Het verleden wegmoffelen

Foto: copyright ok. Gecheckt 15-03-2022

OPINIE - In de vijfde klas van de lagere school had ik een vriendinnetje. Op de dorpskermis poseerden we innig, arm in arm voor de fotograaf. De foto’s konden na het feest afgehaald worden bij de plaatselijke sigarenboer die in zijn etalage een selectie had tentoongesteld. Daar ontdekte mijn vader onze foto. Altijd beducht voor wat anderen over hem en zijn gezin zouden kunnen zeggen, kocht hij de foto meteen en borg hem op in de linnenkast. Zonder mij iets te vertellen. Dat was eind jaren vijftig.

Helemaal vergelijkbaar is het niet, maar ik moest aan deze geschiedenis denken bij het bericht over een vonnis van het Europese Hof van Justitie dat verstrekkende gevolgen kan hebben voor het vrije verkeer van informatie. Het Hof van Justitie sommeerde internetgigant Google om verwijzingen naar twee krantenartikelen over de Spanjaard Mario Costeja González weg te moffelen. Wie zijn naam intikte in Google stuitte altijd op links naar twee artikelen in de Catalaanse krant Vanguardia uit 1998. Die beschreven de executieverkoop van zijn vastgoed, waarop beslag was gelegd om schulden terug te vorderen die González had bij de sociale dienst. González vond dat deze informatie zijn reputatie schaadde. De krant weigerde de artikelen weg te halen. Maar nu heeft het Europese Hof bepaald dat Google er niet meer naar mag verwijzen.

De uitspraak van het Hof is met gemengde gevoelens ontvangen. Aan de ene kant is het positief te waarderen dat je niet je hele leven achtervolgd kan worden door negatieve informatie die op het internet circuleert. Aan de andere kant is er het gevaar van het wissen van het verleden. Het gaat om de balans tussen communicatievrijheid en privacy en op het internet wordt het steeds lastiger de juiste afweging te maken. Het onvindbaar maken van een foto van een willekeurige dronken tiener hoeft de vrije informatiegaring op zich nog niet te schaden. Maar als die foto ook iets zegt over de handhaving van het alcoholverbod voor jongeren door een winkelier, een kroegbaas of een agent, dan kan er zomaar een publiek belang mee gemoeid zijn. Of stel dat die tiener later Kamerlid wordt of burgemeester en moet oordelen over maatregelen tegen alcoholmisbruik…

Google is bereid de Europese wet te volgen – op zich een winstpunt in deze affaire- en heeft nu aangeboden privacy-gevoelige zoekresultaten van zijn servers te verwijderen. In Europa, dan. In de VS gelden andere regels. De gewraakte informatie zou dus via een omweg toch weer op kunnen duiken. En dan hebben we het nog niet over andere zoekmachines waarover de Europese rechter nog niets heeft gezegd.

Tegen de vijftigduizend Europeanen hebben inmiddels een verzoek tot verwijdering ingediend bij Google. Het bedrijf heeft een ethische commissie in het leven geroepen, lazen we zaterdag in De Volkskrant. Die moet criteria opstellen waarmee verwijderingsverzoeken worden beoordeeld. Volgens de Europese rechters zou een verzoek tot verwijdering ingewilligd moeten worden als de weergegeven resultaten ‘ontoereikend, irrelevant of niet langer relevant, of buitensporig ten aanzien van de doeleinden waarvoor ze zijn verwerkt’ zijn. Maar moet Google dat gaan bepalen? Dat kan toch nooit de bedoeling zijn. Ik kan me voorstellen dat er verzoeken zijn die eenvoudig afgehandeld kunnen worden, waar niemand bezwaar tegen zal hebben. Maar wat doet Google met twijfelgevallen? Er kunnen publieke belangen in het spel zijn en daar zou een rechter over moeten oordelen. Gaat Google die zaken dan doorschuiven? Google lijkt zich bewust van deze problematiek. In een toelichting op de gang van zaken na de uitspraak van het Europese Hof schrijft het bedrijf: “Dit zijn moeilijke beslissingen en, als particuliere organisatie, bevinden we ons mogelijk niet in een goede positie om een beslissing over uw zaak te nemen. Uw lokale instantie voor gegevensbescherming kan beter geschikt zijn om deze beslissing te nemen.”

Het belangrijkste bezwaar tegen het optreden van Google als beoordelaar van verwijderingsverzoeken is het gebrek aan transparantie, waar het bedrijf al jaren om bekend staat. Het bedrijf zal er alles aan doen om ons er van te overtuigen dat de privacy bij hen in goede handen is. Maar het is en blijft een particulier bedrijf dat op dit punt niet gecontroleerd wordt. Wij zullen nooit weten wat er precies gebeurt met de verzoeken. Google zal ze achter gesloten deuren afhandelen. Goed voor de privacy, zeker. Maar we zullen het niet te weten komen als publieke belangen als openbaarheid, vrije nieuwsgaring en vrijheid van meningsuiting op dubieuze gronden ondergeschikt zijn gemaakt aan particuliere belangen. Zoals we ook nooit zullen weten welke persoon of welk bedrijf langs deze weg een poging doet om zijn imago op te poetsen. Wie zegt ons dat Google geen deals sluit met bedrijven of politici van wie men afhankelijk is?

In de Volkskrant relativeert advocaat Volgenant, gespecialiseerd in media- en internetrecht, het risico. De informatie wordt niet verwijderd, het gaat om de link, de verwijzing naar de informatie in de zoekmachine. Journalisten zullen weer meer op zoek  moeten gaan naar primaire bronnen. Kranten zouden hierdoor aan belang kunnen winnen en advertenties terug kunnen winnen op Google, voorspelt hij. Het lijkt mij een naïeve gedachte, ik zie dat nog niet gebeuren. De macht van Google is niet zo eenvoudig terug te draaien. Het verwijderen van een link is geen censuur. Dat klopt. En het is een link van Google, dus als er iets mee is moet dat bedrijf in actie komen. OK. Maar het is niet zomaar een bedrijf. Google heeft, of je het er mee eens bent of niet, inmiddels een enorme impact op het maatschappelijk geheugen van een groot deel van de wereld. En als Google gaat fungeren als particuliere, niet-openbare zeef voor privacygevoelige informatie kan dit het publieke belang van de geschiedschrijving ernstig ondermijnen. De uitspraak van de Europese rechters is zowel terecht (voor de bescherming van de privacy) als riskant (voor de vorming van het maatschappelijk geheugen). De wetgever zou naar mijn mening toch op de een of andere manier een ingang moeten vinden voor de onafhankelijke rechter om in te kunnen grijpen bij Googles zeef ter wille van dit publieke belang.

Overheden hebben in de loop der jaren van alles en nog wat uitbesteed aan particuliere bedrijven en zo aan de openbaarheid onttrokken. Het zal toch niet zo ver komen dat ook de rechtsstaat wordt geprivatiseerd?

Reacties (12)

#1 JANC

Of stel dat die tiener later Kamerlid wordt of burgemeester en moet oordelen over maatregelen tegen alcoholmisbruik…

inderdaad, jeugdzondes moeten je tot in euwigheid nagewezen worden. En je kan klaarblijkelijk niet leren uit je fouten. Slecht voorbeeld.

  • Volgende discussie
#2 Derpjan

@1

Als die politicus keihard ageert tegen drinkende tieners is die politicus zelf blijkbaar van mening dat die jeugdzondes niet kunnen en je wilt natuurlijk weten of ie liegt als ie zegt dat ie zelf nooit dronk als tiener want dan weet je beter wat voor vlees je in de kuip hebt.

Verder heeft @0 natuurlijk gewoon een punt dat de wet duidelijker moet zijn over wie de verantwoordelijkheid draagt voor de beslissing wel of niet te verwijderen (is er een publiek belang, gaat er teveel andere informatie verloren als de hele site wordt geblokkeerd?) en is dat dan liefst niet een private onderneming en moeten dezelfde standaarden voor alle zoekmachines gelden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Louis

Google probeert zich alleen aan de wet en zijn jurispedentie te houden. En Google zal bijna alle verzoeken honoreren want niet honoreren kost ze geld.
Google is in de positie van rechter gedwongen door de overheid zelf. Het is dan ook aan de wetgever om hier iets aan te doen. Maar reken maar niet dat dit gaat gebeuren. Politici zijn namelijk zelf degene die het meeste van deze situatie profiteren. Geen censuur maar wel eenvoudig slechte publiciteit weg kunnen werken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Derpjan

@3

Inderdaad: Google weet dat ze veel sneller voor “privacyschending” zullen worden aangeklaagd dan voor “wissen van gegevens die mogelijk een publiek belang dienen”. Zij hebben dus een perverse prikkel om bij ieder verzoek “ja” te zeggen, dat is trouwens ook nog eens goedkoper voor ze.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 JANC

@2: Daar heb je geen Google voor nodig; je vraagt gewoon klasgenoten. Of van de buren van vrienden van, zoals tegenwoordig gewoonlijk in de NLse media

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Derpjan

@5

Dat kan ie ontkennen en is sowieso minder betrouwbaar, uitzoeken wie die klasgenoten waren wordt ook moeilijker als zo’n politicus z’n verleden vakkundig wist.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 roland

@o: “Wie zegt ons dat Google geen deals sluit met bedrijven of politici van wie men afhankelijk is?”
De schrijver springt van personen naar instanties, waarover de EU rechters uitspraak “ontoereikend of niet langer relevant” niet gaat.

Belangrijker lijkt me de vele overheidsinfo, die niet of nauwelijks meer vindbaar is, vaak door gebrekkige overheids archief functie, ook omdat deze haar verleden wil oppoetsen en niet langer herinnerd wil worden aan minder fraaie zaken.

Het is best aantrekkelijk om de geschiedenis op te poetsen ook voor een niet geprivatiseerde overheid.
Zo wordt het recht op info een wassen neus.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Jos van Dijk

@7: De belangen van personen en bedrijven lopen nogal eens door elkaar. Een verwijderingsverzoek indienen bij Google om privacyredenen kan ook schade voorkomen aan de reputatie van de organisatie waaraan de persoon verbonden is. Als het om leidinggevenden gaat heeft het bedrijf er belang bij dat zij uit de wind worden gehouden.
@1: Ik ben er niet voor dat mensen tot in de eeuwigheid aangesproken kunnen worden op jeugdzondes. Inderdaad: mensen mogen fouten maken en van mening veranderen. Maar er zijn gevallen (denk aan Van Woerkom) waarin misstappen moeilijk genegeerd kunnen worden. Waar het mij om gaat is dat Google, inmiddels de standaardmethode om mensen na te trekken, hier niet het laatste woord in zou mogen hebben.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 roland

@8: Met een verwijderverzoekorgaan krijg je een berg bureaucratie. Voor verzoeken van publieke of organisatie gebonden personen (de voorzitter, leidinggevenden van ..) kan ik me dat wel voorstellen, maar om ieder verzoek te beoordelen …
Dit verwijderverzoekorgaan kan richtlijnen opstellen voor schemergevallen die ze zelf willen beoordelen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 JANC

@8: Waarom moet die uitspraak van Van Woerkom niet genegeerd worden?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 Jos van Dijk

@10: of je het nu terecht vindt of niet, hij is in opspraak geraakt en dat kan bij de functie van nationale ombudsman nou net niet.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 JANC

De vorige kwam toch ook in opspraak?

  • Vorige discussie