ACHTERGROND - Terwijl in Europa de omvallende banken ons om de oren vliegen, staat er in het zuiden een nieuwe financiële wereldmacht op.
De BRICS landen, opkomende economieën Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika hebben besloten een alternatief voor het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Wereldbank op te richten. Volgens de landen maken deze financiële instituties er een potje van en zijn het vooral speeltjes van de Verenigde Staten en Europa. Is dat nu gekke activistenpraat of hebben de opkomende economieën stiekem een beetje gelijk? OneWorld werpt een kritische blik op het Internationaal Monetair Fonds.
Eén van de meest genoemde kritiekpunten is dat de westelijke landen vooral de dienst uitmaken binnen het IMF. Het financiële clubje van 188 landen is opgericht tijdens de beroemde (of beruchte) Bretton Woods Conferentie, waar ook werd besloten dat de dollar dé handelsmunt van de wereld zou worden. Op de website van de organisatie lezen we dat het fonds onder meer “zorgt voor financiële stabiliteit” en “wereldwijd armoede bestrijdt”. Dat doen ze met een gezamenlijk financieel potje. Ieder land legt geld in, zodat andere minder bedeelde landen een bedrag kunnen lenen. De inleg in het financiële potje verschilt: rijke landen leggen meer in dan armere landen. Maar met een grotere bijdrage gaat ook meer stemrecht gepaard. Binnen het IMF zijn daarmee de welvarende staten machtiger dan de minder rijke landen. En, traditioneel gezien, is het voorzitterschap van het IMF in handen van een Europeaan en de leider van de Wereldbank is doorgaans van Amerikaanse huize.
Financieel infuus
Het idee achter het fonds is voornamelijk dat landen, in economisch barre tijden, niet zelf kunnen zorgen voor financiële stabiliteit en daarom funding nodig hebben van het IMF. Maar er zit een addertje onder het gras. Wanneer landen een lening krijgen van het fonds worden daar voorwaarden aan verbonden: harde bezuinigingen en een ander belastingbeleid bijvoorbeeld. Volgens critici worden deze eisen vormgegeven door de westerse landen binnen het IMF. Het resultaat volgens voormalig chief economist bij de Wereldbank Joseph Stiglitz: kapitalistische one size fits all oplossingen die de zuidelijke landen worden opgelegd, terwijl deze oplossingen niet passen bij hun economieën.
Snoeien om te bloeden
En dat heeft desastreuze gevolgen. Aziatische landen mochten in 1997 bijvoorbeeld een geldbedrag lenen vanwege een economische crisis. Het IMF eiste een verhoging van de belastingen en lagere overheidsuitgaven. Het resultaat was een recessie en veel Aziaten zonder baan. Hetzelfde geldt voor Argentinië, vlak daarvoor nog het beste jongetje uit de IMF klas, dat in 2001 te maken had met een crisis en door vergelijkbare eisen van het fonds het economisch nog zwaarder kreeg. Het tango-land moest op een zeker moment zelfs overgaan op ruilmarkten, omdat er geen geld meer uit de pinautomaten kwam. De Argentijnse president trok in 2004 de conclusie dat het land voornamelijk zo zwaar had geleden door het beleid van het IMF. Griekenland, het zwarte schaap van de Europese Unie, is momenteel onderworpen aan zware bezuinigingsmaatregelen van het fonds.
Wat nou armoedebestrijding
Volgens Stiglitz, die tevens werkzaam was onder Bill Clinton, werkt het IMF in vier stappen: privatisering, liberalisering van de markt, het aanpassen van de marktprijzen en als laatste vrije handel. Het aanpassen van de marktprijzen heeft onder meer stijgende voedselprijzen tot gevolg. De vrije handel leidt tot minder import en meer export vanuit ontwikkelingslanden. Nadeel: westerse landen houden vooralsnog hun handelsdeuren dicht, waardoor er scheve verhoudingen ontstaan. De documentaire Life and Debt stelt daarom dat het beleid van het IMF juist leidt tot grotere afhankelijkheid van de westerse landen en meer schulden.
IMF griepje
Daarnaast hebben de financiële eisen van het fonds ook gevolgen voor de publieke uitgaven. Ontwikkelingsorganisaties wijzen daarom al jaren op de gevolgen van het financiële beleid van het IMF op de gezondheidszorg, het milieu en voedselzekerheid. Rick Rowden, voormalig activist bij ActionAid, schrijft in zijn boek dat het IMF, door haar strenge en neoliberale financiële beleid, landen belet om meer geld te investeren in volksgezondheid. Voor arme landen waar hiv/aids een groot probleem is, heeft dat volgens Rowden ernstige gevolgen. Het IMF reageert ontkennend op zijn verwijten. Maar deze activist staat niet alleen. Eenonderzoek van Yale en Cambridge toont bijvoorbeeld aan dat leningen van IMF hebben geleid tot meer tuberculose in Oost-Europa.
Weg heilig huisje
Inmiddels beginnen ook hooggeplaatste Amerikaanse politici zich te realiseren dat het IMF in de ogen van de wereld geen heilig huisje meer is. Voormalig president van de Verenigde Staten Bill Clinton gaf eerder in eenspeech toe dat het IMF, de Wereldbank en westerse landen een foute inschatting hebben gemaakt door bijvoorbeeld zo hard in te grijpen in de handel in voedsel. In 2010 zeivrouwenverslinder en voormalig directeur-generaal van het fonds Dominique Strauss Kahn al dat de opkomende economieën meer een stem moeten krijgen binnen het IMF. Maar de BRICS hebben geen zin meer om te wachten op langzame interne hervormingen en bouwen hun eigen bank. OneWorld kan het zich wel een beetje voorstellen.
Dit artikel is ook verschenen op One World.
Reacties (16)
Wat een naiviteit.
Het IMF is, met de VN, deel van de VS strategie de wereld te beheersen.
Een onderzoek van Yale en Cambridge toont bijvoorbeeld aan dat leningen van IMF hebben geleid tot meer tuberculose in Oost-Europa.
Dat onderzoek toont aan dat als je twee willekeurige grafiekjes die op elkaar lijken in éen plaatje plakt je mensen de gekste dingen kunt wijsmaken. De columnist is daar in getrapt.
Als je gezond leeft en je besluit vanaf vandaag ongezond te gaan leven dan leef je uiteindelijk misschien een paar jaar korter en je hebt over een tiental jaren meer kans op allerlei kwalen. Als de politiek nu een maatregel neemt voor de volksgezondheid dan zal die over een tiental jaren effect hebben.
Juist het feit dat de twee grafieken (trends) zo op elkaar lijken en gelijk lopen betekent dat er geen verband tussen zit. Anders was de gezondheidstrend wel een tiental jaren verschoven ten opzichte van de financiële trend.
—
Ik denk dat de BRICS-bank geen gratis geld zal willen uitdelen en dat ze hun uitgeleende geld ook graag terug willen hebben. Het is een illusie te denken dat zij geen eisen zullen gaan stellen. Maar misschien is een nieuw moderner beleid door hen makkelijker te realiseren dan het moderniseren van bestaand beleid van het IMF.
Anders dan Europa+VS hebben de Brics-landen geen gezamenlijke visie op politiek, financieel en economisch beleid. Als dat fonds er al komt, zal het niet effectief zijn. Dit initiatief lijkt eerder een breekijzer om het IMF bij de les te krijgen.
Probleem is niet zozeer de voorwaarden die het IMF koppelt aan de leningen, maar het gebrek aan goede en betrouwbare overheden in de landen die jij ziet als het slachtoffer van de IMF. De armste landen van de wereld hebben zijn corrupt, kennen een overdaad aan bureaucratie, kennen nauwelijks eigendomsbescherming, hebben een slechte regulatoire structuur en een slechte infrastructuur. Nu kun je de door het IMF gestelde voorwaarden wel als een complot van het Westen zien, maar de voorwaarden zijn juist bedoeld om de door mij opgesomde problemen in kaart te brengen en op te lossen. Als Zuid-Korea – dat ooit armer was dan Ghana – inmiddels net zo ontwikkeld is als het Westen, waarom kan Ghana dat niet? Dat ligt niet aan het IMF, maar aan slechte beleidsvoering in de landen zelf.
@4:
Laat me eens een gokje doen: misschien omdat de VS en Japan niet gedurende enkele decennia gericht miljarden in Ghana hebben gepompt om de economie daar op gang te helpen?
@5: Ontwikkelingshulp zou in de eerste plaats vooral moeten dienen om ontwikkeling te versnellen, niet om ontwikkeling ervan af te laten hangen. Als een land, ondanks miljarden aan hulp, toch nog in de armoede blijft, is er serieus iets mis met het politiek leiderschap van het land. Veel Afrikaanse landen hebben helaas een tragische geschiedenis van kleptocratische leiders die ontwikkelingshulp doorsluizen naar hun Zwitserse bankrekening om vervolgens hun land in schulden achter te laten – want veel ontwikkelingshulp komt in de vorm van leningen. De voorwaarden van het IMF zijn niet te streng, maar niet streng genoeg: Er zou, naast het hervormen van de economie, wat toch al een noodzaak was, veel meer aandacht moeten komen voor transparantie van de overheid en inspraak van de burgers.
Dit wisten we allemaal natuurlijk al lang, maar het is toch mooi als het even op een rijtje wordt gezet.
@6: voorlopig halen we nog steeds meer geld uit ontwikkelingslanden dan we erheen sturen. Met enge renteconstructies, via multinationals etc. Daar is meer info over te vinden maar begin bv met https://sargasso.nl/kliktv/wereldwijde-welvaartsongelijkheid-300-rijkste-mensen-hebben-net-zoveel-als-3-miljard-armste/
@5:
Z Korea is een VS vazalstaat, pion tegen China.
Ghana is om grondstoffen te roven.
@9:
QFT.
@6:
Je verwoord het een beetje bot, maar er zit wel wat in. Zij volgen daarmee de kapitalistische economische theorie, die hen vertelt, dat het OK is om alle geld, dat je in je eigen zak kunt steken, ook in je eigen zak te steken, en om daar over te verklaren, dat je dat geld verdiend hebt. Zij volgen het voorbeeld van de bankdirecteuren en andere financiële toppers.
@11: Er is wel een verschil, dat in veel landen er van overheidsgeld nog wel een een soort infrastructuur (wegen, stromend water, riool, spoor, woningen) wordt aangelegd, soms klein, soms groot. Daar houden onze “de bankdirecteuren en andere financiële toppers” zich gelukkig niet mee bezig. In sommige landen wordt die infrastructuur zelfs door bedrijven aangelegd. Op de een of andere manier is het toch vreemd dat zoiets geen voorbeeldwerking heeft.
@11:
Eerst vernietigt het westen alle politieke en culturele structuren, laat dan de koloniën aan hun lot over, en roept vervolgens dat het een zoodje is.
Jan Vansina, ‘Kingdoms of the savanna, A history of Central African states until the European occupation’, London 1966
@10:
Wat is QFT ?
@14: Quoted For Truth (een compliment :).
Ik zag en hoorde net het mens Lagarde bij BBCW: ‘na de EU monetaire unie een politieke, en dan een fiscale’.
De hemel beware ons.