Italiaanse Vijfsterrenbeweging maakt beloftes niet waar

ELDERS - De nieuwe Italiaanse regering van Lega en de Vijfsterrenbeweging vertoont nu al trekjes van de oude politiek.

Het was vooral een belofte van de Vijfsterrenbeweging (M5Stelle): alles moet anders. Ze werden bij de verkiezingen begin dit jaar de grootste met 33% van de stemmen, maar konden alleen regeren in een coalitie met de rechtse Lega, die 17% van de kiezers achter zich kreeg. Er kwam een regering met vicepremiers van elk van beide partijen en een onafhankelijke premier, Giuseppe Conte. Inmiddels lijkt vice-premier Matteo Salvini van Lega (foto) het een stuk beter te doen dan zijn collega Luigi Di Maio van de Vijfsterrenbeweging. Salvini wint het niet alleen van Di Maio in populariteit (58% tegen 51%). De opiniepeilingen laten bijna een verdubbeling van de aanhang zien voor de Lega (31%) tegen een verlies voor de Vijfsterrenbeweging (27%).

Di Maio heeft het moeilijk en het rommelt in zijn beweging. Een van de verkiezingsbeloftes was sluiting van een extreem vervuilend bedrijf, Ilva. Di Maio hield het open. Twijfels over het nieuwe gaspijplijnproject TAP van de kant van milieuminister Sergio Costa (M5Stelle) zijn overruled door premier Conte . Tot grote woede van de tegenstanders in Puglia die zich verzetten tegen de aanlanding van de gaspijplijn uit vrees voor schade aan de natuur en het teruglopen van het toerisme. De steun van M5Stelle voor de regio werd ook ingegeven door de wens een einde te maken aan het gebruik van fossiele brandstoffen. Maar het TAP-project, dat gas uit Azerbeidzjan naar Europa moet vervoeren, is al in een te vergevorderd stadium om het nog te stoppen, volgens premier Conte. Het is bovendien van groot belang voor de gehele EU, als alternatief voor de gastoevoer uit Rusland via de Nord Stream pijplijn door de Oostzee.

Politieke invloed op de media

Weinig nieuwe politiek ook bij de Italiaanse media, meldde Trouw gisteren. De benoeming van drie journalisten die nu bij de staatsomroep Rai leiding gaan geven aan de telegiornali TG1, TG2 en TG3 is het resultaat van een politieke koehandel tussen Lega en de Vijfsterrenbeweging. ‘Weg met de invloed van de politieke partijen op de Rai’ heeft M5Stelle jarenlang geroepen. De beweging van Beppe Grillo zette alle kaarten op de sociale media. Maar in Italië laat een groot deel van de bevolking zich nog steeds primair informeren door de televisie. De Vijfsterrenbeweging heeft nu gekozen voor het realisme. Lega heeft in de onderhandelingen wel de hoofdprijs gewonnen. De nieuwe directeur van de staatsomroep, Marcello Foa komt uit het netwerk van Salvini. Kritische dagbladen liggen onder vuur, en dat komt ook uit de hoek van de Vijfsterrenbeweging.  Vice-premier Di Maio betichtte de linkse La Repubblica van leugens en nepnieuws. ‘Koop die krant vooral niet’, is zijn boodschap.

Basisinkomen

Het pronkstuk van M5Stelle in de nieuwe, door de EU afgewezen begroting voor 2019 is het basisinkomen. Het is een ingrijpende hervorming die echter voor de minst betaalden en de sociale sector ook nadelige gevolgen kan hebben, betogen Valeria Pulignano en Andrea Ciarini schrijven op Social Europe. Dat heeft te maken met de verplichting van de ontvangers van het zogenaamde ‘reddito di cittadinanza’. Zij zijn verplicht minstens acht uur per week gemeenschapswerk ‘voor de staat’ te verrichten. Dat zal een drukkend effect krijgen op de lonen in de publieke sector. Het is tevens te zien als een compensatie voor jarenlange bezuinigingen van vorige regeringen op gemeenschapsvoorzieningen. Dat de kansen van werklozen om een baan te vinden hierdoor worden verhoogd is, zoals uit onderzoek elders blijkt, niet bewezen. Ook vrezen Pulignano en Ciarni voor verdere daling van de kwaliteit van sociale diensten.

Onderhandelingen over het budget

Italië zal met de EU moeten gaan onderhandelen over de bezwaren van Brussel tegen de nieuwe begroting. Het begrotingstekort had komend jaar met 0,6 procentpunt moeten teruglopen, maar de Italianen laten het juist met 0,8 procentpunt oplopen. Het probleem zit in de staatsschuld van rond de 130 procent van het bbp. De Italiaanse regering geeft nog geen tekenen dat ze bereid is toe te geven. We koersen niet op een uitwisseling van concessies, zei premier Conte gisteren. Lega en Vijfsterrenbeweging willen met hun eerste begroting de economie aanjagen en verwachten op langere termijn dan ook de staatsschuld te kunnen verminderen. Bij de Europese Commissie wil men vasthouden aan afspraken die in het verleden zijn gemaakt.

Banken

De stand van de economie kan Conte nog parten gaan spelen. De uitgavenplannen van de regering in Rome hebben de kredietverlening getemperd en dat zet een rem op de bedrijvigheid, schrijft het FD (€). Verontrustend is dat de groei van de Italiaanse economie in het derde kwartaal onverwacht tot stilstand is gekomen. De banken zijn al sinds het aantreden van de nieuwe regering terughoudender geworden met hun kredietverlening en hebben hun leenvoorwaarden voor bedrijven en huishoudens aangescherpt. ‘Italiaanse banken hebben €380 mrd aan Italiaanse staatsleningen in de boeken staan. Stijgt de rente, dan daalt de waarde van die leningen. Op enig moment moeten de banken hun verliezen nemen en dat gaat dan ten koste van hun kapitaalratio’s. Ze zullen dan in een moeilijke markt geld moeten aantrekken, of anders hun kredietportefeuille moeten inkrimpen. Op dat laatste zijn de banken zich al aan het voorbereiden,’ volgens het FD. Intussen is ook de werkloosheid gestegen tot boven de 10%. Dat is boven het Europese gemiddelde van 8,1%. Voor vice-premier Salvini zijn de cijfers juist een aanmoediging vast te houden aan de begrotingsplannen die moeten leiden tot meer werkgelegenheid.

Handel met Rusland

Zowel vice-premier Salvini als premier Conte brachten de afgelopen maand een bezoek aan Poetin. Italië zou er volgens de huidige regering baat bij hebben als de EU de sancties met handelspartner Rusland verlicht of totaal schrapt. Die sancties tasten de bilaterale handel en gezamenlijke projecten aan. Als het aan Matteo Salvini ligt gaat de Italiaanse regering vernieuwing van de sancties tegenhouden. Gisteren werd bekend dat Poetin een uitnodiging heeft aanvaard om Italië te bezoeken.

Of de nieuwe liefde voor Poetin door de aanhang van de Vijfsterrenbeweging ook gekwalificeerd wordt als passend onder het motto ‘alles moet anders’ valt nog te bezien.