Vermoorde journalist vermoedde ‘Ndrangheta in Slowakije

ELDERS - Slowakije is begin deze week opgeschrikt door een brute moord op een onderzoeksjournalist en zijn vriendin. Was dit het werk van de Italiaanse mafia?

Ján Kuciak (27) en zijn partner Martina Kušnírová zijn afgelopen weekend in hun huis in Velka Maca, veertig kilometer ten oosten van Bratislava, om het leven gebracht. Kuciak werkte voor de website Aktuality.sk. Het hoofd van de politie verklaarde op een persconferentie dat de moord waarschijnlijk  verband houdt met de onderzoeksjournalistiek van Kuciak. De journalist publiceerde over belastingfraude in de bouwwereld, waarbij Ladislav Bašternák was betrokken, een vriend van politici van de regerende SMER-SD partij.

‘Afschuwelijk dat zoiets in Slowakije kan gebeuren’, schreef president Andrej Kiska op zijn Facebook site. Premier Fico (SMER-SD) veroordeelde de moord als een aanval op de vrije pers en de democratie in zijn land. En zo waren er meer geschokte en  voorspelbare reacties van de autoriteiten die verzekerden dat er een diepgaand onderzoek zal plaatsvinden en dat de schuldigen zullen worden gestraft.

Het meest geschokt waren de collega’s van Kuciak. Onderzoeksjournalisten zijn veel tegenwerking gewend in Slowakije, inclusief het gebruik van geweld en het in brand steken van auto’s, maar een moord is nog niet eerder voorgekomen.

De dag na de moord wist een grote krant al dat Kuciak bezig met een onderzoek naar corruptie in de hoogste politieke kringen waarbij de Italiaanse mafia betrokken zou zijn. Het bericht leidde tot een onmiddellijke berisping van premier Fico, die waarschuwde dat de krant met voorbarige aanklachten tegen onschuldige mensen een lijn overschreed. Hij loofde in totaal een miljoen euro uit voor informatie die zou kunnen leiden naar de arrestatie van de daders. Fico staat bekend als een scherpe criticus van de media in zijn land. Bij eerdere gelegenheden gebruikte hij termen als ‘anti-Slowaakse prostituées’, ‘dwaze hyena’s’, en ‘slijmerige slangen’ om zijn ongenoegen over de vrije pers te verwoorden.

De mafia-link kwam uit de koker van Tom Nicholson een onderzoeksjournalist uit Canada die eerder actief was in Slowakije en met Jan Kuciak informatie deelde over BTW-fraude en misbruik van EU-fondsen. Volgens Nicholson ontleende Kuciak zijn gegevens aan documenten die door de geheime dienst waren gelekt. De autoriteiten weten dus al lang wie er bij betrokken is, zegt Nicholson, en Fico maakt volgens hem met zijn 1 miljoen tipgeld een loos gebaar.

Woensdag is de laatste concept-versie van Kuciak’s artikel gepubliceerd en dat bevestigt de vermoedens van Nicholson. Kuciak schrijft dat aan de ‘Ndrangheta geliëerde Italiaanse zakenmensen jarenlang geld uit EU-fondsen hebben verduisterd die bestemd waren voor de arme, aan Oekraïne grenzende regio. De Italianen zouden ook banden hebben met mensen uit de kring rond premier Fico. Twee daarvan zijn onmiddellijk opgestapt om, lopende het onderzoek, Fico uit de wind te houden. Ze ontkennen alle beschuldigingen. Intussen is het belastingkantoor in de oostelijke regio van Slowakije in brand opgegaan. Een ongeluk, zeggen de autoriteiten. Er zouden geen documenten over EU-subsidies verloren zijn gegaan.

Malta

De moord op Kuciak en zijn vriendin doen denken aan die op de Maltese journaliste Daphne Caruana Galizia in oktober vorig jaar. Ook zij deed onderzoek naar corruptiezaken waarin leidende politici waren betrokken, onder andere op basis van onthullingen in de Panama papers. Ze schreef ook over het zogenaamde Individual Investor Program van de Maltese regering waardoor rijke Russen in staat werden gesteld een Europees paspoort te kopen. De Italiaanse aanklager Carmelo Zuccaro denkt dat Galizia is vermoord vanwege haar onderzoek naar smokkel van brandstoffen waarbij de georganiseerde misdaad van Italië, Libië en Malta betrokken was. Ze werd gedood door een bom die onder haar auto was geplaatst, volgens een andere Italiaanse expert een  mafia-style killing .

Begin december zijn tien mensen opgepakt voor de moord op Galizia. Haar familie toonde zich sceptisch over het onderzoek. Ze hebben de politiechef van Malta aangeklaagd, omdat hij getrouwd is met een minister waar Galizia regelmatig over schreef op haar corruptieblog. Ook premier Muscat en zijn vrouw zijn daar uitgebreid beschreven. Volgens Galizia had Muscats vrouw een bedrijf in Panama en sluisde ze grote bedragen naar rekeningen in Azerbeidzjan. Onlangs werd bekend dat de Europese Bank Autoriteit een onderzoek gaat doen naar de Pilatus Bank, die door Galizia regelmatig werd genoemd in relatie tot corruptie-affaires.

De Raad van Europa besloot in januari na een getuigenis van de zoon van Galicia een speciale rapporteur aan te wijzen voor een onafhankelijk onderzoek. Het is de eerste keer dat zo’n onderzoek wordt gehouden in een lidstaat van de EU. De Raad, die zich met mensenrechten in alle Europese landen bezighoudt, is doorgaans drukker met zaken die spelen in Rusland of Turkije.

Daar kan dan nu ook EU-lidstaat Slowakije aan worden toegevoegd.