Groepsbelediging blijft strafbaar

ANALYSE - Nog geen week na de veroordeling van Wilders door de Haagse rechtbank stond in de Tweede Kamer de vrijheid van meningsuiting op de agenda.

Aan de orde was het initatiefvoorstel van Joram Van Klaveren (groep Bontes/Van Klaveren) om artikelen die groepsbelediging en haatzaaien strafbaar stellen te schrappen c.q. te wijzigen (wetsvoorstel 34051). Geert was er zelf niet bij en zijn zaak kon ook niet bij de beraadslagingen betrokken worden omdat er hoger beroep is aangetekend en zoals bekend laten Kamerleden zich niet uit over zaken die nog ‘onder de rechter’ zijn. Maar het werd wel een interessant debat waarin alle voors en tegens van verruiming van de vrijheid van meningsuiting aan bod kwamen. Het wetsvoorstel gaat het niet halen, zoveel is wel duidelijk geworden in deze eerste ronde. Er is op dit moment geen basis voor een zakelijk debat over de noodzaak, de zuiverheid en de effectiviteit van wetgeving over een onderwerp dat in de samenleving zoveel tegenstrijdige emoties oproept. En dat – dus ook-  in de Tweede Kamer leidt tot heftige botsingen, die we straks in de verkiezingscampagne vast en zeker uitvergroot terug gaan zien.

Ik haal een paar punten uit het stenogram van de vergadering van 15 december (punt 4)

Een ‘individuele keuze’

VVD-Kamerlid Taverne, die liet blijken dat er met zijn partij te praten viel over het afschaffen van het verbod op groepsbelediging, kreeg al meteen de wind van voren van zijn collega’s. ‘Puur electorale overwegingen’ om de concurrenten op rechts de wind uit de zeilen te nemen, schimpte Pechtold. Taverne betoogde dat mensen die zich beledigd voelen ook andere strafrechtartikelen (smaad, laster) kunnen aanspreken. Hij heeft een voorkeur voor een individuele benadering bij het grenzen stellen aan beledigingen. Je beledigd voelen is volgens hem een ‘individuele keuze’. De vraag of beledigde gevoelens te maken hebben met een groepskenmerk of met een persoonlijk kenmerk is ook volgens PVV-woordvoerder Martin Bosma helemaal niet van belang.
Het is een redenering waar je misschien in mee kan gaan, maar Sybrand Buma (CDA) wees Taverne met het wetboek in de hand terecht. De groepsbelediging (artikel 137c) is in de strafwet historisch gezien één met discriminatie en haatzaaien. Het verwijderen van de groepsbelediging zou het onmogelijk maken ontkenners van de Holocaust, antisemieten en homohaters aan te pakken. Taverne’s verdediging dat je dat ook kunt doen met de vervolgartikelen 137 d en e werd door zijn collega’s onderuit gehaald door te wijzen op de jurisprudentie van discriminatiezaken waarin juist de groepsbelediging leidend was. Taverne kon ook geen voorbeeld noemen van een veroordeling uitsluitend op basis van groepsbelediging ter ondersteuning van zijn suggestie om 137c te schrappen zonder dat de strafbaarheid van discriminatie daardoor wordt aangetast.

Voorportaal

Taverne heeft misschien wel een punt. Hij kan het alleen op dit moment niet maken. De koppeling tussen belediging enerzijds en discriminatie, haatzaaien en geweld anderzijds is inderdaad niet vanzelfsprekend, hoezeer het in de rechtspraak allemaal aan elkaar is geknoopt. Het klopt allemaal wel voor moralisten als de voorman van de ChristenUnie Segers die één lijn ziet tussen ‘gedachten, woorden, opvattingen, bejegeningen, haat, haatzaaien, aanzetten tot en plegen van geweld’. Of anders Marcouch (PvdA): ‘Groepsbelediging is het voorportaal tot discriminatoir geweld’. Maar schelden is nog geen haatzaaien en woorden zijn nog geen daden. En het verbieden van woorden kan ook het voorportaal zijn van het verbieden van meningen, overtuigingen of ideologieën. Enige waakzaamheid voor de waan van de dag is hier wel geboden. Martin Bosma verwees in zijn bijdrage naar veranderde opvattingen terzake in de recente geschiedenis. Terwijl Janmaat nog voor zijn pleidooien voor restricties op de multiculturele samenleving bestraft werd is dit volgens Bosma nu ‘regeringsbeleid’.

Opportunisme

Na Taverne werd ook Bosma flink aangepakt door zijn collega’s toen hij het wetsvoorstel van zijn ex-collega Van Klaveren verdedigde. Buma, die zelf voor meer en hogere straffen pleitte: ‘U vindt dus dat het zwaaien met nazivlaggen niet langer veroordeeld hoeft te worden?’ Bosma: ‘Wel degelijk! Dat is immers dreigen met geweld en dat moet strafbaar blijven.’  Segers: ‘U bent niet consequent. De PVV heeft artikel 137c eerder in stelling gebracht om haatimams te verbieden.’ Pechtold (D66), ten overvloede: ‘De PVV gaat het er alleen om zo hard mogelijk tegen moslims te ageren, maar een rechtsstaat stelt andere eisen.’ Hij vond dat ook de indieners van de initiatiefwet uit politiek opportunisme ‘knaagden aan de stoelpoten van de derde macht’ door hun voorstel te koppelen aan kritiek op de bestaande rechtspraak.

Internationaal recht

Die rechtspraak heeft ook te maken met een reeks van internationale verdragen en met de jurisprudentie van het Europese Hof, zo merkten zowel Liesbeth van Tongeren (GroenLinks) als Michiel van Nispen (SP) op. Alleen al daarom zitten er, ook volgens de Raad van State, nogal wat bezwaren aan de initiatiefwet. Volgens Van Nispen word je in Nederland ook nog niet zo snel veroordeeld voor groepsbelediging door de drieslag die de rechters bij de toepassing van artikel 137c plegen te maken (en ook in het proces Wilders hebben gemaakt): kan de uitspraak in de gegeven context opgevat worden als belediging, is er geen sprake van bijdrage aan het publieke debat en kan de uitspraak als ‘onnodig grievend’ worden ervaren? Daarmee zou de vrijheid van meningsuiting voldoende zijn beschermd.

Autoriteiten en kwetsbare mensen

Uitbreiding van de vrijheid van de meningsuiting heeft recentelijk plaatsgevonden door de afschaffing (na veel moeite) van het verbod op godslastering. Er zijn verder serieuze plannen voor afschaffing van de strafbaarheid van majesteitsschennis en van de belediging van ons land bezoekende staatshoofden. Autoriteiten verliezen hun beschermde status. Het loslaten van de uitingsvrijheid in de sfeer van racisme, vreemdelingenhaat, homo- en islamofobie ligt een stuk lastiger. Hier is de bescherming van minderheden, van kwetsbare mensen in het geding. Een verdere liberalisering van de wet, zoals sommigen uit het oogpunt van de noodzaak van een vrij en onbelemmerd debat bepleiten, vereist een grotere zorgvuldigheid. En een meer gekalmeerd en stabiel politiek klimaat.

Overgenomen van Free Flow of Information.

Reacties (17)

#1 Henk van S tot S

{quote]VVD-Kamerlid Taverne, die liet blijken dat er met zijn partij te praten viel over het afschaffen van het verbod op groepsbelediging, kreeg al meteen de wind van voren van zijn collega’s. ‘Puur electorale overwegingen’ om de concurrenten op rechts de wind uit de zeilen te nemen, schimpte Pechtold[/quote]
Hoewel ik geen fan van parmantige Alexander, heeft Pechtold hier wel een goed punt.
Als er toch beledigd moet worden
Deze primaatonwaardige VVD-vertegenwoordiger en zijn clubje hadden zich beter eens fors inzetten bij punt
6.
Plenair debat | 14:30
Wijziging van de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag en enige andere wetten in verband met de verlaging van de leeftijd waarop men recht heeft op het volwassenminimumloon, in verband met stukloon en meerwerk en enige andere wijzigingen (34 573)

  • Volgende discussie
#2 frankw

Interessante discussie @ 0 vooral omdat je er in slaagt hem uit de waan van de dag te halen. Een puntje aan het einde, er wordt nu gekeken naar het opheffen van majesteitsschending maar het opheffen van artikelen die kwetsbare mensen moet beschermen ligt een stuk lastiger (en terecht). Ook al ben ik het niet eens met de wetten op majesteitsschending durf ik er wel voor te pleiten de majesteit, zoals die nu volgens de wet zijn of haar rol moet vervullen, wel degelijk kwetsbaar is. Want hij of zij kan geen direct weerwoord geven op aantijgingen. Zoals het nu gaat is de wet op majesteitsschending een anachronisme, maar ik kan me niet voorstellen dat een majesteit maar helemaal vogelvrij moet worden verklaard.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Jos van Dijk

@2: de strafbaarheid van de majesteitsschenis wordt niet zozeer verdedigd vanwege de majesteit als persoon, maar als staatshoofd. Wie aan Willem komt, komt aan ons Nederlandse burgers, zoiets. Daarom zal het ook niet zo eenvoudig zijn hier verandering in aan te brengen, schat ik.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 KJH

Het feit dat de christenen weer eens, boekje in de hand en zwaaiend met het vingertje, het voortouw nemen in deze discussie, zegt eigenlijk al genoeg: dit is gewoon het volgende hoofdstuk in de serie ‘majesteits-schennis’ en ‘godslastering’, en over een jaar of dertig kijken we terug op onszelf en vragen we ons af waarom het in vredesnaam zo lang geduurd heeft voordat we dat vermaledijde artikel hadden afgeschaft.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Geband van Joop

Bijzonder jammer dat er geen kamermeerderheid is om van Nederland een echte democratische rechtsstaat en dus een echte vrije en vreedzame maatschappij te maken. Een echte democratische rechtsstaat zou naar mijn mening ook eenvoudig en vreedzaam alle problemen oplossen in plaats van de huidige polarisatie als gevolg van een gebrekkige democratische rechtsstaat. Een echte democratische rechtsstaat houdt m.i. het volgende in:

A) De democratie en haar beginselen worden gerespecteerd, hetgeen betekent:
1) Alle burgers zijn vrij om hun mening te geven (geen inperking van de vrijheid van meningsuiting dus geen verbod op groepsbelediging, racistische opvattingen, etc);
2) Er is de mogelijkheid tot democratisch debat waarin men onwenselijke meningen kan bestrijden (‘woord tegen woord’) en de ander kan proberen te overtuigen van het eigen gelijk;
3) Vervolgens stemmen om te kijken welke opvatting de meeste aanhang heeft verworven in het debat.
Democratie biedt zo het recht van de sterkste (het recht van de meerderheid) op een volstrekt vreedzame manier. Omdat meningen vrij moeten zijn, vereist democratie wel een dikke huid, zoals Wouter Bos al opmerkte.

B) De rechtsstaat en haar beginselen worden gerespecteerd, hetgeen betekent:
1) De democratische beginselen zoals allereerst de vrijheid van meningsuiting zijn gewaarborgd;
2) Onvervreemdbare rechten worden toegekend aan het individu en de minderheid.
De rechtsstaat geeft zo bescherming van het individu en de minderheden (het recht van de minderheid) en kan zo democratische wetten blokkeren als ze in strijd zijn met de rechten van individuen of minderheden. De Eerste Kamer en/of de rechter controleert wetsvoorstellen op hun rechtsstatelijkheid.

Als we een democratische rechtsstaat zouden hadden gehad, dan waren al die idiote en ondemocratische beperkingen van de vrijheid van meningsuiting afgewezen door de Eerste Kamer maar kunnen ook Marokkanen gerust zijn omdat de Eerste Kamer ook elk wetsvoorstel van de PVV die de rechten van Marokkanen niet erkent zou blokkeren.

Er is echter bij de elite een even grote angst voor democratie als een liefde voor de rechtsstaat (hetgeen typerend is voor het liberalisme en dat het volk aanvoelt als dat de elite partij kiest tegen het eigen volk en voor de immigranten/minderheden), zodat zij stiekem de democratie aan het slopen zijn, bv. door middel van de EU waar mensen, die niet democratisch zijn gekozen of tot verantwoording kunnen worden geroepen, alle belangrijke besluiten nemen. Maar ook is men een juridische opstand tegen het ‘populisme’ (lees: democratie) begonnen door al die inperkingen van de vrijheid van meningsuiting nieuw leven in te willen blazen waardoor het fundament van de democratie wordt vernietigd: zie bv. het proces tegen Wilders.

Maar elk smoren van het democratisch debat stookt de volksopstand alleen maar meer op. De ‘oorspronkelijke’ inwoners accepteren gewoon niet dat bv. moslimimmigranten mogen beweren dat homo’s van flatgebouwen moeten worden gegooid (vrijheid van godsdienst) maar dat als je daar als oorspronkelijke bewoner een mening over hebt je een ‘racist’ bent en misschien wel wordt vervolgd door het OM.

Tot slot nog een vraag over de consistentie in denken van mijn linkse vrienden hier. Jullie zijn wel voor de legalisatie van drugs maar waarom dan niet voor de legalisering van alle meningen? Immers, zoals het verbod op drugs juist de drugsmarkt vergiftigt met alle drugscriminaliteit en -ellende als gevolg, zo vergiftigt het verbod op meningen alleen maar de democratie. Niet voor niets is het geweld tegen immigranten het sterkst in landen als Noorwegen (Breivik) en Duitsland waar een verstikkende politieke correctheid heerst waardoor mensen hun onvrede over de islam en moslimimmigratie niet vreedzaam in het democratische debat kunnen uiten. En jullie geloven toch ook niet in het argument dat als we drugs gaan vrijgeven iedereen aan de drugs verslaafd zal raken, dus waarom trappen jullie dan wel in het argument dat als we alle meningen vrij geven iedereen elkaar de tyfus gaat kapotbeledigen?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Winston Smith

@5: Zucht. De democratische rechtsstaat is voorlopig nog springlevend, dunkt me. Je wilt er maar niet aan dat de bestaande wetgeving, met “al die inperkingen”, niet van gisteren is en ook niet opeens nieuw leven ingeblazen is puur voor de heer Wilders, dat zou een te grote eer zijn. Zoals bekend zijn er zelfs andere politici voor minder opruiende uitspraken veroordeeld.

Daarnaast hoeven de ‘oorspronkelijke’ bewoners zo’n bewering over homo’s niet te accepteren, want die is gewoon strafbaar op grond van hetzelfde strafrecht met “al die inperkingen”. Ook de vrijheid van godsdienst is niet onbeperkt. Ik meen me echter te herinneren dat het ging om een publicatie waarin een historisch boek geciteerd werd, met context. Dat is niet strafbaar, oproepen tot geweld wel.

Ten slotte ben ik niet voor een “verbod op meningen”, wat dat ook moge betekenen. Ik weet niet wat een ander precies denkt en welke opvattingen hij erop nahoudt, alleen wat hij uit. Er bestaan dan ook alleen uitingsdelicten, geen meningsdelicten.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Geband van Joop

@6: Haha, een hoop juridisch-semantisch geneuzel waar de rechters die Wilders veroordeelden ook wat van konden zoals dat er geen sprake kan zijn van een “inperking” van de vrijheid van meningsuiting omdat de gewraakte uitspraken altijd al strafbaar waren…

Het gaat allemaal volledig voorbij aan het inhoudelijke punt dat de democratie buiten spel wordt gezet en dat het ‘volk’ dat helemaal zat is en wraakt zoekt. Zie bv. zo’n Trump-overwinning die volgens de experts mogelijk is geworden door de politieke correctheid waardoor mensen hun mening niet meer openlijk mogen uiten met het anonieme stemhokje als laatste resterende ‘safe space’ waar men z’n onvrede nog wel kan uiten. Hoe is zoiets mogelijk in een volgens jou volmaakte ‘democratische rechtsstaat’? We willen toch niet een maatschappij waarin mensen hun stemrecht gebruiken puur om wraak te nemen op hen die hun de mond snoerde in het democratische debat? Dan is er toch iets mis met die democratische rechtsstaat?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Jos van Dijk

@5: Vreemde vergelijking. Het gaat bij beperkingen van de uitingsvrijheid toch niet om te voorkomen dat iedereen ‘elkaar de tyfus gaat kapotbeledigen’. Het gaat niet zozeer om de schreeuwers als wel om degenen tegen wie geschreeuwd wordt, om de bescherming van minderheden, een van de criteria die je noemt voor een rechtsstaat. Je kunt van mening verschillen over de vraag hoeveel bescherming nodig is. Zeg het maar, denkend aan Joden, moslims, homo’s, gehandicapten. Maar moeten we totaal afzien van elke bescherming tegen mensen die je de grond in willen trappen?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 Prediker

Zie bv. zo’n Trump-overwinning die volgens de experts mogelijk is geworden door de politieke correctheid..

Welke ‘expert’ is dat? Milo Yannopoulis? Sam Harris?

Verder spreek je jezelf natuurlijk gigantisch tegen, want in de VS kent men geen verbod op hate speech en wat jij ‘politieke correctheid’ noemt, is ook onderdeel van de uitwisseling van ideeën.

Zeggen dat je zwarten niet uit zou moeten maken voor nikkers omdat dat denigrerend en racistisch is, is namelijk ook een mening, snapt u. En als die mening genoeg opgeld doet, dan leidt dat tot sociale correctie: een bepaald idee wint het dan van andere ideeën.

Idem met de noties van ‘safe spaces’ en ’trigger warnings’ en al dat soort flauwekul. In een gezonde democratische rechtsstaat zoals jij die voorstelt, kunnen dat soort ideeën gewoon aan de man gebracht worden. En als de meerderheid dat goede ideeën vindt, winnen ze, en anders sterven ze vanzelf uit.

Het gekke is dus: of de overheid haatzaaien en groepsbelediging nu strafbaar stelt (zoals in NL) of niet (zoals in de VS); in beide gevallen vindt jij rancune jegens antiracisten en een daaruit volgende ‘whitelash’ heel begrijpelijk.

Wat is het jochie? Zelf ook een beetje beducht voor al die mensen van kleur die aan je white privilege komen tornen om je geborneerde oordeeltjes over minderheidsgroeperingen van de daken te blèren?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Jos van Dijk

@7: Het ‘volk’ bestaat niet, de meeste mensen zijn redelijk en gematigd en hebben geen enkele behoefte aan wraak.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 Geband van Joop

@8: Ik meen dat J.S. Mill de juiste principes heeft neergelegd in zijn beroemde “On Liberty”. Uiteraard moeten onfatsoenlijk of anderszins onwenselijk gedrag en uitlatingen worden gecorrigeerd, maar dat moet niet altijd een taak van de Staat dus het recht zijn. Zoals kinderen dienen te worden gecorrigeerd door hun ouders, zo dienen volwassenen te worden gecorrigeerd door de maatschappij dus door de andere burgers (maar niet door de Staat). En dat werkt nog steeds prima: zo durft bv. geen enkele cabaretier nog een grap te maken over gehandicapten want hij weet dat het publiek zich tegen hem zal keren als hij dat doet. Als iemand gehandicapten afzeikt dan maakt hij alleen maar zichzelf tot sociale paria en zo hoort dat ook. Maar hij zou niet voor de rechter moeten worden gebracht voor zijn uitlatingen.

Zaken als fatsoen en moraal zijn zaken voor de maatschappij maar niet voor de Staat. Voor de Staat moet slechts het no harm-beginsel in fysische zin gelden: zijn er mensen fysisch geschaad (of ermee bedreigd) als gevolg van bv. Wilders’ uitspraken? Nee? Dan heeft de rechter c.q. de Staat geen taak hier, maar moet de maatschappij beoordelen of Wilders’ uitspraken moreel wel of niet door de beugel kunnen en kunnen ze in Wilders’ geval hem ook corrigeren door middel van hun stemgedrag.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 KJH

@8: Jij noemt ‘bescherming’, maar daar maak je je er eigenlijk een beetje populistisch van af. Want wat is ‘bescherming’? Volgens mij moeten minderheden, nee, iedereen, beschermd worden tegen concrete, geloofwaardige bedreigingen met alles wat anderszins nu ook al illegaal is. Dat is, denk ik, waar vrijheid van meningsuiting een rol speelt.

‘Bescherming’ tegen onwelgevallige meningen is nergens voor nodig.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 Baldwin

Iemand is geband door Joop. Ik ben helaas geblokkeerd door de FB-groep Politiek & Samenleving.
Ik zou heel erg graag lid willen worden van deze FB-groep.
Ben jij (nog) lid van de FB-groep Politiek & Samenleving?
Sorry dat ik jullie stoor.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 Geband van Joop

Stukje van Dalrymple dat aansluit bij wat ik in #5 schreef:
http://www.city-journal.org/html/incitement-hypocrisy-14916.html

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 Jos van Dijk

@11:

Zaken als fatsoen en moraal zijn zaken voor de maatschappij maar niet voor de Staat.

Dat ben ik wel met je eens. Toch kan ik me voorstellen dat er van bepaalde uitingen dreiging en angst uitgaat die mensen raakt, hen isoleert of hen hindert vrij te leven. Dat is ook schade die een reden tot ingrijpen van de staat acceptabel maakt. De staat heeft de opdracht voor ieders veiligheid en vrijheid te zorgen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 Tank

@7: Het gaat allemaal volledig voorbij aan het inhoudelijke punt dat de democratie buiten spel wordt gezet

Kom, dit is toch gewoon onzin? Welk democratisch recht is er plots buitenspel gezet?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 KJH

@15:

De staat heeft de opdracht voor ieders veiligheid en vrijheid te zorgen.

Nee, die heeft zij niet. Zij heeft de plicht om de wet te handhaven, de wet te formuleren, en recht te spreken.

  • Vorige discussie