COLUMN - Afgelopen weekeinde bracht ik een bezoek aan de tentoonstelling over de Dode Zeerollen in het Drenths Museum in Assen. Het archeologische deel van die tentoonstelling geeft een bijzonder mooie inkijk in de wereld waarin deze oude teksten zijn opgeschreven, maar de rollen zelf zijn wat ondervertegenwoordigd. Er zijn zestien fragmenten uitgeleend en daarvan zijn er slechts acht te zien. Dat wordt deels goed gemaakt door een onderdeel van de tenstoonstelling waarin het onderzoek naar de Dode Zeerollen zeer uitgebreid wordt toegelicht aan de hand van niet-oorspronkelijk materiaal zoals replica’s en foto’s. Ik kan u een bezoek aanraden, u heeft tot 5 januari nog de tijd.
Maar als Hebraïst kwam ik natuurlijk toch vooral voor de rollen zelf en zo kon het gebeuren dat mijn voorhoofd afgelopen zaterdagmiddag met een doffe dreun landde op de bovenste glasplaat die een fragment van Paleo-Leviticus afdekte, zulks ongetwijfeld tot lichte verontrusting van de dienstdoende suppoost.
Mijn ogen zijn inmiddels van middelbare leeftijd. Dat betekent dat ik merkbaar meer licht nodig heb om tekst goed te kunnen zien. Daarnaast kan ik voor het scherpstellen steeds minder vertrouwen op mijn oogspieren en ben ik steeds vaker gedwongen mijn hoofd op de juiste afstand te brengen van het te bekijken object. Bij klein geschreven teksten betekent dat in mijn geval: bril af en zo dicht mogelijk met mijn neus op de tekst.
De Dode Zeerollen zijn rond de tweeduizend jaar oud en geschreven op materiaal dat inmiddels zeer kwetsbaar is. De acht fragmenten in Assen worden dan ook tentoongesteld in een spaarzaam verlichte ruimte en ze moeten door de bezoekers zelf worden verlicht door een knop in te drukken. Alles om het perkament maar zo min mogelijk aan direct licht bloot te stellen. Dat is ook de reden dat er maar acht van de zestien fragmenten te zien zijn: straks hebben die genoeg licht over zich heen gehad en zijn de volgende acht fragmenten aan de beurt.
Paleo-Leviticus is geschreven in lettertjes van zo’n 2 mm groot, iets wat mijn ogen niet trekken op een afstand groter dan 10 cm, zodat ik mij voorover moest buigen, in het halfduister de bovenste glasplaat niet zag – de onderste trouwens wél – en mijn voorhoofd blesseerde. Een klap die mij overigens wel tot enkele inzichten bracht van archeologische aard.
Zo weet ik sinds de klap zeker dat iemand van mijn leeftijd Paleo-Leviticus nooit geschreven kan hebben. De lettertjes zijn zo klein dat er een stel jonge, scherpe ogen voor nodig zijn. En wat voor Paleo-Leviticus geldt, blijkt voor veel Dode Zeerollen te gelden: het schrift is buitengewoon klein en de groep schrijvers moet volgens mij dan ook bijzonder jong zijn geweest. Dat, óf ze hadden verschrikkelijke hoofdpijn.
Een tweede vermoeden moet ik nog testen. Voor het schrijven van een tekst van 2 mm letterhoogte is een zeer dunne lijn nodig. Ik schat hoogstens 0,35 mm, afgaande op mijn ervaring uit de tijd dat ik nog regelmatig een technische tekenpen in handen had. Dat is heel dun. In de tijd van de Dode Zeerollen werden pennen maar van drie materialen gemaakt: riet, veerschacht en metaal. In Qumran, de nederzetting die altijd in verband gebracht wordt met de Dode Zeerollen, zijn geen pennen gevonden, zo meldde de begeleidende teksten op de tentoonstelling. Pennen van riet en veren gaan niet bijster lang mee en je zou verwachten dat afval van afgedankte pennen – of het snijafval – in de droge woestijn wel bewaard blijft.
Ik vraag me bovendien af of je van riet of veerschacht wel pennen kunt snijden die 0,35 mm dik zijn. Ik kan het niet met zekerheid zeggen, maar volgens mij wijst dit op twee mogelijkheden: er werd in Qumran geschreven met metalen pennen, die lang meegingen, ook als ze hele dunne punten hadden. Metaal is duur en wordt dus meegenomen of omgesmolten, dan vind je het ook nauwelijks terug. Dat, óf er werd niet geschreven in Qumran. Dat laatste zou een wel héél interessante ontdekking zijn, maar zoals gezegd: dit vermoeden moet ik nog checken.
Reacties (8)
Dat, óf…
het zijn vervalsingen geschreven met een technische tekenpen.
/grapje-nouja
Ik vind het een interessante invalshoek. Het valt mij vaker op bij heel oude teksten, inclusief spijkerschrift. Waanzinnig klein gekrabbel.
Onder de electronenmicroscoop met die hap, op zoek naar sporen van metaal. Geen idee of er reeds sporen van metaal op de rollen zijn aangetroffen. Alle inkt-analyses van deze rollen zitten achter een pay wall.
Kanaänieten werden in die tijd trouwens maar 40. Jezus was dus al een krasse knar. (En deze Dode Zee-foto, http://bit.ly/17HULd5 , werd oorspronkelijk in Eastmancolor geschoten in Tunesië. /ook-grapje)
het schrift is buitengewoon klein en de groep schrijvers moet volgens mij dan ook bijzonder jong zijn geweest.
Welnee. Goed bijziend. Als 40-plusser gezegend met -6/-6 (hoewel dat langzaamaan iets minder wordt) doe ik altijd m’n bril af als ik met klein spul moet werken. M1/M2-schroefjes ergens infrotten? Bril af, en d’r met je neus opzitten. M’n brandpuntsafstand ligt ergens op 5-6cm voor m’n neus. Ik heb d’r dan ook geen enkel probleem mee om een draad door een naald te krijgen.
(Lenzen vind ik dan ook waardeloos — dan ontdek je dat de ‘natuurlijke brandpuntsafstand’ een centimeter of 30 is, zodat je alles van je af moet houden, maar dan zie je al die kleine details dus niet meer en zit je eindeloos te prutsen om een draadje ergens doorheen te krijgen.)
Eentje voor de medici oid hier: wordt je nu bijziend omdat mensen zo dichtbij naar dingen zitten te turen (zoals overschrijvende monikken continu doen), of door aanleg?
Er is een interessant artikel in Trouw (“De Verdieping”) onder de titel “Qumranologen laten feiten buigen voor de theorie”. Hierin betoogt een zekere Norman Golb dat de geschriften van Qumran afkomstig waren uit bibliotheken in Jeruzalem. Ze waren naar de woestijn vervoerd bij wijze van back-up, vanwege de belegering van Jeruzalem na het jaar 70.
@1: “Ik vind het een interessante invalshoek.”
Dat was ook mijn eerste gedachte.
“Dat, óf er werd niet geschreven in Qumran. Dat laatste zou een wel héél interessante ontdekking zijn, maar zoals gezegd: dit vermoeden moet ik nog checken.”
Wij wachten met spanning af.
Ik heb een en ander een paar maanden geleden al gezien en heb “de rollen” voor lief genomen; kan ze toch niet lezen.
De rest vond ik buitengewoon interessant; zowel voorwerpen als video’s/films.
N.B.
Vergeet de link in het oorspronkelijke artikel niet goed na te lopen.
@3: gronk,
ooit bleek uit keuringen voor de diensplicht in Israël dat studenten bijziender waren dan anderen.
Dat suggereert dat veel lezen tot bijziendheid leidt.
Ik moet erbij zeggen dat ik niet weet of gecorrigeerd is voor de leeftijd van de dienstplichtigen, (misschien krijgen studenten wel uitstel, net als vroeger in Nederland).
@2: de GEMIDDELDE leeftijd was 40 jaar. Aangezien er nogal wat kindersterfte was in die tijd, trekken die het gemiddelde nogal omlaag. Ook mensen van 60 jaar en ouder kwamen geregeld voor in die tijd.