Kabinet overdrijft vermindering regeldruk

ANALYSE - Het kabinet Rutte-II lijkt een valse start te maken met haar ambitieuze doelstelling tot regeldrukvermindering. Een scan van 64 wetten en besluiten laat zien dat deze gezamenlijk een netto stijging van ruim 739 miljoen euro aan regeldruk veroorzaken.

Uit drie recente nieuwsberichten blijkt dat het kabinet moeite heeft de regeldruk voor burgers en bedrijven in te tomen. De nieuwe Jeugdwet leidt tot meer bureaucratie, ondanks een eerder uitgesproken verwachting dat de regeldruk zou verminderen. Een wijzigingswet betreffende de huurverhoging leidt tot 35.000 klachten meer dan het kabinet calculeerde. Staatssecretaris Teeven bezuinigt op de rechtsbijstand en verplaatst regeldruk van de advocatuur naar het Juridisch Loket, dat door nieuwe spelregels met meer regeldruk zal worden geconfronteerd.

Op 25 april berichtten media dat het kabinet de regeldruk structureel wil verlagen met 2,5 miljard euro. Men koppelde dat aan een eerder verschenen onderzoek van Sargasso, dat aantoonde dat de regelgeving onder de kabinetten Rutte is toegenomen.

Erik Ziengs, Tweede Kamerlid voor de VVD, las het in het AD en stelde schriftelijke vragen aan minister Kamp. Hij vroeg  hoe het kan dat stijging van het aantal regels samengaat met dalende regeldruk. Op 17 mei had minister Kamp zijn antwoord klaar: ‘Het verminderen van regeldruk is iets anders dan het verminderen van het aantal regels.’

In theorie klopt dat. Volgens de definitie van het kabinet is er sprake van regeldruk als burgers en bedrijven te maken krijgen met  administratieve lasten, nalevingskosten en toezichtlasten. Wetten die zulke verplichtingen afschaffen of vereenvoudigen, leiden tot vermindering van regeldruk. In de praktijk komt die vermindering maar moeizaam tot stand.

Hoge ambitie – laag resultaat

Het kabinet brengt zelf regelgeving tot stand die de regeldruk vooralsnog doet stijgen. Sargasso bekeek 41 wetten die in de periode van 5 november 2012 (de start van Rutte-II) tot 21 mei 2013 door dit kabinet zijn ondertekend. Daarnaast bekeken we 23 regelingen die worden voorbereid en in dezelfde periode op Internetconsultatie.nl zijn geplaatst. De bevindingen zijn in dit document op Google Drive in te zien.

In memories van toelichting vonden we meldingen over de administratieve lasten, nalevingskosten en toezichtlasten. Sommige wetten leiden tot meer lasten, andere tot minder.  Na optelling van de gevonden bedragen blijken deze 64 regelingen een netto toename aan regeldruk zien.

In deze  kabinetsperiode  wil het kabinet 1,7 miljard euro lastenreductie voor burgers en bedrijven realiseren. Dat is gemiddeld 425 miljoen euro per jaar.  Als we de gevonden bedragen bij daling van de lasten en structurele stijgingen vermenigvuldigen met factor 4 (de te verwachten zittingsduur van het kabinet in jaren) dan is de netto lastenstijging ruim 739 miljoen euro. Deze lastenstijging (gemiddeld 185 miljoen euro per jaar) wijst er op dat de ambitieuze doelstelling niet haalbaar lijkt, mede omdat bij tien van de onderzochte regelingen de lastendruk onverminderd gehandhaafd blijft.

Gerealiseerde reductie veel lager

Het kabinet moet dus hard aan het werk om de schade in te halen. Dat geldt ook voor ‘achterstallig werk’. Minister Kamp gaf in zijn antwoord te kennen dat het vorige kabinet (Rutte I) een lastenreductie van bijna 1 miljard euro heeft gerealiseerd. Dat ligt beduidend lager.

Dat blijkt uit twee voortgangsrapportages die door de kabinetten Rutte zijn gepubliceerd, over de periode 14 oktober 2010 tot 31 december 2015. Als minister Kamp het heeft het over ‘de vorige kabinetsperiode’ dan bedoelt hij dus de cijfers die we in Bijlage 1 en Bijlage 2 vonden (regeldruk voor bedrijven), gepubliceerd in september 2011 en het overzicht van regeldruk voor burgers van juni 2012.

De bedragen die bij de periode oktober 2010 tot 31 december 2012 horen geven een netto regeldrukreductie van ruim 125 miljoen euro, slechts 13 procent van het door minister Kamp genoemde resultaat.

Waarschijnlijk rekende minister Kamp er niet alleen de echt gerealiseerde bedragen bij, maar ook bedragen die bij destijds genomen besluiten horen en pas na 2013 effectief zullen worden.

Gedecentraliseerde regeldruk

Kamerlid Ziengs wilde ook weten of decentralisaties de regeldruk naar de lagere overheden verplaatsen. Een conclusie die in het Sargasso-artikel werd onderbouwd door aan te tonen dat de regelgeving door het Rijk minder werd, terwijl er een explosieve stijging van regelgeving bij gemeenten tegenover stond.

Minister Kamp antwoordde dat door decentralisatie de regels inderdaad toenemen, maar dat de ervaren en meetbare regeldruk beperkt blijft. De VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten) voelt zich uiteraard gesteund door Kamp’s antwoord, maar heeft nog veel werk te verrichten om de regeldruk daadwerkelijk te verminderen. Dat maken we op uit berichten van Actal (het adviesorgaan voor vermindering van regeldruk) en de KHN (Koninklijke Horeca Nederland).

In een reactie op de kabinetsplannen stelt Actal dat het kabinet onvoldoende rekening houdt met de gevolgen van een aantal  decentralisaties. ‘Reken je niet rijk,’ zegt Actal,  ‘neem de regeldruk die door decentralisaties ontstaat bij gemeenten mee in de berekening van de reductiedoelstelling.’

De KHN (horeca) reageerde gematigd positief op de kabinetsplannen, maar stelt: ‘Voor elke regel van de rijksoverheid die verdwijnt, komen vaak vierhonderd nieuwe regels (één per gemeente) in de plaats.’

Kabinet wil dat Tweede Kamer meewerkt

Een opvallend detail in de kabinetsbrief is het verzoek aan de Tweede Kamer terughoudend te zijn met het indienen van amendementen op wetsvoorstellen. Amendementen kunnen immers ook tot regeldruk leiden. Actal heeft dat al eens onderzocht. De conclusie was dat 86 procent van de 347 onderzochte amendementen géén gevolgen voor de regeldruk had. Slechts 49 amendementen leidden tot regeldruk.

Veel onduidelijk

In sectoren waar men de meeste last van regeldruk zegt te hebben, juicht men de ambities van het kabinet toe, maar de ondernemersorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland vinden het ‘onduidelijk hoe het kabinet aan deze besparing komt.’ Zo zal de kabinetsmaatregel ‘uniformering loonbegrip’ volgens de ondernemingsorganisaties geen enkele lastenreductie opleveren.

De Kennissite MKB en Ondernemerschap, gefinancierd door het ministerie van Economische Zaken, meldt een quickscan van Panteia/EIM waaruit zou blijkt dat de regeldruk in 2012 voor het midden- en kleinbedrijf 1,7 miljard hoger ligt dan het kabinet heeft berekend.

Actal stelt dat de kabinetsplannen tal van gebreken vertoont.  Regeldruk afkomstig van andere partijen dan het Rijk zijn niet in de cijfers van het kabinet meegenomen, ook waar deze regeldruk het gevolg is van het beleid van de Rijksoverheid.

Over de cijfers en de aanpak van het kabinet valt blijkbaar te twisten, zo laat ook de Sargasso-scan zien.

Premier Rutte is niet de enige minister-president die de regeldruk wil verminderen. Ook de kabinetten van zijn voorgangers Balkenende en Kok hadden dat doel. Morgen analyseert P.J. Cokema de regeldruk in Nederland over de afgelopen twaalf jaar.

Update (12 sept 2013): Een nieuwe editie/update vindt u hier.