COLUMN - Het gebeurt vaker, ook in ons eigen land, maar een van de grootste gevallen van massahysterie was toch wel op de Palestijnse Westoever in maart 1983. Het begon met een meisje op een school in Arrabah, dat op een gegeven moment opstond van haar stoel, naar het raam liep, en heftig zuchtend klaagde over misselijkheid en ademnood. De klas vroeg zich geschrokken af wat er aan de hand was. Had ze iets verkeerds gegeten? Was het iets in de lucht? Roken ze iets? Kortom, binnen een paar uur vertoonden tientallen meisjes dezelfde symptomen en verschenen er ambulances voor de school.
En dat was zeker niet het slot van het verhaal. In de dagen daarna kwamen de slachtoffers overal vandaan. De Palestijnse autoriteiten beschuldigden de Israëli’s van het gebruik van gevaarlijke strijdgassen. Maar ook Israëlische (vrouwelijke) soldaten klaagden over misselijkheid en ademnood. Uiteindelijk zouden er, in de loop van een aantal weken, bijna duizend mensen opgenomen worden in het ziekenhuis vanwege deze vage klachten. En de oorzaak? Niemand die het weet. Het Amerikaanse CDC deed uitgebreid onderzoek maar kon niks vinden. Slotconclusie: massahysterie. Onbewust kopieergedrag versterkt door de angstige, stressvolle omstandigheden op de West Bank.
Het duurt altijd even voordat onderzoekers een dergelijke conclusie durven trekken. Dat kan pas wanneer alle mogelijke fysische oorzaken weggestreept zijn. En dan nóg is het verstandig die conclusie een tijdje te laten liggen, en in te pakken in mitsen en maren, om een heftige tegenreactie te vermijden. Slachtoffers zitten niet te wachten op de conclusie dat ze ‘hysterisch’ zijn.
Dat wordt dus nog een zware dobber in het geval van de ‘aanvallen’ met supersoon geluid op de medewerkers van de Amerikaanse ambassade in Havana, nu ruim twee jaar geleden. Zij klaagden collectief over slapeloosheid, gebrek aan concentratie, hoofdpijn en nog zo wat ‘vage klachten’. En ze waren ervan overtuigd (net als veel Palestijnen in 1983) dat de oorzaak gezocht moest worden bij de vijand buiten de ambassademuren.
Geluidsdeskundigen waren sceptisch. Ultrasoon geluid kan nare ervaringen oproepen, maar om een hele ambassade daarmee te doordringen heb je een geluidsinstallatie nodig zo groot als een ambassade. Toch leek het erop de wetenschap hun verhaal kon bevestigen. Onderzoekers uit Philadelphia onderzochten vierentwintig medewerkers en konden de klachten bevestigen. Een paar medewerkers vertoonden ‘verdachte’ veranderingen in hun brein en daarmee haalden de onderzoekers in maart 2018 de kolommen van het toptijdschrift JAMA.
Maar hoge bomen vangen veel wind. Anderen wezen erop dat de tests onvolledig waren uitgevoerd, dat de variatie in cognitieve vaardigheden van de medewerkers binnen de normale range valt, en dat niemand kon zeggen wat die ‘verdachte’ veranderingen in het brein van drie van de vierentwintig met ultrageluid te maken zou kunnen hebben. Het was ‘poor neuropsychology’, zo constateerde de Schotse neuroloog Sergio della Sala in een redelijk verwoestende aanval op het artikel in het vakblad Cortex.
De onderzoekers uit Philadelphia hebben de moed niet opgegeven. Ze hebben meer materiaal, zeggen ze. En zullen straks hard bewijs publiceren. Veel collega’s worden langzamerhand steeds sceptischer. Als die nieuwe publicatie niet overtuigend is, dan komt er een moment dat iemand zal zeggen dat diplomaten, opgesloten in een ambassade, goed vergelijkbaar zijn met de leerlingen van een meisjesschool in oorlogsgebied. Dan kunnen we weer een mooi gevalletje massahysterie bijschrijven in de annalen der psychologie.
Reacties (2)
Interessant, massahysterie . Oftewel tussen de oren. Verschil is natuurlijk dat de eerste groepen vrouwen zijn, de Amerikaanse ambassade zal ook bemand zijn geweest.
Kijk nou, de massahysterie heeft zich uitgebreid naar Amerikaanse diplomaten in China.