Afgelopen zaterdag stond er een paginagroot artikel in de Volkskrant met de onheilspellende titel ‘van recessie naar depressie’. Auteur Eric Mecking trekt daarin een parallel tussen de jaren ’20 van de vorige eeuw en de periode 1980-2000. Hij beschrijft helder de economische overeenkomsten: dalende rente, dalende inflatie en stijgende beurskoersen. Ik zal hier niet het hele artikel samenvatten, maar de overeenkomsten die Mecking beschrijft, zijn ontegenzeggelijk waar en helder beschreven.
Interessante parallellen
Daarna beschrijft Mecking in zijn essay de overeenkomsten tussen de huidige crisis en de crisis van de jaren ’30. Zwendel, geldontwaarding, dalende huizenprijzen en dalende aandelenkoersen zijn de geobserveerde overeenkomsten. Na deze goede start, begint de prietpraat. Hij denkt aan de hand van een model van de Russische econoom Nikolai Kondratieff een voorspelling te kunnen doen over de lange termijn ontwikkelingen van de huidige crisis. Kondratieff is naamgever van de Kondratieff golf. Volgens deze economische theorie verloopt de economische groei in de kapitalistische wereld in tijdsgolven van ongeveer 50 jaar. Belangrijke hoogtepunten van deze golven zijn:
1. Industriële revolutie-1771
2. Tijdperk van stoom en spoorwegen -1829
3. Tijdperk van staal en elektriciteit -1875
4. Tijdperk van olie en de auto -1908
5. Informatietijdperk -1971
Is de Kondratieff golf een economische wetmatigheid? Een verklarend model, dat onze economische toekomst kan voorspellen?
Onduidelijk begin en einde van de golven
De economische gebeurtenissen die Kondratieff beschrijft, zijn niet verzonnen. Met de economie gaat het goed, dan gaat het beter en uiteindelijk gaat het een periode slecht. Tijden van groei en neergang kunnen kort of lang duren. Het eerste kritiekpunt op de theorie is, dat de golven van Kondratieff geen vast begin- en eindpunt hebben. Zelfs aanhangers van de theorie kibbelen over de vraag wanneer bepaalde cycli nu beginnen of aflopen. In die zin, heeft dit economische model alleen historisch nut. Achteraf is vast te stellen hoe lang een bepaalde groeiperiode duurde en waarom het in die betreffende periode goed of slecht ging. Achteraf. Niet vooraf.
Statistisch gerommel
Een tweede punt van kritiek op de golven van Kondratieff is dat de theorie zich baseert op subjectieve gegevens. Wanneer is sprake van welke golf? Wat zijn de criteria? Kondratieff verzon zijn theorie een kleine 100 jaar geleden. Het was de tijd dat men geloofde in ‘alles verklarende modellen’. Voor minder kwam je als zichzelf respecterende wetenschapper je bed niet uit. Mecking gaat mee in die denkwijze en gooit de hele periode 1980- 2000 op één hoop. Ik citeer: ‘in die periode ging alles goed en alles kon’. Een grove versimpeling, om niet te zeggen verdraaiing van de werkelijkheid. Immers, de jaren tachtig kenden jaren van hoge werkeloosheid en in 1987 was er een beurscrash. Feiten passen goed in het betoog van Mecking. Behalve als die feiten de theorie weerspreken. Dan worden de feiten rechtgepraat. Of, erger nog, genegeerd.
Een economie met oortjes?
Het meest teleurstellende aan de Kondratieff golven is niet de vaagheid van de begin- en eindfase. Het is ook niet het gebrek aan objectieve meetcriteria. Het meest stuitende is het gebrek aan wetenschappelijke onderbouwing. Waarom zou de economie zich schikken naar het model van Kondratieff? Heeft de economie oortjes en kan de economie luisteren? Is er een vast systeem van wetmatigheden die maken dat de geschiedenis zich iedere 50, 55, 60 of 65 jaar herhaalt? Nee, nee en nogmaals nee! De ontwikkeling van de wereldeconomie is een uiterst complex proces, dat zich niet laat vatten in een simpel model. Daarvoor zijn er eenvoudigweg teveel variabelen. De ontwikkelingen van de techniek, het ongrijpbare fenomeen vertrouwen en politieke ontwikkelingen hebben allemaal veel invloed. De voorspelbaarheid van al deze factoren is uitermate klein. Het is spijtig: complexe zaken als de ontwikkeling van de wereldeconomie is en niet te vatten in een simpel model. Uitspraken over de nabije toekomst zijn nog wel te verantwoorden, lange termijn voorspellingen missen iedere wetenschappelijke basis.
Politieke golven
De Kondratieff golven doen mij denken aan politieke golven. Soms zijn er meer linkse en dan weer meer rechtse politieke leiders in de westerse wereld. In de jaren tachtig stonden in de VS, UK en Nederland de rechtse politici Reagan, Thatcher en Lubbers aan het roer. Tien jaar later was er een linkse golf: de heren Clinton, Blair en Kok. Wat zeggen deze politieke golfbewegingen? In de eerste plaats dat politiek, net als economie, een cyclische golfbeweging kent. In een bepaalde periode zijn er meer rechtse, dan weer meer linkse politici aan de macht. Historici hebben de taak die ontwikkelingen achteraf te duiden. Het is niet hun taak om aan de hand van het verleden uitspraken te doen over de toekomst. De geschiedenis herhaalt zich vaak, maar wel op een manier en een moment dat het de geschiedenis uitkomt. Van golfbewegingen in semiwetenschappelijke modellen wordt zij niet warm of koud.
Hoe zal de crisis verlopen?
Dat weet niemand. Dat wil niet zeggen dat niemand het goed zal voorspellen. Het zal ooit wel weer beter gaan en er zal vast iemand zijn die dat omslagmoment correct voorspelt. De hoogleraar economie Robert Barro, verbonden aan de universiteit van Harvard, gebruikt data uit het verleden op een wetenschappelijk verantwoorde manier. Barro stelt, na analyse van recessies en depressies uit het verleden, dat er een kans van 20% is dat het land in een depressie beland. Daar ligt geen wazige theorie aan ten grondslag, maar pure kansberekening.
En als die kans van 20% werkelijkheid wordt? Dan zijn we nog lang niet af van Kondratieff en zijn mysterieuze golf.
Reacties (30)
Goed stuk AB. Ik had zelf ook de nodige vragen bij het artikel. De economie heeft iets van de evolutietheorie. Alle modellen over macro-economische effecten kunnen niet anders dan beschrijvend zijn, nooit voorspellend.
Die modellen zijn niet eens beschrijvend, omdat ze alleen correlaties laten zien, en geen causaliteit. Kortom, niet luisteren naar economisten!
@2: Makkelijke kritiek die ook nog eens onwaar is. Modellen laten zien wat er over aanneemt. Een economisch model laat in principe even goed (of even slecht) causaliteit zien als een fysisch model. Een model is niks anders dan een versimpelde weergave van de werkelijkheid die juist kan zijn. Of een model correlaties of causaliteit ‘laat zien’ (of: modelleert) zegt niks over zijn verklaringskracht.
Waarschijnlijk heb je niet goed begrepen wat Kondratieff stelt. Het gaat er natuurlijk niet om dat ‘de economie’ zich aan bepaalde regels zou moeten houden die die dan eerst zou moeten begrijpen (of horen…). Wel heeft hij de hypothese ontwikkeld dat er bepaalde wetmatigheden zijn, die inderdaad ook enigszins met natuurkundige krachten te vergelijken zijn. Dat is uit de marxistische economie en veel daarvan lijkt te kloppen. En natuurlijk valt er van alles te meten en kun je ook voorspellen, met zekere foutmarges. Vergelijk het met weersvoorspellingen, daarbij worden ook enorm veel factoren tegelijk meegewogen. Helemaal interessant wordt het als je dan als Wallerstein daar ook nog eens verschuivingen in de (politieke) wereldgeschiedenis naast gaat leggen. Wie je nooit meer moet geloven zijn neoliberalen die beweren dat het allemaal vanzelf wel goed komt als je ‘de markt’ maar ‘vrij’ laat en dat we niet hoeven te weten wat er dan gebeurt….
Waarschijnlijk heb je niet goed begrepen wat Kondratieff stelt
Ochgut, een gelovige. Heb meelij!
Wat de OP al stelt:d’r worden zelden eenduidige begin- en eindpunten worden aangegeven. Ander puntje, niet onbelangrijk: de meetfouten in vroegere statistische data zijn veel groter dan die anno nu (en ook anno nu moet je maar niet geloven dat we in staat zijn het BBP tot op een promille nauwkeurig te kunnen berekenen. Sweet dreams…)
Maar ik wil best geloven dat er een kans bestaat dat er ‘lange golven’ in de economie zitten. Als mensen tientallen jaren geen ‘bank-run’ hebben meegemaakt, dan geloof je in de rotszekerheid van het financiele systeem, en dan denk je niet dat je geld parkeren in ijsland misschien wel een beetje te riskant is. Oftewel, je neemt meer risico dan de generaties voor je ooit hebben gedaan.
Anyway, de generatie die dat nu meemaakt, zal dat de komende 10, 20 jaar niet meer vergeten.
Daarnaast, meneer Mecking komt me een beetje teveel over als iemand die een boek te verkopen heeft. Moet je natuurlijk niet doen in tijden van depressie: niemand koopt zoiets!
Als denkt dat het BBP uitdrukt wat er economisch aan de hand is, ben je echt niet meer van deze wereld. Dat geloven ze zelfs bij het CPB niet meer. Over ‘gelovigen’ gesproken. Het is even wennen ja, dat er weer linkse economen aan het woord mogen komen.
Economie is ook niet een echte wetenschap, beetje goochelen met statistieken, theorietje hier, theorietje daar, beetje dure woorden, politiek correcte uitspraken (afhankelijk van je eigen voorkeur) en dat was het wel zo’n beetje.
Interessant stuk. De naam Wallerstein schoot ook al even door mijn hoofd. Die heeft een interssante theorie waar zeker interessante en herkenbare zaken inzitten.
Alleen: geschiedenis, ideologie en economie mengen levert wellicht interessant leesvoer op maar dat is niet noodzakelijk toekomstvast.
#3
Met priors die uit de lucht komen vallen zeker :)
@Keest Ik geloof best (een beetje) in het golvenpatroon. Ik geloof alleen niet in de voorspellende gave van deze golven.
Om je vergelijking met het weer te maken. Ik wil best aannemen dat er lange Kondratieff golven (ofwel seizoenen) en korte conjunctuurgolven zijn. Maar wie a.d.h.v. deze golven vh verleden, harde uitspraken gaat doen over de komende 10 jaar is onwetenschappelijk bezig.
De wereldeconomie is veel grilliger dan het klimaat (en kijk naar de discussie over de klimaat). Een economische winter kan een maand duren, de economische lente 20 jaar, de vergelijking kan als metafoor een handig hulpmiddel zijn om meer over het verleden te begrijpen.
Niet om voorspellingen te doen.
Ik had dit plaatje nog staan, mooi eenvoudig overzichtsdiagram: http://www.usmarkets.nl/userimages/The%20Kondratieff%20Seasons.jpg
Goed stuk, wat ongeveer verwoordt wat ik dacht toen ik dit verhaal op radio of tv hoorde.
@3: correlaties zijn heel iets anders dan causaliteit. In het eerste geval heb je geen enkel idee wat wat beinvloedt (behalve je intuitie die meestal de verkeerde kant op wijst), in het tweede geval heb je een onderliggend principe te pakken wat alle gemeten verschijnselen verklaard.
N.B. Natuurlijk zijn er inmiddels minder strikte noties van causaliteit ontwikkeld
@9: Je kan ‘moeilijke’ woorden rondstrooien (priors, oeh) maar dat toont voor mij aan dat je nog minder van begrijpt dan ik eerst vermoedde (Bayesian updating).
Je deed in #2 een uitspraak over de methodologie van de economische wetenschap. Deze is naturalistisch in de mainstream dwz gemodelleerd naar de natuurwetenschappen. Derhalve is zeggen dat economische modellen niet spreken over causaliteit hetzelfde als zeggen dat fysische modellen niet spreken over causaliteit: gewoon onzin.
Ik snap wel wat je bedoelt: economische modellen voorspellen bijzonder weinig, maar dat is niet omdat ze geen causale relaties veronderstellen, in tegendeel.
#12: Lees je wel? Ik spreek over modellen an sich: ze geven weer (‘modelleren’) wat je wil dat ze weergeven. Zeggen dat economische modellen geen causaliteit weergeven is pertinente onzin. Geef me een uur en ik maak een economisch model dat spreekt over causale verbanden. Of het iets voorspelt is een twee.
Dus dat cliché over correlatie en causaliteit, wat al in de jaren ’30 achterhaald was, hoefde je voor mij niet neer te pennen.
@AB / 10
In reactie op je stuk, het relevante van Kondratieff zijn de mechanismes die hij beschrijft. Niet zozeer de exacte data die je daaruit zou kunnen extraheren.
Daarbij heb je het in reactie 10 over voorspellingen over de komende tien jaar en wetenschappelijk bezig zijn. Vooralsnog is niet gebleken dat die wetenschappelijke manier wel echt zoden aan de dijk zet, zeker niet voor tienjarige voorspellingen. Barro gebruikt statistische veranwoorde manieren om te voorspellen maar zoals we nu toch wel weten “rendementen in het verleden bieden geen garanties voor de toekomst”. Daarbij is de heer Barro een typische proponent van het marktdenken en we weten allemaal waar dat ons recent gebracht heeft. Het feit dat hij zelf al zegt dat het hij het nog nooit eens is geweest met Krugman had bij jou ook alarmbellen moeten doen rinkelen. (Naast mijn wiki-alarm toen ik jou stukje las ;).)
Hierboven jou-w met w natuurlijk.
Ter illustratie van de voorspellende waarde van modellen, in dit geval van het CPB. Het nieuws van vandaag:
http://www.nrc.nl/economie/article2154778.ece/CPB_Nederlandse_economie_krimpt_3%2C5_procent
2 maanden geleden voorspelde het CPB nog 0,75% krimp en nu 3,5%…. Nu nog even een tienjarige voorspelling doen.
Hou alsjeblieft op. Economie ís geen wetenschap maar eerder verwant aan astrologie.
Iedereen kan voorspellen dat er na hoogconjunctuur een recessie volgt. Net zo nuttig als de weersvoorspelling “eerst regen, later zon”.
@14 mijn artikel is een reactie op dat van Mecking in de Volkskrant, die de Kondratieff golven misbruikt voor het doen van voorspellingen over de komende 10 jaar.
Barro helpt ons inderdaad geen stap verder. Ik wilde niet het ene onzinnige toekomstbeeld vervangen met de andere fantasie. Ik deel slechts zijn opvatting dat er geen harde uitspraken over de economische ontwikkeling van de komende 10 jaar te doen zijn.
Kortom, volgens mij zijn we het eens. Blijft 1 vraagje over van mijn kant. Als de Kondratieff golven geen vast begin en einde kennen, geen voorspellende waarde hebben en ieder wetenschappelijk fundament missen: wat is dan de relevantie ervan? In mijn optiek kan het alleen dienen als model (versimpeling van de werkelijkheid) om het verleden te begrijpen. Meer relevantie kan ik er niet aan ontdekken.
#13
Daar kun je wel vraagtekens bij stellen, of je die methodologie uit de natuurwetenschappen zomaar mag overnemen.
@18: Ja, maar *dat* deed je niet. Klinkt een beetje als mierenneukerij, maar ik word altijd zo moe als men dat correlatie-is-geen-causaliteit cliché herhalen. Natuurkundigen maken ook gebruik van statistiek dwz empirische correlaties om hun theorieen te falsifieren.
@19: dat mag je nog eens uitleggen.
Zonder correlatie vs. causaliteit kun je beweren dat je bij brand beter zo min mogelijk brandweermensen kunt sturen want hoe meer brandweermensen bij een brand, hoe meer slachtoffers en schade.
Of bij ziekte niet naar het ziekenhuis gaan want daar sterven meer mensen dan elders.
@20: Ahhhhh! Luister naar mij: het feit dat economen modellen toetsen op grond van empirische correlaties doet in principe niks af aan de voorspellende kracht van de economische wetenschap. Want, natuurwetenschappers gebruiken dezelfde methode. Het meten van de valversnelling doe je ook op grond van de waargenomen correlatie tussen twee variabelen: de hoogte van het voorwerp en de tijd totdat het de grond raakt.
Nee, het grootste probleem van economen is niet de correlatie-causaliteit kwestie (want causalieit kàn je nooit achterhalen: je past altijd een vorm van inductie(ve statistiek) toe met het bijbehorende Inductieprobleem)), maar 1) het onvermogen van economen om gecontroleerde experimenten te verrichten en 2) de mogelijke onpasselijkheid van het mechanistische model van de natuurwetenschap op menselijk gedrag.
@JSK En het probleem dat je als econoom niet weet of je wel alle relevante factoren mee neemt in je model.
@20: Ja, da’s dus precies het verschil tussen een verklaring achteraf en een voorspelling.
@22: Maar dat weet je ook niet als fysicus. De stand van Jupiter is schijnbaar niet relevant in het bepalen van het kookpunt van water, maar zeker weten doe je het nooit. Wat relevant wordt geacht voor een model hangt af van de aannames, intuitie en logisch denkvermogen van de modelbouwer. Wat daadwerkelijk relevant is, is onweetbaar: maar dat geldt voor alle modelbouwers, en niet voor economen in het bijzonder.
@Taco Zip: causaliteit valt alleen te testen door een experiment op te zetten. In jouw voorbeeld zou je dus heel simpel twee branden kunnen stichten in twee huizen met evenveel bewoners. Naar huis A stuur je twee brandweermannen en naar huis B tien, waarna je meet waar de meeste slachtoffers zijn gevallen, hoe lang de brand duurde, hoeveel bluswater er gebruikt is e.d.
Natuurlijk is er bij retrograad onderzoek moeilijk causaliteit aan te tonen, maar in een multivariaat model kun je er wel uitspraken over doen. Dat haakt ook meteen in op wat Steeph in #22 zegt: in een multivariaat analyse kun je iets zeggen over de dekkingsgraad van factoren op je eindobject en ook in welke mate die factoren met elkaar verweven zijn. En dat ondersteunt wat JSK in @24 zegt: empirie uit het verleden en hypothesen bepalen wat je in het model stopt.
En dat geldt inderdaad voor iedere wetenschapper.
#24
Maar menen economen niet meer te kunnen dan natuurwetenschappers door zich uit te laten over wetmatigheden in het gedrag van andere personen.
@26
Zoals dat mensen rationele keuzes maken of is er misschien toch sprake van een zekere reflexiviteit…? ;)
@25
Economen gebruiken ook altijd de Ceteris Paribus veronderstelling ;).
Eens met JSK
Keynes sucks.
uit NRC http://www.nrc.nl/economie/article2155121.ece/Cijfers_CPB_overtreffen_zwartste_scenarios