Kijken komt na luisteren

Foto: copyright ok. Gecheckt 25-10-2022

Wat als je gesprekken op schilderijen kunt afluisteren. Wordt dat niet te intiem?

Wanneer er op een tentoonstelling een koptelefoon naast een schilderij hangt, denk je meteen: ‘Oh nee, achtergrondinformatie.’ Niemand die zo’n ding oppakt, want dan zit je eraan vast. Zet je hem na twee seconden af, dan ben je alsnog een cultuurbarbaar, en welk gezicht trek je in hemelsnaam met die koptelefoon op? Moet je bedachtzaam naar het schilderij knikken, zo van ‘Goh, nu u het zegt, dat was me niet eerder opgevallen…’?

Deze keer was alles anders. Nadat de eerste bezoekers in de grote tentoonstelling van de Impressionisten in Hermitage hun schroom hadden overwonnen – daarbij heftig aangemoedigd door mij – stonden de kijkers in de rij voor die koptelefoon. Want ditmaal huist daarin geen droge uitleg. Zbigniew Wolny heeft een geluidslandschap gemaakt bij het schilderij dat voor ons hangt. We zien badende dames in Versailles. We horen klaterend water, ruisende bomen, fluitende vogels en flarden van conversaties.

Via een ingenieus systeem van sensors ‘weet’ de koptelefoon precies waar de kijker staat, waardoor het afgespeelde geluid afhankelijk is van je positie voor het schilderij. Wie heen en weer drentelt, hoort steeds het gesprek pal voor zich opklinken, terwijl de geluiden van links en rechts tot gemurmel wegzakken. Het resultaat: Wolny brengt het schilderij tot leven. (Zelf noemt hij het resultaat een sonic painting.)

Anderhalf uur lang heb ik staan kijken hoe mensen reageerden. Nu had ik daar persoonlijk belang bij: ik had namelijk de teksten mogen verzinnen van de gesprekken die op dat schilderij werden gevoerd, en was razend nieuwsgierig hoe mensen zouden reageren.

Het overtrof mijn stoutste verwachtingen. Sommige mensen zetten de koptelefoon geschokt af: het was ze te intiem, ze voelden zich plotseling een voyeur. Kijken naar die blote dames vonden ze geen probleem, maar naar ze luisteren was moeilijk te verteren. Anderen drentelden eindeloos heen en weer, in een poging om alle conversaties – die immers simultaan werden gevoerd – enigszins te volgen.

Bijna iedereen zei: ‘Ik ging anders kijken. Beter, vooral. Ik keek ineens niet naar de techniek of de compositie, maar naar het verhaal. Wie waren die mensen? Hoe leefden ze? En ik vroeg me steeds maar af: die vrouw daarachter, die zelfs nu nog stil bleef, wat zou zij hebben gezegd?’

Ik heb altijd geloofd dat mensen een stem geven, maakt dat je beter – en vaak: anders – naar hen gaat kijken. Zbigniew Wolny heeft die theorie prachtig bevestigd.

Dit stuk is ook in het Parool verschenen.

Reacties (14)

#1 Crachàt

Prachtig natuurlijk! Waar je anders jaren van heerlijke oefening voor nodig hebt, met schroom en pudeur verf en techniek leert waarderen, krijgen we het gewoon voorgekauwd. Nuja, iemands invulling natuurlijk.
En het leuke is: je hoeft enkel mar te slikken gewoon.
Vet cool, en ik wil nooit nog een schilderij gewoon zien.

  • Volgende discussie
#1.1 Karin Spaink - Reactie op #1

Oh sorry, daar stond ik niet bij stil: schilderijen bekijken mag natuurlijk maar op één manier. En wie geen kaas heeft gegeten van kunst moet er vooral bij wegbijven. Elitair much?

#2 mb

schitterend. Combi kunst/technologie heeft nog zoveel onontgonnen terrein, het moet heerlijk zijn voor een creativeling om zich op dat vlak te gegeven. Helaas heb ik de creativiteit van een baksteen.

Afijn, complimenten.

als beloning deze bonus (vast bij de meesten bekend)

http://www.ted.com/talks/lang/en/aparna_rao_high_tech_art_with_a_sense_of_humor.html

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Kyra

Karin, de dialogen in de soundscape lijken me goed getroffen, ik had ze al gehoord in de Hermitage. Ik heb nog één vraag: zijn de teksten wel door echte Parisiennes ingesproken?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3.1 Karin Spaink - Reactie op #3

Ze zijn ingesproken door Franstalige vrouwen. Of ze uit Parijs komen weet ik niet…

#3.2 Kyra - Reactie op #3.1

Ik dacht nogal wat noordelijke accenten te horen. Bij nader inzien: geen probleem, de dames aan het hof kwamen uit alle windstreken, niet alleen uit Parijs. Ik ga zeker nog eens luisteren, want ik heb het vermoeden dat de stem van mijn lerares Frans er ook tussen zit.

#3.3 Kyra - Reactie op #3.2

Vanochtend ben ik in De Hermitage geweest. Volgens het bordje bij het schilderij is mijn lerares niet een van de actrices. Ik had nog even willen luisteren, maar het was te druk bij de koptelefoon. Wel een mooi schilderij…

#4 Yevgeny Podorkin

Sonic painting? Ik kende wel al sound en action painting…

http://www.youtube.com/watch?v=EsJWnt6dwxM

Zo kan je elk dood schilderij weer tot leven wekken. Op naar de Nachtwacht! Aldus de Chinees/ Russische invasie de Verlichting ingeblazen…

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 HansR

Leuke tekst. Vooral het nietszeggend geneuzel : ‘oh leuk, dan kun je nog jaren in Versailles blijven’ in de context van de revolutionaire handelingen rond de grondwetgevende vergadering.

Paradise lost was zo ook een aardige titel geweest.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Peter

Alles wordt uit de kast gehaald om dode mensen weer tot leven te wekken … en dan heb ik het niet over die afgebeelde mensjes …

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 boer

Elitair dat niet maar wel erg veel Ik , koptelefoon is niet hygiënisch en men zit vast aan een tape van 3 minuten en haakt dus af na twee seconden.
Zelfde reden als dat deze vorm van expressie niet gaat werken zonder persoonlijke aanmoediging.
We hebben apps tegenwoordig.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Niels Hagen

Ik vraag mij af of dit niet mensen “beperkt” in wat zij zien op het doek. Er wordt nu iets “opgelegd” wat de figuren bespreken. Juist door zelf te interpreteren wat er op het doek gebeurt, heb je veel meer vrijheid om bv gesprekken in te vullen die gevoerd worden. Hoort dat niet juist bij de beleving van kunst, ipv dat je naar iemands eigen interpretatie luistert?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8.1 Karin Spaink - Reactie op #8

Niels, je hoeft die koptelefoon natuurlijk niet op te zetten. Maar de ervaring leert – nu ja, in deze ene week dan – dat mensen er beter door kijken dan ze eerder deden.

#9 Anna

Leren kijken naar kunst, dat is de kunst. Fijn dat er hulp is voor beginners, maar je eigen interpretatie dat is waar het om gaat. Het is te vergelijken met een boek lezen en daarna naar de verfilming gaan of juist andersom. Ik prefereer het eerste. Een prachtige tentoonstelling met of zonder koptelefoon.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie