Het Portugese alternatief

ELDERS - Eind 2015 won rechts de verkiezingen in Portugal. Er kwam uiteindelijk toch een linkse regering. Iets om elders in Europa over na te denken.

De rechtse coalitie die onder druk van de Europese partners Portugal strenge bezuinigingen oplegde werd bij de verkiezingen in 2015 wel de grootste partij, maar miste uiteindelijk de meerderheid in het parlement. De socialisten bereikten een historische deal met het Linkse Blok en de coalitie van communisten en Groenen voor de vorming van een minderheidsregering onder leiding van Antonio Costa. Die regering zit er nu ruim een jaar, en met succes. Costa stopte direct met het door Europa en het IMF opgelegde bezuinigingsbeleid. Tot nu toe bleef dit zonder gevolgen. De Europese Commissie heeft het afgelopen zomer niet aangedurfd Portugual te beboeten voor een te hoog begrotingstekort. Dit was vooral het gevolg van de steun van de regering aan een bank die in de problemen was gekomen.

De Portugese economie groeit sterk. De werkloosheid is gedaald naar 10,2%, het laagste niveau sinds april 2009. De OECD komt maandag met een rapport waarin het geleidelijke herstel van een diepe crisis en de bijdrage van overheidsmaatregelen nader zal worden uiteengelegd. ‘De lente van Lissabon‘ kopte De Groene.

Voor het Europablog van de London School of Economics analyseert Marco Lisi het succes van de samenwerking tussen socialisten met radicaal links. Die samenwerking is in het verleden altijd moeilijk geweest in linkse kringen en komt in veel landen nog steeds niet tot stand door koudwatervrees aan beide kanten. Dat het in Portugal wel lukte is deels toe toe te schrijven aan de afkeer van het extreme bezuinigingsbeleid van de vorige regering. Maar het akkoord tussen socialisten en hun linkse gedoogpartners is ook zeker de verdienste van de socialistische leider Costa die de historisch gegroeide blokkades voor samenwerking aan beide kanten wist te overwinnen. Daarnaast merkt Lisi op dat de overeenkomst die de minderheidsregering na de verkiezingen mogelijk heeft gemaakt ook niet gesloten had kunnen worden als de andere partijleiders hun achterban niet stevig onder controle hadden gehouden.

Linkse programmapunten

De regering-Costa heeft inmiddels een aantal linkse programmapunten doorgevoerd zoals belastingverhoging voor de rijken, een betere positie voor openbare scholen,  hogere kinderbijslag en werkloosheidsuitkeringen en herstel van de 35-urige werkweek. Een nieuwe wet op het terrein van de sociale zekerheid werd onlangs nog verworpen door de communisten, maar Costa is er nu toch in geslaagd  overeenstemming te krijgen over een nieuwe, aangepaste versie. De polls laten intussen een stijging zien van de populariteit van de socialisten, die vorig jaar bij de verkiezingen maar matig presteerden.

Euthanasie

De linkse seculiere meerderheid in het parlement gaat nu een nieuwe uitdaging aan met de behandeling van een voorstel voor het legaliseren van euthanasie . Het onderwerp is vanuit de bevolking aangekaart via een petitie die gesteund werd door het Linkse  Blok en de Partij voor de Dieren, die in het Portugese parlement ook een zetel heeft. In het conservatieve katholieke land is zo’n voorstel niet zonder risico’s. De andere partners van de coalitie tonen zich wat huiverig bij dit onderwerp, gezien ook de aanstaande lokale verkiezingen en het bezoek van paus Franciscus.

Weg met de Trojka

In de oppositie tegen de vorige regering speelden kunstenaars een grote rol. De actiegroep Que se Lixe a Troika – ‘Sodemieter op, Trojka’,  bestaande uit regisseurs, schilders en schrijvers blies het ooit verboden lied Grândola, Vila Morena, bekend uit de revolutie van 1974, nieuw leven in.  Het Linkse Blok in het parlement staat onder leiding van actrice en letterkundige Catarina Martins, die de alliantie met premier Costa mogelijk maakte. Martins heeft van meet af aan de stellingname van de ’trojka’ bestreden dat er geen alternatieven zijn voor het bezuinigingsbeleid dat Portugal kreeg opgedrongen. Ze is verwant met de ontslagen Griekse minister van Financiën Varoufakis. Die meent dat Syriza’s revolte in zijn land gesmoord is door Berlijn om vooral Rome en Parijs te intimideren. Martins neemt afstand van de sociaal-liberale weg van Hollande en Renzi. ‘De markt is ook voor hen heilig. Anders mag je in Europa niet regeren.’ Voorlopig lijkt Portugal de uitzondering die deze regel bevestigt. Martins: ‘Het is de dood van de democratie als de lente van Lissabon uitmondt in een tweede deceptie.’