Geweldloosheid leren in Soedan

INTERVIEW - In Soedan is de noodtoestand afgekondigd. Na de afzetting van dictator Omar al-Bashir blijft het onrustig in het Afrikaanse land. Nina Koevoets  gaf  trainingen  over geweldloosheid als een levensstijl en manier om persoonlijke en sociale conflicten op te lossen. Ze interviewde een van de cursisten, Jacob Aluong, afkomstig uit Zuid-Soedan. ‘Waren mensen zich bewust geweest van geweldloosheid in mijn kindertijd, had de oorlog niet 20 jaar hoeven duren’, meent hij.

Waarom wilde je meer over geweldloosheid leren?

“In mijn land is geweld de norm: mensen zoeken geen andere manieren om hun geschillen aan te pakken en dan escaleert de situatie snel in vuist- of vuurgevecht. Veel mensen zijn geradicaliseerd: ze geloven alleen in geweld. Ik wilde andere manieren vinden om met conflicten om te gaan en die leren aan de jongere generatie.

“Omdat ik opgroeide tijdens de oorlog, ik ben geboren in 1983, dacht ik dat mensen als agressief worden geboren. Pas op school leerde ik voor het eerst over vreedzame landen. Dat was een eye-opener voor me en motiveerde me manieren te vinden om mijn eigen land vreedzaam te maken.

“Soedan was toen één land. Na het vredesakkoord tussen het zuiden van Soedan, dat voornamelijk christelijk is, en het Islamitische noorden, kregen we na de oorlog de kans om te beslissen of we één Soedan wilden blijven of ons eigen land wilden zijn. En in 2011 was daar Zuid-Soedan. Maar toen kwamen er veel uitdagingen die ons weer in conflict brachten. De rebellen die in het noorden hadden gevochten, integreerden niet en begonnen te vechten met soldaten die loyaal waren aan de president. Die strijd stortte het nieuw gecreëerde land in de bloedige burgeroorlog die nog steeds doorgaat.

“Het waren de raciale en religieuze kwesties die de strijd met moslims in het noorden veroorzaakten, maar nu moeten we het land opbouwen. Wat we nodig hebben is geweldloze communicatie, zodat men kan communiceren zonder toevlucht te nemen tot geweld.”

Wat waren de belangrijkste dingen die je leerde op de training?

“Het belangrijkste waren de voorbeelden die we kregen tijdens de speurtocht naar geweldloosheid. Daarin kwamen mensen naar voren met een lange geschiedenis, mensen die opkwamen voor verandering. Zelfs nu kijk ik nog wel eens naar die voorbeelden, en put hoop uit de verschillende mensen die al een pad van activisme hebben gecreëerd.

“Ook de rollen in sociale verandering zijn me bijgebleven. Het kwam in me op toen ik naar Capitol Hill in Washington DC ging, een paar maanden geleden, om congresleden te ontmoeten: ik dacht na over hoe hervormers via beleid op zoek gaan naar verandering en hoe reëel de invloed van bepaalde mensen is. Ik maakte deel uit van een poging om te pleiten voor het aannemen van de Global Fragility Act: een wet die de Amerikaanse regering richtlijnen geeft bij het omgaan met kwetsbare landen. In plaats van te wachten tot een land instort, zouden de VS eerder moeten optreden. Het was bemoedigend om deel uit te maken van dit proces met beleidsmakers om dingen te veranderen voor een betere samenleving.”

Kun je meer vertellen over hoe je in jouw land iets hebt gedaan of toegepast dat je hebt geleerd tijdens de training?

“Geweldloze communicatie heb ik een aantal keer op informele manieren gebruikt om jongeren te helpen. Ik probeerde een bende gewelddadige tieners te benaderen, maar ze wezen me af, totdat een van hen me aan de leider voorstelde. Na hem een paar keer gesproken te hebben, overtuigde hij de anderen, ongeveer 80 tot 100 kinderen, om me uit te nodigen voor een feestje. Ik sprak hun daar toen over hoe ik sommige dingen vermeden had om mijn toekomst op te bouwen. Ik erkende dat het hun recht is om te spelen, maar dit kunnen ze ook op een verantwoorde manier doen, zonder anderen te schaden. Wanneer ze alcohol misbruiken, vechten en gearresteerd worden zal dat het einde zijn van hun opleiding en toekomst. Sommigen waren dronken en konden niet echt luisteren, maar anderen waren nuchter en ze bedankten me dat ik was gekomen. Doordat ik geleerd had behoeften te begrijpen om conflicten op te lossen, realiseerde ik me dat de kinderen wilden spelen, plezier maken, dansen en gelukkig zijn. Deze erkenning van hun behoeften was belangrijk voor hen.

“Ik werd close met de leider en ontmoette hem elk weekend. Ik vroeg hem hoe hij gekend wilde worden in de wereld: als een roversbende, zoals ze zichzelf noemden? Maar hij wilde dokter worden. Dus ik vroeg hem hoe hij dat zou doen, als hij in deze bende zit. Vervolgens gaf ik hem een opdracht: schrijf een hele pagina op hoe je herinnerd wilt worden als je sterft op 100-jarige leeftijd. Hoe wordt je levensverhaal voorgelezen? Hij kon de pagina niet vullen en zei de bende te verlaten.

“Dit kan natuurlijk gevaarlijk zijn, dus bij de volgende ontmoeting spraken we over enkele strategieën. We besloten dat hij de volgende bijeenkomst van zijn groep zou uitstellen. Zo ontmoetten ze elkaar lange tijd niet en de bende was een beetje gefrustreerd dat hij niet kwam opdagen. Maar uiteindelijk was dat het einde van de groep! De leider weet niet meer waar alle groepsleden zijn. Sommigen zijn weer thuis, sommigen niet. Ze riepen hem terug om weer de leider te zijn, maar hij weigerde. Dat vertelde hij me een aantal maanden later, toen ik hem tegenkwam op mijn werk. Ik had namelijk mijn manager gevraagd hem een baantje te geven, want als hij geen werk zou hebben, zou hij in de verleiding komen om terug te gaan. Mijn baas zei dat hij kon helpen de zonnepanelen te onderhouden.

Voetbalteams

“Ik gebruik geweldloze communicatie ook met twee voetbalteams. Ze hebben me gevraagd om met ze te komen praten en ze te leren hoe ze hun verschillen van mening kunnen uiten en oplossen. Dus ik werd hun bemiddelaar en loste hun conflict op met de vaardigheden die ik nu heb.

“Iets anders wat ik hier in Zuid-Soedan doe, is regeringsfunctionarissen ontmoeten. Ik vond een paar vrienden die dicht bij hen stonden en slaagde er zo in hen te ontmoeten. Ik kwam erachter dat sommigen van hen zeer onwetend zijn over het effect van hun acties op de burgers en de vrede in het land. Ik heb geen sociale wetenschappen gestudeerd, maar dankzij de seminars die ik heb bijgewoond en de boeken die ik heb gelezen, heb ik ze wel wat te vertellen.

“Onze regeringsfunctionarissen zijn voormalige rebellen. Ze vochten tegen de Soedanese regering om onafhankelijk te worden. Ze hebben gewoon hun militaire uniform omgewisseld voor het pak van de zakenman om er uit te zien als politici. Activisten moeten weten met wie ze te maken hebben en voorzichtig zijn. Sommige mensen die uit het buitenland zijn teruggekeerd denken dat ze activisme kunnen beoefenen zoals het in de westerse wereld wordt gedaan. Misschien zullen de ambtenaren hun ervan beschuldigen bondgenoten te zijn van andere regeringen of groepen, of denken dat ze het land willen overnemen. Sommige ambtenaren hebben geen enkele opleiding genoten. Als voormalige rebellen luisterden ze naar degenen met hogere rangen, en nu verwachten ze gehoorzaamheid: dus wanneer ze met een beleid komen, zal het gebeuren zoals zij dat willen. En wanneer burgers het niet eens zijn met de politici kunnen ze gemakkelijk worden gearresteerd, of in de gevangenis gegooid, of bedreigingen ontvangen.

“Maar een democratie betekent dat je onenigheid toestaat. Je moet er rekening mee houden dat iemand het oneens is met de stelling die je betrekt, en niet met jou als persoon. Het probleem en de persoon onderscheiden, dat is een krachtige filosofie die ik heb geleerd van Gandhi. Ik blijf met deze ambtenaren praten over respect en leg uit dat ze in hun behoeften kunnen voorzien zonder het land weer naar een oorlog kunnen brengen. Dat is namelijk wat iemands stem ontkennen kan doen.”

Vind je het belangrijk dat meer mensen leren over geweldloosheid en ‘vredeskracht’? En zo ja, waarom?

“Ja, ik zou zelf ook nog meer hierover willen leren. Ik heb het ‘Nonviolence Handbook’ meegebracht van de training en daarin over voorbeelden van geweldloosheid gelezen die ik hier in praktijk gebracht heb zien worden.

“Een schoolklas blokkeerde, nadat hun leraar werd ontslagen, de ingangspoort van de school voor een week zodat geen enkele student, leraar of personeel nog toegang had. De politie kwam kijken wat er gebeurde, maar ze zagen dat ze nog maar kinderen waren, dus ze kwamen niet tussenbeide. En de leraar kwam later weer terug. Ik vroeg één van de studenten of ze wist dat ze geweldloosheid beoefenden. Ze zei: ‘Nee, we verdedigden gewoon onze rechten.’ Het ging om hun leraar Engels en het vinden van een leraar Engels is moeilijk. Voor de kinderen is school hun toekomst, dus het was alsof hun toekomst werd weggenomen.

“Een ander voorbeeld is de ‘Broodopstand’ in Soedan. Ik telde de maanden vanaf het begin, en het leek op wat ik in de boeken las: zes maanden kan genoeg zijn om iets te bereiken door geweldloze methoden te gebruiken.

“Toen ik op een avond aan het lezen was, dacht ik: ‘Stel je voor dat mensen zich bewust waren geweest van geweldloosheid toen ik een kind was… dat ze de straat op zouden zijn gegaan en hun behoeften hadden uitgesproken. Als ze zonder wapens naar een onderhandelingstafel waren gekomen… Welke resultaten zouden ze hebben behaald? De oorlog zou dan niet meer dan 20 jaar geduurd hebben!’ Ik ben er dus sterk van overtuigd dat geweldloosheid vanaf de basisschool tot de universiteit onderwezen zou moet worden. Ik geloof dat er kracht is in de mensen, mensenkracht, vredeskracht!”

[Dit interview van Nina Koevoets verscheen eerder in het Vredesmagazine van maart j.l.]