Homoseksuele blogger in Rusland over antihomowet

INTERVIEW - Het debat over homorechten in Rusland staat opnieuw op scherp. Met een ‘antihomowet’ en de Olympische Spelen in aantocht lijkt het alsof iedereen er wat over te zeggen heeft. Grote afwezigen in dit debat zijn de Russische homo’s zelf. Hoe kijkt homoseksueel Rusland tegen het debat aan? Dirk Janssen belde Ilya Efimov, redacteur bij Gay.ru, het grootste homomedium van Rusland. Ruim twee jaar terug sprak hij hem ook al. Is er intussen wat veranderd?

Hee Ilya, vertel ons nog een keer wie je bent en wat je ook al weer doet bij Gay.ru.

‘Ik ben daar redacteur. Ik schrijf de nieuwsberichten, doe interviews en schrijf artikelen. Op de site kennen ze mij onder het pseudonym Nikita Terskiy.’

Hebben jullie als homomedium nu veel last van die nieuwe wet die homoseksuele propaganda verbiedt?

‘De overheid heeft ons tot nog toe geen haarbreed in de weg gelegd. Maar we merken wel indirecte effecten van deze wet. Zo zijn we bijvoorbeeld zonder aankondiging uit de feed van google news verwijderd. Ik krijg dan het gevoel dat de Russische tak van Google geen risico durft te nemen en zo stilzwijgend homofobe politici steunt.’

Een paar maanden terug vertelde je me dat je eerst wilde afwachten wat deze wet precies betekent in de praktijk. Wat kun je er nu over zeggen?

‘Vooralsnog heeft deze wet tot nog maar één rechtszaak aanleiding gegeven: tegen een homoactivist die met een spandoek in Kazan’ stond, en het is nog altijd onduidelijk of deze zaak ooit voor de rechter komt. De wet zelf heeft het over “een verbod op het propageren van niet-traditionele seksuele relaties onder minderjarigen” en de formuleringen zijn dusdanig vaag dat ze eigenlijk overal over kunnen gaan. Er staat nergens wat een traditionele seksuele relaties is. Sommige volksvertegenwoordigers zeggen dat “traditionele seks” gericht is op voortplanting. Dus orale seks of seks met een condoom is niet-traditioneel. Deze wet is zo slecht gemaakt dat ik me niet kan voorstellen dat hij juridische consequenties zal hebben. Maar hij heeft wel een toename van homofobie in Rusland teweeg gebracht.’

Maar wij horen hier een verhaal van een Nederlandse documentairemaker die ze in de boeien hebben geslagen voor het maken van een documentaire over homo’s in Moermansk. Hoe zit dat dan?

‘Ja, dat verhaal ken ik ook. Maar die filmploeg is meteen weer vrijgelaten en ze hebben ook al hun materiaal weer terug gekregen. En daarna zijn ze zelf meteen het land uitgevlogen. Dat stelde eigenlijk niets voor.’

We hebben naar aanleiding van de antihomowet een emotionele oproep gehoord van Stephen Fry om de Olympische spelen te boycotten. Hoe viel die oproep in de Russische homogemeenschap? (Ik snap dat je niet namens alle homo’s kunt spreken, maar je kunt wel vertellen wat je er over hebt gelezen op gay.ru)

‘Ik kan inderdaad niet namens alle homo’s praten, maar ik denk dat zijn oproep terecht was. Zo’n boycot gaat er natuurlijk niet komen, dat weet Fry ook wel, maar zijn oproep heeft wel de aandacht van de wereld gevestigd op de positie van holebitransen in Rusland. En daar ben ik blij mee.’

En hoe ligt het idee van een boycot dan in de Russische homogemeenschap?

‘De meningen daarover lopen uiteen. Sommigen steunen het idee, maar andere homoactivisten zijn er weer tegen. Een boycot op zich gaat niet helpen om de anti-homowet van tafel te krijgen. Zelf denk ik: laat atleten en fans van over de hele wereld lekker naar Sochi komen en daar gezamenlijk vechten tegen vooroordelen.’

Is de homorechtensituatie in Rusland echt slechter geworden? En heb je een idee hoe we de situatie beter kunnen maken? Wat moet er gebeuren om de acceptatie van homo’s te bevorderen?

‘Ik moet helaas constateren dat de situatie van homo’s in Rusland er inderdaad slechter op is geworden. De strijd tegen homoseksuelen beperkt zich helaas niet tot populistische slogans. Bijna elke week komen leden van de Federale Doema met ideeën om de rechten van homo’s in te perken. Ze stellen voor om homo’s uit te sluiten van donorschap of uit hun ouderlijke macht te ontzeggen. Ik denk dat de enige oplossing ligt in democratische verandering in ons land, met vrije verkiezingen.’

Ik dacht net dat de vox populi jullie nu niet bepaald positief gezind is.  Wat doet je denken dat die democratische verandering goed uit zal pakken?

‘Ik doelde er vooral op dat de personen die aan de macht zijn aan verandering toe zijn. In het huidige Rusland blijven politici rotsvast op hun plek zitten. Afgelopen maand is bijvoorbeeld Vladimir Dolgikh 88 jaar oud geworden. Die man is nog steeds senator in Moskou en voormalig lid van het Centraal Comité van de Communistische Partij. Oude communisten van 88 jaar bepalen mede de koers van ons land. Dan zit modernisering er niet in.’

Wat dacht je van het betoog van polsstokspringster Yelena Isinbaeva die de anti-homowet  steunde? Hier werd dat vooral als onsamenhangend en homofoob ontvangen. Wat dacht jij toen je dat hoorde?

‘Ze is atlete. Haar beroep is polsstokspringen, niet vragen over homo’s beantwoorden. En net als de meerderheid van de Russen steunt ze de antihomowet. Omdat we allemaal zijn opgegroeid in een totalitaire staat, waar je een gevangenisstraf kon krijgen voor homoseksualiteit. Waarschijnlijk denken de meesten nog altijd dat homo’s een soort criminelen zijn. Helaas is er nergens –niet op school, niet op TV- iemand die uitlegt dat seksuele geaardheid een aangeboren eigenschap is, net als de kleur van je ogen.’

De Westerse campagne richt zich vooral op de persoon van Vladimir Poetin. Wat is zijn rol in deze kwestie eigenlijk? 

‘Vladimir Poetin is de enige Russische politicus die ze over de hele wereld kennen. In de ogen van het Westen symboliseert hij de Russische staat. Zoals Obama de Amerikaanse staat belichaamt. Ik snap volledig dat activisten zijn afbeelding gebruiken om de aandacht te vestigen op problemen in Rusland. En ik denk dat Poetin zelf over voldoende zelfspot beschikt om geen aanstoot te nemen aan dergelijke uitingen. Ik moet zeggen dat het niet de president was die deze wet heeft geïnitieerd. Maar hij heeft hem wel ondertekend met het argument dat de wet iets tegen het gebrek aan kinderen in Rusland zou doen. Ik vind het volslagen ridicuul om te zeggen dat homo’s schuld hebben aan het feit dat onze bevolking te weinig kinderen voortbrengt. Maar de president gelooft er heilig in.’

Hoe gaat Gay.ru de Olympische Spelen verslaan? Hebben jullie nog een speciale insteek?

‘Natuurlijk heeft gay.ru een bijzondere insteek: We verheugen ons op de overwinning van Holebi-atleten van over de hele wereld. Er zitten veel openlijke homo’s en lesbo’s tussen de atleten die naar Sochi komen. De Amerikaanse kunstschaatser Johnny Weir, de Nieuwzeelandse schaatser Blake Skjellerup en de Australische snowboardster Belle Brockhoff, maar natuurlijk nog veel meer.’

Dit artikel van Dirk Janssen verscheen eerder op Apache.be.