ELDERS - Vorige week donderdag bestormde een menigte demonstranten het parlement van Macedonië uit protest tegen de benoeming van de Albanees Talat Xhaferi als de nieuwe parlementsvoorzitter. Er vielen honderd gewonden.
Tot nu toe zijn twaalf mensen gearresteerd. De politie heeft nog meer arrestaties in het vooruitzicht gesteld. Een hoge politiefunctionaris, Mitko Cavkov, is door de minister van Binnenlandse Zaken ontslagen omdat hij niet adequaat zou hebben opgetreden tegen de demonstranten. De identiteit van de arrestanten is niet bekend gemaakt maar de sociaaldemocratische partij SDSM heeft foto’s gepubliceerd van relschoppers, alle leden en aanhangers van de conservatieve partij VMRO DPMNE van demissionair premier Gruevski. Talat Xhaferi is deze week gestart in zijn functie als voorzitter van het parlement. Hij heeft president Ivanov laten weten dat alles klaar is voor de formatie van een nieuwe regering. Buiten het parlement demonstreren nog steeds duizenden mensen tegen de Albanezen. Ze eisen nieuwe verkiezingen.
De rellen hebben alles te maken met de vorming van een nieuwe regering waar Gruevski’s partij zeer waarschijnlijk niet aan zal deelnemen. De voormalig premier dreigt onder de nieuwe verhoudingen in staat van beschuldiging gesteld te worden wegens het op grote schaal afluisteren van zijn tegenstanders. Op grond van de uitslag van de verkiezingen die eind vorig jaar na veel strubbelingen zijn gehouden zou een coalitie van sociaaldemocraten en partijen van de Albanese minderheid een regering kunnen vormen. President Ivanov, partijgenoot van Gruevski, heeft dit tot nu toe tegen gehouden. Hij vindt dat de voorwaarden waaronder de Albanezen een coalitie hebben gesloten met de SDSM niet in het belang van het land. De Albanezen, een kwart van de bevolking van Macedonië, willen onder andere dat hun taal erkend en onderwezen wordt als een van de landstalen.
President Ivanov lijkt zich na de rellen van vorige week wat soepeler op te stellen tegenover de beoogde nieuwe regeringscoalitie. Na een gesprek met een vertegenwoordiger van de Amerikaanse regering zei hij dat hij geen belemmering meer ziet als de nieuwe regering de eenheid van het land niet in gevaar brengt. Oppositieleider Zaev verklaarde gisteren, nog steeds met pleisters op het voorhoofd vanwege zijn verwondingen vorige week, dat de nieuwe regering voor het eind van de maand geïnstalleerd kan worden.
De onrust in Macedonië is een nieuwe bedreiging voor de stabiliteit in de regio.
Sommige commentatoren wijzen op de rol van gewelddadige criminele groepen die zich in het staatsapparaat hebben binnengedrongen om de SDMS en de Albanezen te intimideren. De VMRO wijst de Albanese minderheid als schuldige aan. In 2015 en eerder waren er gewapende conflicten met Albanese groepen. Het Servische radiostation B92 bericht dat de Servische politie een wapentransport naar Macedonië heeft verhinderd. De Serviërs nemen aan dat die wapens bedoeld waren voor de Albanezen. Zij wijzen ook op de steun van Tirana voor het politieke platform van Albanezen dat de coalitie met de sociaaldemocraten heeft gesloten. Het feit dat de Albanese partijen die deelnemen aan de coalitie in Tirana overleg hebben gepleegd over hun eisen was een van de aanleidingen voor de demonstraties bij het parlement.
De aanhangers van Gruevski spreken van een samenzwering tegen slavische Macedoniërs van etnisch Albanezen, de SDMS, George Soros’ Open Society Foundation en Amerikaanse diplomaten. Dat die laatste twee partijen ook genoemd worden suggereert een bredere, internationale betekenis van het conflict. EU-buitenland commissaris Federica Mogherini waarschuwt voor Russische inmenging. Rusland steunt de VMRO en veroordeelt de westerse inmenging. De vergelijking met recente conflicten in Montenegro ligt voor de hand. Veel nationalistische Slaven hebben grote moeite met de beweging van hun landen richting EU en NAVO. Rusland is niet te beroerd de nationalisten te steunen.
Hoe moet de EU zich opstellen in dit conflict? Erwan Fouéré, een voormalige Ierse EU-ambassadeur in Macedonië, vreest dat het land met Gruevski en de VRMO afglijdt richting wetteloosheid. Hij vindt dat de EU sancties moet opleggen. Met het risico dat men zich definitief vervreemdt van het deel van de bevolking dat westerse inmenging afwijst. Twee jaar geleden heeft de Belgische diplomaat Peter Vanhoutte voor de EU een voorzichtige bemiddelingspoging gedaan in het conflict tussen regerende VRMO en de oppositie. Een jaar geleden gaf hij zijn poging op toen de nodige wetgeving voor nieuwe verkiezingen niet kon worden geïmplementeerd.
De Bulgaarse president Radev deed zaterdag in een onderhoud met EU-president Tusk opnieuw een verzoek om te bemiddelen in het conflict in Macedonië. Het land is kandidaat voor het lidmaatschap van de Unie. Maar belangrijker is misschien nog wel dat Macedonië een belangrijke rol speelt bij het indammen van de vluchtelingenstroom uit Griekenland. Tezamen met de Russische dreiging waar Mogherini op heeft gewezen is er dus voldoende reden voor de EU om de nodige diplomatie in te zetten. Nabuurschapscommissaris Hahn toonde zich gisteren voor een delegatie van het Europees Parlement bewust van de urgentie van de situatie. Het Slovaakse parlementslid Peterle die de bijeenkomst had georganiseerd was somber over het perspectief. Hij sloot niet uit dat de Russen aan invloed winnen op de Balkan ten koste van de EU. “I wish the Western Balkans was a construction site, not a battlefield. But we are closer to the latter,” zei hij.