macht
Dat een middenpartij als D66 2e keus is, is redelijk. Voor een beginselpartij als GroenLinks – wij zijn het groenst – is 2e keus veelzeggend.
Opvallend hoe GroenLinks volgens dit artikel alleen ‘in de ogen van de kiezer’ naar rechts is opgeschoven. Het inhoudelijke verhaal deugt, maar de kiezer ziet dat niet. Die domme kiezer… Wat doe je eraan, he?
Het gore lef!
I say jump.
Ik denk niet dat GroenLinks zoveel naar rechts is geschoven als dat de meeste mensen denken. Om te beginnen heeft Groenlinks al sinds 1992 militaire missies gesteund, weliswaar is er altijd discussie geweest, net zoals nu, maar toch heeft GroenLinks een lange geschiedenis in het steunen van militaire missies. Ik zie dus niet in waarom steun aan de Kunduz-missie nu plotseling een teken is van een ruk naar rechts.
Op economisch gebied is GroenLinks wel een stuk naar rechts geschoven, maar mensen vergeten dat het lente-akkoord niet gelijk staat met het programma van GroenLinks, net zomin als dat het gelijkstaat met het programma van de VVD. Ik denk dat Jolande Sap een fout heeft gemaakt door het lente-akkoord op zichzelf te verdedigen, in de plaats van het besluit om deel te nemen aan het lente-akkoord. Maw GroenLinks had beter duidelijk moeten maken waarmee ze het niet mee eens waren bij het lente-akkoord en wat ze dus zouden terugdraaien als ze in de positie waren om dat te doen.
De miserabele verkiezingsuitslag van GL is te wijten aan een aantal faliekante missers van de fractie- en of partijleiding, waar de kiezers van GL zich niet in herkenden, alle mooie uitleg en woorden ten spijt. Of GL naar rechts is geschoven of niet is wat dat betreft niet eens zo interessant. Naar rechts schuiven zou een keuze van de partij- en of fractieleiding zijn, ingegeven door het verlangen om mee te regeren. En het zou slechts misser nummer zo veel zijn.
@5: Van zo’n aflopende trend kan ik in de verkiezingsuitslagen toch niets terugzien. Ik zie eerder een redelijk constant resultaat (altijd tussen de 7 en 10 zetels sinds het begin van deze eeuw), tot de laatste verkiezingen, die een heel duidelijke trendbreuk vormen.
@topic: ik vind het een beetje jammer dat er zo nadrukkelijk wordt gesproken van een civiele politietrainingsmissie, terwijl de praktijk toch heel duidelijk op een totaal ander soort missie wijst. Ik denk dat voor GL-stemmers de inhoud van een missie (ook @9) nogal van belang is. Als het gaat om een VN-vredesmissie, zoals Cambodja of Eritrea, krijg je een stuk meer steun dan als het gaat om een (verkapte) bezettingsmacht, zoals Irak of Afghanistan. Los daarvan heeft Srebrenica voor de nodige huiver gezorgd, maar daar zijn GL-stemmers niet uniek in.
@11: Toch zijn er over de missie in Kunduz nogal wat nuances aan te brengen die het wat mij betreft meer in lijn brengen met de vredesmissies in de Balkan. Om te beginnen is het niet de bedoeling van de Amerikanen om er zo lang mogelijk te blijven maar om weg te gaan zodra het toelaat, itt tot bijvoorbeeld Israel en de bezette gebieden of de bezetting van delen van europa door Nazi-Duitsland. Daarmee hangt ook samen dat de Amerikanen niet zomaar uit Afghanistan kunnen vertrekken zonder het land in chaos te storten. Ten derde vonden velen, waaronder als ik het goed herinner ook de GroenLinks fractie in de tweede kamer, de aanval van de VS op Afghanistan waar de bezetting een logisch gevolg van is, gerechtvaardigd na 9/11. Als laatste punt is het ook zo dat nu is gebleken dat de missie de facto een militaire missie is, maar dat dat niet de oorspronkelijke bedoeling was. Achteraf kun je wel zeggen dat dat naief was maar het neemt niet weg dat de missie bedoeld was als een humanitaire missie en niet een militaire missie.
Dat betekent niet dat er geen redenen waren om tegen de missie te zijn, en er waren ook veel GroenLinksers tegen de missie, bijvoorbeeld omdat ze terecht bang waren dat de missie toch een militair karakter zou krijgen, of omdat het een bezetting legitimeert die dingen doet waar je niet achter kunt staan (drones!), of je bent het überhaupt niet eens met de oorlog in Afghanistan, en ik zelf als slapend lid van GroenLinks was en ben tegen de missie. Maar het voor de missie zijn was geen radicale breuk met het verleden.
@12: “is het niet de bedoeling van de Amerikanen om er zo lang mogelijk te blijven”. Waar, wie wel?
Een oorlog beginnen is gemakkelijker – bedoeld om snel voorbij te zijn – dan beeindigen. Ook de 1e wereldoolog was als flitsend bedoeld!
“de missie de facto een militaire is, maar niet de oorspronkelijke bedoeling was”.
Een beetje histories zou veel helpen. Iedereen kon toch zien dat het wraakaktie vermomt als “humanitaire missie” was ten koste van de bevolking, die – hoe vreemd (!) – niet echt meewerkt.
@13: In deze snelle tijden duurt een enkelvoudige interventie in Afghanistan dan ook drie keer zolang dan die ingewikkelde Eerste Wereldoorlog.