Kranten, democratie en nieuwe media

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Uitgangspunt van dit stukje is dat vrije media nodig is voor een goed functionerende democratie. Dit werd recent ook door Mabel Wisse Smit (Soros’ Open Society) geroepen in haar Randwijklezing, maar die boodschap werd door de media overstemd door de aandacht voor haar verleden.
De huidige democratie en het politieke systeem bevinden zich in zwaar weer. De opkomst bij verkiezingen is laag en het geloof van mensen in de politiek ook. Een deel van de oorzaak van de problemen ligt bij de traditionele media pers. Omdat de pers en hun publicaties voor veel mensen een belangrijke weg is om kennis te nemen van de politiek.

Na de dag van de persvrijheid hebben vele deskundigen ook al hele interessante en goede stukken geschreven over wat er zoals mis is met de hedendaagse pers op het vlak van politiek nieuws.
In de afgelopen weken heb ik zelf met name de kranten uitgebreid bestudeerd. Naast alle constateringen die her en der al gedaan zijn, wil ik ook nog een paar kritiekpunten kwijt.

De uitspraak van Mabel Wisse Smit “Beeldvorming verdringt inhoud” slaat de spijker op de kop. Als je de kranten leest, zie je dat er meer prominente aandacht is voor artikelen die gaan over “vorm” dan artikelen over inhoud. De dag dat Rita Verdonk haar kapsel veranderde kreeg dat meer aandacht dan het niet doorgaan van de Zuiderzeelijn.
Maar het gaat verder dan dat. Veel van de zogenaamde inhoudelijke stukken komen niet verder dan een “A zegt, B zegt” opzet waarin plat de uitspraken van politici worden neergezet. Een goed voorbeeld is de uitspraken van Bos recent over de AOW. In de besprekingen werd in één alinea uitgelegd waar het nou eigenlijk precies om ging. En vervolgens worden er vijf alinea’s besteed aan de meningen van andere mensen waaronder Marcel van Dam. Met een beetje geluk vind je ergens diep in de krant nog wel wat toelichting, maar daar komt bijna niemand.
Helemaal bont wordt het als je ziet welke conclusies de krant maar vast trekt voor haar lezers. “AOW voor Bos electoraal risico” en verder heel veel peilingen. Niet uitleggen waar het om gaat en of het wel haalbaar is, maar wel alvast aangeven dat het effect heeft op het stemvee. Hallo, mogen wij graag eerst de feiten en dan vervolgens zelf bepalen of we ons gedrag er door laten beïnvloeden.

Waar de huidige journalisten ook niet goed in zijn, is het plaatsen van zaken in historisch perspectief.
Het grootste deel van de aandacht gaat uit naar wat politici nu roepen en roepen wat ze gaan stemmen. Zelden wordt er aandacht besteed aan wat het stemgedrag in het verleden was en welke besluiten van welke partijen uit het verleden nu problemen veroorzaken. Om nog maar niet te spreken over aandacht voor uitspraken van oppositiepartijen uit het verleden die precies de de spijker op hun kop sloegen en voorspelden wat nu uitkomt.
Daarmee blijven journalisten achter de waan van de dag aanlopen en alleen maar soundbites opschrijven.
Het is überhaupt te belachelijk voor woorden dat je zelden in de kranten leest wat de partijen en kamerleden nou daadwerkelijk gestemd hebben. Het is van de zotte dan een blad als HP de Tijd een medewerker van een Tweede Kamer fractie nodig heeft om uit te vinden dat Ayaan Hirsi Ali vrijwel altijd hetzelfde stemt als de gehele VVD, ondanks haar uitspraken over onafhankelijkheid.
Mensen denken dat politici liegen en hun beloftes niet nakomen. Maar waar baseren ze die conclusie op? Er is vrijwel niemand die weet wat het werkelijke stemgedrag is, nu en in het verleden.
Als je daar inzicht in krijgt kan je beter kiezen en kan je meer vertrouwen opbouwen. Kranten maken het er zich nu wel erg makkelijk en ontlopen daarmee hun verantwoordelijkheid.

Wat is het belang van aandacht voor de verschillende kandidaten in de voorrondes voor een lijsttrekkerschap? Daar worden slechts beloftes gedaan. Hoe kan je daar nu meer tijd/aandacht aan besteden dan aan het werkelijke gedrag (de besluiten, de acties) van politici? En zo maak je het voor politici ook wel erg makkelijk. Ze kunnen besluiten waar ze zin in hebben, zolang ze maar voor het publiek iets anders roepen.

Dan nog een laatste kritiekpunt. De stukjes over politiek zijn saai en dagen niet uit tot zelf nadenken. De journalisten zijn niet in staat om te prikkelen, om in een paar zinnen duidelijk te maken dat iets een interessant en belangrijk onderwerp is. Nee, het wordt alleen maar gepositioneerd als achtergrondruis voor het gevecht van de partijen om de beste plek. Ja, wederom op pagina 34 vind je de goed uitgelegde inhoud, maar daar komt dus maar een klein deel aan toe.

Ja maar, hoor ik Elsbeth Etty roepen, we hebben nog wel een land met echte persvrijheid, dus waar zeur je over, het komt allemaal goed.
Beetje naïef, het is een misvatting om dan ook te veronderstellen dat als de vrijheid er is dan alles ook gezegd wordt en ook de juiste aandacht krijgt.

Klagen is makkelijk. Hoe zou je het anders doen dan?
Op een paar punten zouden de traditionele media als bijvoorbeeld de dagbladen best wel gebruik kunnen maken van wat de nieuwe media ons biedt.
Waarom kan een krant geen wiki opzetten met uitgebreide informatie over politici en partijen. Een overzicht dat tot ver in het verleden terug gaat. En als ze echt lef hebben, stellen ze hem open. Laten ze anderen meehelpen met vullen. Daar voeren zij dan redactie over. De inhoud kunnen ze gebruiken om hun eigen stukjes beter te maken.

Verder moeten kranten geen genoegen nemen met de beperkingen van de informatievoorziening van de overheid. Hoe kan het zijn dat een paar vrijwilligers wel in staat is het stemgedrag van politieke partijen in kaart te brengen en PCM niet? Zij hebben het budget ervoor om dit serieus aan te pakken en daarvan te profiteren. Zouden ze misschien kunnen constateren dat de PvdA vaker met het CDA meestemt dan met de andere oppositiepartijen en dat Lazrak bij nogal wat stemmingen verstek laat gaan. Dat is wat mensen horen te weten.

Ook moeten journalisten de dialoog aangaan. Niet alleen met politici, maar juist ook met hun lezers. De journalisten houden de politici scherp en de lezers houden de journalisten scherp. Een eenvoudig weblog per journalist is zo opgezet. Laat ze daar hun stukjes ook maar verdedigen. Laat ze daar ook luisteren naar vragen die leven.

En last-but-not-least moeten ze actiever worden met graafwerk. Het is toch raar dat een overheidsinstelling op kosten van de overheid zelf gaat onderzoeken hoe de partijen over de jaren hun verkiezingsbeloftes zijn nagekomen. Dat is een taak van onafhankelijke pers. En als zo’n instituut dat kan, kan een krant het ook.

Maar vooral, neem ons serieus.

Reacties (5)

#1 Think Tank

Tjsa, de media zijn nu eenmaal sensatiebelust, en de lezer is blijkbaar niet zo geinteresseerd in politiek buiten de sensatie om. Als men dat wel had zou men kritischer lezen en een krant/tijdschrift kiezen dat wel aandacht aan de echt belangrijke zaken besteedt. Daarom vind ik een ander deel van de (overigens uitstekende) lezing van Mabel veel meer tot de echte oorzaak komen:

Pericles is in zijn rede kritisch over allen die zich buiten het debat over het algemeen belang opstellen, de mensen die niet politiek betrokken zijn. Dat zijn er tegenwoordig echter velen. De aanhang van vrijwel alle politieke partijen loopt dramatisch terug en de participatie in verkiezingen is ook laag. In onze geïndividualiseerde, westerse samenleving is de passie voor het algemeen maatschappelijk belang geen dominante factor. In de gesloten samenleving is het volk uitgesloten van het bestuur. In de open samenleving worden we geacht zelf te regeren – en we doen het minder en minder. Democratie verwordt zo tot een serie regels en verkiezingen – leeg van waarden.

  • Volgende discussie
#2 BartB

De waarheid en niets dan de waarheid. Ter verdediging van mijn collega’s bij de grotemensenkranten zou ik echter willen aanvoeren dat de jarenlange bezuinigingen voor een dermate hoge werkdruk hebben gezorgd dat voor zulk graafwerk domweg geen tijd/geld meer is.

Als NRC niet eens een paar onderzoeksjournalisten opzij kon zetten om bij de lancering van Next een scoop neer te zetten, waar moeten ze dan het geld vandaan halen om dag in dag uit te sleutelen aan wiki’s waar al helemaal niet direct geld uitkomt?

Het huidige journaille is murw gebeukt door bezuinigingsronde naar bezuinigingsronde. Dat ligt voor een groot gedeelte aan krantenredacties die niet met hun tijd mee konden gaan. Maar de Nederlanders die RTL Boulevard en Sp!ts als voldoende nieuwsbronnen zien, zijn er medeschuldig aan.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 SciInv

Helemaal bont wordt het als je ziet welke conclusies de krant maar vast trekt voor haar lezers. “AOW voor Bos electoraal risico” en verder heel veel peilingen. Niet uitleggen waar het om gaat en of het wel haalbaar is, maar wel alvast aangeven dat het effect heeft op het stemvee.

Dat vind ik niet helemaal terecht. In het betreffende artikel wordt juist keurig uitgelegd waar het over gaat, hoeveel het kost, dat de SER en de AWR adviezen hebben gegeven die op de lijn Bos zitten en dat Melkert de AOW al gedeeltelijk gefiscaliseerd heeft.
Een peiling komt er helemaal niet in voor.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 mescaline

Ik vind dat de NRC een aardige poging doet om informatie, stukken enz. op de website als achtergrondinfo aan te bieden. En dan kun je ook nog zoektermen opgeven en zo het archief ontsluiten. Een eigen wiki naast de grote lijkt me geen supergoed idee.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Steeph

@SciInv: Moet eerlijk zeggen dat je daar wel een beetje gelijk hebt. In dit geval heb ik het verkeerde voorbeeld gebruik puur vanwege de kop.
Overigens was die opmerking over peilingen generiek bedoeld. Beetje warig taalgebruik. Dus veel gegevens over hoe men zou stemmen en weinig gegevens (muv van het voorbeeld dan net) over waarover we stemmen.

Zelf heb ik trouwens de NRC. Het is geen slechte krant. Maar het kan nog beter. Het artikel ging echter over alle kranten (inclusief metro en spits) in de breedte.

  • Vorige discussie