ELDERS - Nieuwe ontwikkelingen in het proces op Malta tegen de opdrachtgever van de moord op Daphne Caruana Galizia. Kan Malta dit alleen af?
Melvin Theuma, de voormalige taxichauffeur, die voor zijn baas Yorgen Fenech bemiddeld heeft bij de bomaanslag in oktober 2017 op de journaliste, ligt in kritieke toestand in het ziekenhuis nadat hij dinsdag laat in de avond meswonden had opgelopen, slechts enkele uren voor een mogelijk cruciale rechtszitting. Theuma had gratie gekregen in ruil voor inlichtingen. Hij werd continu bewaakt. Volgens de politie was er geen teken van inbraak en lijkt het er op dat Theuma de hand aan zichzelf heeft geslagen. De raadsman van de familie Caruana Galizia, Jason Azzopardi, heeft twijfels geuit over deze snelle conclusie. De minister van Volksgezondheid weigert details te geven over de toestand van Theuma ter bescherming van zijn privacy. In de rechtbank is inmiddels gesteggeld over het al dan niet in het openbaar laten horen van verslagen die Theuma bij zijn arrestatie in november vorig jaar aan de politie heeft overhandigd. Die verslagen zouden eindelijk helderheid moeten verschaffen over de bomaanslag en de betrokkenheid van zakenman Fenech en zijn connecties in de politiek.
17 Black en de Panama Papers
Yorgen Fenech zou de opdrachtgever geweest zijn van drie eerder gearresteerde daders van de bomaanslag. Hij was directeur van een van de machtigste bedrijven op Malta, de Tumas Groep. De groep heeft belangen in verschillende branches, zoals gaming, horeca en vrije tijd, management, vastgoedontwikkeling. Fenech was ook directeur van het energiebedrijf Electrogas dat de Tumas Groep deelde met Siemens en een Azerbeidjaans bedrijf. Aanvankelijk kwam de naam Fenech niet voor in de onthullingen van Caruana Galizia. Die gingen over een in Dubai gevestigde bedrijf genaamd 17 Black. Dit bedrijf speelde een rol bij financiële malversaties, onthuld in de Panama papers, ten gunste van Konrad Mizzi, minister in de regering van Labourleider Joseph Muscat en Keith Schembri, de kabinetchef van de premier. Na de moord op de journaliste ontdekten collega’s van Reuters en de Times of Malta dat Fenech de eigenaar was van 17 Black en dat via Electrogas geld voor Mizzi en Schembri naar Panama was weggesluisd. Fenech werd half november gearresteerd toen hij met zijn boot het land wilde ontvluchten. Bij de aanvang van zijn proces eind november verklaarde hij onschuldig te zijn.
Muscat afgetreden
Mizzi en Schembri, die wel voorkwamen in de onthullingen van Caruana Galizia, hebben meer dan twee jaar na de bomaanslag de steun van Muscat en zijn regering gehouden. Na de arrestatie van Fenech, eind vorig jaar traden zij af. Daarop kwam ook premier Muscat onder druk te staan. In massademonstraties werd ook zijn aftreden geëist. Na enige aarzeling liet hij zich begin dit jaar vervangen door zijn partijgenoot Robert Abela. Muscat en zijn vrouw waren eerder ook al onder vuur komen te liggen door de onthullingen in de Panama Papers. Maar in 2018 pleitte een nooit volledig gepubliceerd onderzoeksrapport hen vrij.
Europees piratennest
Het lot van Theuma roept opnieuw de vraag op of de Maltezer politie en justitie wel in staat zijn de moord op Caruana Galizia op te lossen gezien de nauwe banden met de politici die betrokken zijn bij lucratieve belastingdeals voor buitenlandse zakenlieden. De NGO Repubblika waar Jason Azzopardi, de advocaat van de familie Caruana Galizia aan verbonden is, vindt dat Europol ingeschakeld moet worden. Een groot aantal Europese journalisten heeft in navolging van hun omgebrachte collega onderzoek gedaan in het kader van het Daphne Project. Dat resulteerde in een groot aantal artikelen in Italiaanse, Duitse en Franse kranten die een beeld opleveren van een Europees Panama in een EU-lidstaat, een pied à terre voor dubieuze zakenlieden uit alle windstreken die hier voor een koopje een EU-paspoort kunnen krijgen, geld kunnen witwassen en vrijwel geen belasting hoeven te betalen.
Is Malta een ‘piratenbasis’ voor belastingontduikers? vroeg BBC-correspondent Grech na de onthullingen van de Panama Papers. Terwijl locale ondernemers 35% belasting betalen, profiteren internationale bedrijven in de kleinste EU-staat van een tarief van 5%. Een rapport in opdracht van de Groenen in het Europees Parlement wees uit dat EU-lidstaten hierdoor tussen 2012 en 2015 in totaal 14 miljard euro misliepen.
Het Golden Visa-programma waardoor oliesjeiks en Russische oligarchen tegen betaling van een flink bedrag eenvoudig toegang kunnen krijgen tot de Europese markt is een bron voor smeergeld en witwasprakijken. Het was een van de onderwerpen waar Daphne Caruana Galizia onderzoek naar deed totdat zij werd vermoord door een autobom.
Business as usual
De moord op de journalist heeft in het Europees Parlement voor de nodige beroering gezorgd. Er kwam een onderzoeksmissie onder leiding van het Portugese Europarlementslid Ana Gomes. Er is aandrang uitgeoefend op Malta om minister Mizzi te ontslaan toen duidelijk werd dat hij betrokken was bij belastingontduiking. Het heeft tot nu toe weinig opgeleverd. Premier Robert Abela confereerde afgelopen weekend gewoon met zijn collega-regeringsleiders. Hij kwam thuis met de boodschap dat Malta de grootste bijdrage ooit van de EU had binnengesleept. Ook al werd dat door de oppositie betwist en werd hij op andere punten de les gelezen, het ziet er nog niet naar uit dat Malta, net als Hongarije en Polen, vanwege de vele al jaren levende dringende vragen over de ‘rule of law’ onder vuur komt te liggen. En zo lang als er vanuit Brussel geen actie wordt ondernomen kunnen de piraten hun gang blijven gaan en is het afwachten of er ooit gerechtigheid komt op de moord op Daphne Caruana Galizia.
[foto: Daphne’s zoon Mattew op een conferentie over mediavrijheid in Londen, vorig jaar juli]
Reacties (9)
Ik krijg de indruk dat de EU niet in staat is om op te treden tegen welke lidstaat dan ook.
Ik vrees dat dit pas doorbroken wordt als EU-landen die de democratie steunen willen, een eigen clubje vormen.
En ik denk dat die club dan de EU verlaten moet.
@1: Je wordt er inderdaad soms mismoedig van. In het parlement proberen ze er nog wel wat van te maken. Maar die regeringsleiders missen hart voor de Europese zaak.
Maar de weg die jij kiest zou ik toch niet willen volgen omdat je dan wel een heleboel Europese medeburgers in de kou laat staan.
@2: Het moet inderdaad wel beter worden voor de medeburgers.
En dat kan:
Als er een nieuwe EU gevormd wordt door de landen die in 1989 al lid waren, willen de oostblok-landen graag weer toetreden.
Of zullen ze zich nu door Rusland laten paaien?
Een nieuwe EU kan dus een makkelijkere procedure invoeren om dictatoriale landen eruit te gooien, of andere maatregelen te nemen.
(Ik denk maatregelen met name moeten gaan om subsidies aan het land. Als de burgers bijv. niet in een ander EU-land werken mogen, worden de verkeerde personen getroffen).
@1: Hoe zie je dat qua munteenheid voor je? Ik zat in Oost-Duitsland vlak na de Währungsunion, en de invoering van de Euro hebben we allemaal meegemaakt. Ik denk niet dat de mensen erop zitten te wachten dat ze op die manier opnieuw structureel een stuk armer worden gemaakt.
Als de ‘goede’ landen uit de EU stappen is het net zoiets als dat je ene gepest kind van school stuurt, in plaats van de pestkoppen. Beter schop je de kwaden eruit. De EU kan prima zonder dat kleine Malta, maar andersom niet.
@4: Gewoon, ieder land weer zijn eigen munt.
Op dit moment lukt het de EU niet om de pestkoppen uit de klas te sturen.
Dat geldt voor de leiders van Malta, en voor Orbán in Hongarije, en waarschijnlijk voor de Poolse president.
Als de goede landen eruit stappen, kunnen Orbán en Malta bij elkaar in het klasje blijven.
Polen hoort liever bij Duitsland dan bij Rusland, dus Polen zal een andere president kiezen.
@4: Het zal voor de Euro een flinke klap zijn als Duitsland uit de EU stapt.
Ook om die reden zullen veel landen met Duitsland mee willen gaan.
@5: ”Gewoon, ieder land weer zijn eigen munt.”
Je bedoelt “Gewoon iedereen 10 tot 50% armer maken”? Want dàt is de uitwerking in de praktijk en zo gewoon vind ik dat niet. Hier in de grensregio heeft de Euro een eind gemaakt aan het gehannes met drie verschillende valuta en het gejongleer met drie beurzen: ik denk niet dat we daar naar terug willen.
Zolang Polen gelooft dat Amerika hen wel tegen Iwan zal beschermen, is het land -niettegenstaande het volkslied- verloren.
@7: Dat geklungel met 3 beurzen was vervelend. Bovendien lagen de wisselkoersen van de valuta al een paar jaar vast, voordat we de euro-munten (en -biljetten) kregen.
Maar er is nu gehannes over de gewenste koers van de Euro.
De schulden in Griekenland waren mede een probleem doordat Griekenland zijn valuta niet devalueren kon.
Ook Italië zou dat wel willen, maar Nederland en Duitsland waren daar tegen.
(Duitsland exporteert veel, maar veel mensen hebben een laag inkomen, dus het importeert minder dan het exporteert).
@8: Dat niet kunnen devalueren is niet het probleem van de eenheidsmunt, maar van deelname aan de eenheidsmunt. Die Euro moest met alle geweld Europabreed worden uitgerold en de risico’s werden onder het tapijt geveegd. Maar puntje komt onvermijdelijk eens bij paaltje.
Enfin, de Maltese corruptie.