Henk Hofland: “Enorm gruwen doe ik zelden of nooit”

Of iemand van Sargasso een zware jongen uit de “oude” journalistiek wilde interviewen in verband met het jubileum? Welke hoofdredacteur of oud-hoofdredacteur die nog de tijd had meegemaakt dat het Vrije Volk de grootste krant van Nederland was, zou willen praten met Sargasso? EVH had wel een ingang bij Henk Hofland, maar ging binnenkort naar Bosnië. Die viel dus af. Wie dan wel? Andere namen vielen, die van Michiel Maas en El El. Of een van hen misschien het interview kon oppakken? Dus werd het El El, want Michiel Maas was in geen velden of wegen te bekennen. De opdracht was echter nog vaag. Een Sargasso-redacteur mompelde iets als “Hoflands visie met betrekking tot de veranderingen in het journalistieke vak in de 21ste eeuw”. Zoiets, ja.

Afgelopen week struinde El El het hele internet af op zoek naar het leven en werk van Henk Hofland (1927), alias S. Montag. Ter voorbereiding. Hij vond onder meer een stuk uit De Groene Amsterdammer van wijlen Martin van Amerongen, misschien wel het beste ooit over de man geschreven. “H.J.A. Hofland, courantier“, zo heette het stuk, waarin Van Amerongen met allerlei anekdotes strooide.

Zo was er de anekdote over de brief, die Hofland in 1953 schreef aan zijn makker Willem Oltmans naar aanleiding van zijn aanstelling bij het Algemeen Handelsblad: “Beste Wim, het Handelsblad is dragelijk. Het werk is niet zo interessant, maar de mensen zijn wel aardig.” Ook aardig: mede dankzij H.J.A. Hofland werd de Nederlandse journalist verlost van zijn reputatie als “een enigszins ranzig ruikend individu dat gedoemd is, een vers sigaretje in de mondhoek, zich door de autoriteiten te laten afblaffen”.

Van een heel ander kaliber was een stuk over Hofland van journalist Henk Blanken, die hierin schreef dat Hofland had toegegeven dat kranten hun beste tijd een jaar of twintig geleden al achter zich hadden gelaten. De oud-hoofdredacteur van NRC Handelsblad was er eindelijk toch van overtuigd: de toekomst was niet aan de kranten, maar aan het internet. “De papieren krant heeft zijn beste tijd gehad”, schreef Hofland in het vakblad De Journalist. “Maar aan onafhankelijke journalistiek is meer dan ooit behoefte. Internet biedt daartoe de opening. We gaan nog moeilijker tijden tegemoet, in het midden van de woeste rivier moeten we van paard verwisselen. Over een jaar of tien zullen we zien of het gelukt is.”

In het interview met Sargasso zegt Hofland zich nog steeds geen wereld zonder kranten te kunnen voorstellen. Ook zegt hij te vrezen dat kranten “speculatie-object” zullen worden. Hofland interviewen is overigens niet zo eenvoudig. Er is bijna een handleiding voor nodig. Het woord “leuk” bijvoorbeeld staat niet in zijn woordenboek. Vragen naar aanleiding van zijn leeftijd liggen verder erg gevoelig, zo blijkt. Lange vragen beantwoordt hij het liefst met een heel kort antwoord. Zware jongen Hofland is graag “to the point”. Sommige vragen combineert hij tot één antwoord en domme vragen slaat hij altijd over.

– U bent inmiddels bijna tachtig. Hoe actief bent u nog als journalist en hoe bouw je een succesvolle loopbaan in de journalistiek af?
“Eigenaardig geformuleerde vraag. Wat bedoelt u met ‘inmiddels’? Ik merk dat dit woord een tersluikse discriminerende betekenis heeft gekregen. De directe vertaling luidt: Eigenlijk vind ik u een ouwe lul. Ik ben niet ‘nog’ actief, maar kortweg: actief. Ik schrijf iedere twee weken vijf columns, in NRC Handelsblad en de Groene Amsterdammer, plus de rest, stukken, lezingen. Ik ben ook niet aan het ‘afbouwen’.”

– Ik vind u zeker geen “ouwe lul”. U bent dus volop actief. U zult nu ook wel tijd hebben om leuke boeken te schrijven. Heeft u nog ideeën voor een boek?
“Tijd komt vanzelf, ook voor het schrijven van boeken. Ik heb in oktober een roman voltooid die in februari verschijnt bij De Bezige Bij. Ik heb een idee voor het volgende boek, maar dat moet nog even rijpen. Of het ‘leuk’ is? Wat is ‘leuk’?”

– Uw uitverkoring tot “Journalist van de twintigste eeuw” door uw vakbroeders in 1999 was leuk. Was dat ook niet een enorme last op uw schouders?
“Journalist van de 20ste eeuw. Ik heb er niet om gevraagd, ik had Charles Boissevain voorgesteld. Eerst voelde ik me wat gegeneerd, nu blijkt dat het me publicitair geen windeieren legt.”

– Wat moet je doen om beter te zijn dan al je vakbroeders?
“Vroeg beginnen, goed geheugen hebben, altijd nieuwsgierig zijn en je best doen om zo duidelijk mogelijk te schrijven.”

– U bent gefascineerd door techniek. U bouwt ook graag zelf allerlei bijzondere machines. Google is ook een machine, toch bent u geen Google-fan. Ziet u in Google een te grote machtsfactor?
“Ik zoek iedere dag wel iets op met behulp van Google. Soms vind ik wat ik zoek, zelden meer, vaak minder. Google als machtsfactor? Misschien door onbewuste, onopzettelijke misleiding.”

– Kent u eigenlijk uw Wiki-pagina? Voor een pagina over dé journalist van de twintigste eeuw is het maar een magere pagina. Wat ontbreekt nog?
“Ik ken de pagina niet en heb er niet aan bijgedragen. Ik heb mijzelf ook niet opgezocht in Wikipedia. Ik weet dus niet welke heldendaden onvermeld zijn gebleven…”

– In de Wiki staat onder meer dat u de reputatie van respectabel politiek commentator heeft. Hoe ziet u als politiek commentator de huidige coalitievorming aan?
“Coalitievorming is in Nederland noodzaak. Wat we de afgelopen tijd hebben beleefd, vind ik een tragikomische vertoning.”

– Gokt u al op nieuwe verkiezingen?
“U bedoelt: of ik denk dat er binnenkort nieuwe verkiezingen zullen komen? Geen idee. Ik hoop in ieder geval van niet. Dat zou heropening van het gekkenhuis betekenen.”

– Het politieke of publieke debat gaat steeds meer via de media. Hoe ziet u de ontwikkelingen in de toekomst, wetende dat het online nog sneller en harder gaat?
“Sneller en harder is op zichzelf geen verdienste. Ik heb de Amerikaanse verkiezingscampagne ook online gevolgd. Voor het grootste deel geen verlichting maar een verduistering.”

– Sargasso wordt vaak gezien als een politiek weblog met een linkse achterban. Zou u niet een keertje voor Sargasso een gastbijdrage willen leveren? Zo ja, wat zou uw onderwerp zijn?
“Ik wil wel een bijdrage schrijven. Vraag het mij na februari nog eens.”

– In een ver verleden was u lid van de communistenbond Spartacus. Dat lijkt me wel een aardig onderwerp voor Sargasso-lezers…
“Dat was in 1946. Na het bijwonen van de 1 mei bijeenkomst heb ik die vereniging verlaten. Het was een totaal andere tijd.”

– U leest ook Nederlandse weblogs. Bestaat er bij u wel eens de behoefte om u in een discussie te mengen op een weblog?
“Nee.”

– Zou u nog willen weten wat typische GeenStijl-uitdrukkingen betekenen als ‘jorissen’, ‘dissen’ of ‘pownen’?
“Je pikt die betekenissen spelenderwijs op. GeenStijl heeft zich overschreeuwd.”

– Hoe zou u het gevonden hebben als iedereen direct op uw columns onder uw pseudoniem S. Montag had kunnen reageren? Zou u dan anders zijn gaan schrijven?
“Dat zou ik verschrikkelijk hebben gevonden. En nee, ik zou niet anders zijn gaan schrijven.”

– Journalisten die een weblog bijhouden zouden daarvan een betere journalist worden, zeggen sommige experts. Van dat idee gruwt u waarschijnlijk enorm?
“Ergens enorm van ‘gruwen’ doe ik zelden of nooit. Goed schrijven leer je door veel en altijd zelfkritisch te schrijven, op papier, een scherm of een weblog.”

– Kranten zouden door internet bedreigd worden in hun voortbestaan, net als journalisten. Op de site van De Nieuwe Reporter was onlangs zelfs een stelling te vinden die luidde: “Hoeveel journalisten blijven er over?” Volgens Paul Molenaar van Ilse Media zal maar 20 procent van de huidige 13 à 14 duizend journalisten in Nederland overblijven. Hoe denkt u hierover?
“Ik doe geen voorspelling, maar een wereld zonder papieren kranten valt buiten mijn voorstellingsvermogen.”

– Was u ooit bang uw baan bij de krant te verliezen, toen televisie sterk in opkomst was in de jaren zestig? TV bedreigde toch de opbrengsten uit advertenties, waardoor kranten moesten fuseren of werden opgeheven…
“Nee. De dagbladen hebben door de komst van de televisie veel minder te lijden gehad dan nu wordt aangenomen. Wel hebben ze zich gereorganiseerd. Het grote gevaar voor de dagbladen vind ik dat ze speculatie-object dreigen te worden of dit al zijn.”

– Kunnen de nieuwe online media de rol van de traditionele media aanvullen of juist afzwakken?
“Niet aanvullen of afzwakken. De online media hebben zich een zelfstandig bestaan verworven.”

– Heeft internetjournalistiek de oude journalistiek niet heel erg vervlakt?
“Van ‘de’ oude journalistiek kun je niet spreken. De New York Times en de Washington Post bijvoorbeeld zijn nog even goed als tien, twintig of dertig jaar geleden. Dat andere kranten zichzelf devalueren is jammer maar helaas, zoals Wim T.Schippers zou zeggen.”

– Welke website staat bovenaan in uw bookmarks?
“NU.nl”

– U komt graag in New York. U heeft er zelfs een eigen kamer in het beruchte Chelsea Hotel. Zit u daar ook wel eens achter internet?
“Wat bedoelt u met ‘zelfs’ en ‘het beruchte’? En natuurlijk gebruik ik ook daar mijn laptop (met Vodafoon) om te weten te komen wat er gebeurt.”

– New York is niet meer zo geweldig als vroeger. Vooral Manhattan is erg veranderd, aldus Iggy Pop, die naar Miami verhuisde. Is het echt minder gezellig geworden?
“Manhattan verandert voortdurend. De West Village en de Meat District zijn niet meer wat ze twintig jaar geleden waren. Maar Manhattan blijft voor mij nog altijd de beste stad op aarde.”

– Heeft u ook een camera op uw telefoon, zodat u bijzondere momenten of dingen kunt fotograferen? Cameratelefoons zijn toch ook een mooi staaltje techniek…
“Stel je voor dat ik ieder mooi staaltje techniek bij me moest hebben. Ik heb een goed zakmes maar dat mag niet meer mee in het vliegtuig.”