Kunst op Zondag | Een bezoek aan de Hermitage

Onze vaste KOZ redacteur Peter is even weg. Ter opvulling van het gat een verslag van een museumbezoek.

Deze zomer bezocht ik de Hermitage in Sint Petersburg. Een enorme massa kunst, verdeeld over twee gebouwen: het Winterpaleis, met onder andere een hele zaal vol Rembrandts en het gebouw van de Generale Staf aan de overkant van het plein waar je meesterwerken van Picasso, Gauguin, Renoir, Matisse, Rodin en vele anderen  kunt bewonderen. Ook in aantallen die vrijwel nergens anders worden geëvenaard. Terwijl het Winterpaleis bomvol was met grote groepen, vooral Japanse, toeristen, konden we de moderne kunst in het gebouw van de Generale Staf in alle rust bekijken. En fotograferen.

Sinds vrijwel alle museumbezoekers met een smartphone op zak kunst komen kijken worden er in de museumzalen meer plaatjes dan ooit geschoten. Als dat mag, of, als het niet mag, als de suppoost even weg is. Ik zie soms mensen gewoon alles fotograferen. Wie dat niet doet kan zichzelf de vraag stellen wat de selectie heeft bepaald: de bekendheid van het werk, wat je zelf het mooiste vindt, of wat je graag aan een ander laat zien (zoals de ansichtkaart die je in de museumwinkel koopt om nog eens bij gelegenheid te versturen).

Toen ik na de vakantie mijn foto’s nog eens doornam zag ik bekende werken zoals deze van Matisse.

Maar mijn oog was ook gevallen op drie werken van mij tot dan toe onbekende kunstenaars. Nadere informatie over de schilders leerde me dat bij alle drie sprake was van een zekere mate van maaatschappelijk en politiek engagement. Toeval?

Het eerste schilderij van een onbekende meester is van de Amerikaan Rockwell Kent (1882-1971).

Kent liet zich inspireren door ‘de soberheid en grimmige schoonheid van de wildernis’. Hij woonde onder andere in Alaska, New Foundland, Groenland en Ierland. In dat laatste land heeft hij dit schilderij gemaakt met de titel Dan Ward’s Stack. Ik vind de kleuren mooi, het landschap en het tafereel van die hardwerkende boeren.

Rockwell Kent had radicale politieke denkbeelden en was onder andere actief voor de Socialistische Partij van Eugene Debs. Hij steunde in de jaren dertig ook de republikeinen in de Spaanse burgeroorlog. Na de oorlog keerde hij zich tegen atoombewapening en ondertekende hij het Stockholm Vredesappèl van de Wereldvredesraad. Dat kostte hem zijn paspoort. Kent was een van de kunstenaars die vervolgd werden door Joseph McCarty’s Comité voor onamerikaanse activiteiten.

Het tweede onbekende schilderij dat me trof was van de Italiaan Massimo Campigli (1895-1971).

Het heet Naaisters en het stamt uit 1925. Campigli is als Max Ihlenfeldt geboren in Berlijn maar woonde al sinds zijn vroege jeugd in Italië, eerst in Florence, later in Milaan. Van daaruit vertrok hij aan het eind van de Eerste Wereldoorlog naar Parijs als journalist voor de Corriere della Serra. In Parijs begon hij te schilderen onder invloed van mijn favoriete kunstenaars Picasso en Fernand Léger. Picasso was een de bekendste ondertekenaars van het Stockholm Vredesappèl. Léger zal het ongetwijfeld ook hebben getekend. Hij sloot zich na de oorlog aan bij de communistische partij.  Van Campigli weet ik het niet, maar in de keuze van zijn onderwerpen sluit hij wel aan bij Léger. Campigli heeft na zijn ‘Naaisters’ nog een hele cyclus van schilderijen met werkende vrouwen gemaakt.

En dan trof me ook nog dit beeld van een zelfbewuste arbeider in een turbulente wereld, een werk van de Duitse schilder en graficus  Heinrich Ehmsen (1886-1964).

Ehmsen hoorde bij de Novembergruppe, een groep revolutionaire kunstenaars die zich liet inspireren door de opstand in Duitsland in 1918 aan het einde van de Eerste Wereldoorlog. Hij steunde later de KPD en bezocht in 1931/32 Moskou. In 1933 werd hij door de Gestapo gearresteerd en gevangen gezet. Een deel van zijn werk is door de nazi’s als Entartete Kunst verboden. In de oorlog diende hij ondanks dat bij de Wehrmacht en organiseerde hij uitwisselingen tussen Duitse en Franse kunstenaars. Na de oorlog was hij mede-oprichter van de Hogeschool voor de Kunsten in Berlijn-Charlottenburg. Vanwege zijn ondertekening van het Stockholm Vredesappèl van de Wereldvredesraad werd hij ontslagen en verhuisde hij naar de DDR, waar hij ging werken voor de Akademie der Künste.