Ruim 3 maand na de Tweede Kamer-verkiezingen van 9 juni hangt het eerste kabinet Rutte van VVD en CDA met gedoogsteun van Wilders’ PVV nog steeds boven de markt. Of dit kabinet er werkelijk komt, en of het in dat geval lang stand zal houden daargelaten: de intenties van Rutte, Verhagen en Wilders zijn duidelijk. Zij zetten alles op alles om het meest rechtse kabinet ooit te verwezenlijken. Zelfs als dat betekent dat men gedoogsteun van de reactionaire christenbroeders van het SGP moet accepteren.
Vlak na het kortstondige stranden van de onderhandelingen op 3 september, waarbij de PVV van Wilders het vertrouwen in het CDA opzegde, liet Rutte zich ontglippen dat VVD, CDA en PVV op een onderhandelingsresultaat afstevenden waarbij “rechts Nederland de vingers zou aflikken“. Dat zette de toon: in deze PVC-combinatie is Rutte naar eigen inschatting in staat een zeer groot deel van het VVD-verkiezingsprogramma te realiseren. Geen wonder dat Paars Plus, ondanks de goede persoonlijke verhoudingen, flagrant mislukte. Het CDA was al lang gepolst over een kabinet over rechts en verloren zoon Geert Wilders, die binnen zijn PVV geen enkel tegengeluid hoeft te duchten, was beschikbaar en werd in de armen gesloten.
links nagelbijten
Na de mislukking van Paars Plus, tot chagrijn van links maar tot grote opluchting van de VVD-achterban, wisten Rutte, Verhagen (“Ons past bescheidenheid”) en Wilders elkaar verrassend snel te vinden. Informateur Lubbers werd door het trio vrijwel meteen op een zijspoor gemanoeuvreerd. Een rompkabinet VVD-CDA, met gedoogsteun van de PVV werd de inzet. Aansturen op zo’n gedoogvariant was essentieel voor het CDA, dat de stap naar een normale coalitie met de PVV niet aandurfde, maar ook voor Wilders, die niet de mensen beschikbaar had voor ministerposten. Daarnaast hield Wilders zo de handen vrij om een eigen kritisch geluid te blijven verkondigen wanneer het kabinetsbeleid hem niet zou bevallen. Dat het CDA met deze vrijblijvende rol van Wilders kon leven is al zeer bevreemdend. Ronduit onbegrijpelijk lijkt het dat Rutte het risico wil lopen dat het eerste kabinet onder zijn leiding gegijzeld wordt door de notoir grillige PVV-voorman, zelfs voortijdig ten val komt.
Toen de gedoogvariant eenmaal was verkozen, restten nog twee onzekere factoren, die beide vooralsnog beheersbaar leken. Enerzijds bestond twijfel of Wilders voldoende kon worden ingekapseld zodat hij de – vooral voor zijn achterban van honderdduizenden Henken en Ingrids – pijnlijke bezuinigingen van 18 miljard euro zou willen steunen. Wilders bleek nog steeds een neoliberaal in hart en nieren, ondanks het opportunistische leentje-buur spelen in SP-programma tijdens de verkiezingscampagne. Deze horde lijkt met relatief gemak te zijn genomen.
Verder was het ongewis of grote verliezer CDA, nog natollend van een enorme electorale dreun, wel klaar was voor regeringsdeelname. Machtspoliticus pur sang Maxime Verhagen, die behoort tot de conservatieve rechtervleugel van zijn partij, maakte de inschatting dat hij de kamerleden en de achterban geleidelijk wel zou kunnen bewegen tot zo’n gedoogcoalitie. Aanvankelijk leek dit inderdaad goed te gaan. Maar in de tweede helft van augustus, toen de CDA-politici geleidelijk terugkeerden van vakantie, ontstond steeds meer verzet tegen een kabinet met de PVV.
CDA-zwaargewichten en oudgedienden als Bert de Vries, Willem Aantjes, Dries van Agt, Doekle Terpstra en Cees Veerman roerden zich met verve. Na 4 weken onderhandelen kwam ex-informateur Lubbers zelfs met een volstrekt ongebruikelijke verklaring. Hij was van mening veranderd en vond nu dat een minderheidskabinet eigenlijk toch niet de bedoeling was. Als klap op de vuurpijl kwam CDA-onderhandelaar en partij-ideoloog Ab Klink eind augustus met een brief waarin hij uitlegde hoe hij tot de conclusie was gekomen dat dit een kabinet was dat het CDA niet zou moeten willen.
kristallen bol
Nu Ab Klink als onderhandelaar en CDA-kamerlid vorige week het veld heeft geruimd, proberen Rutte, Verhagen en Wilders de stekker die op 3 september door de PVV-voorman uit de formatiebesprekingen werd getrokken er in allerijl weer in te stoppen. De onderhandelingen konden, na tussenkomst van informateur Tjeenk Willink, deze week weer worden hervat.
Bij gebrek aan een glazen bol kan ik uiteraard niet voorspellen wat er de komende weken exact gaat gebeuren. Toch kan ik wel een poging wagen. Aangezien de gehypete toespraak van Geert Wilders op Ground Zero op 11 september nauwelijks heeft geleid tot hernieuwd tumult in CDA-gelederen, lijkt Verhagen nog steeds in zijn snode plannen te kunnen slagen. Dan is het aan het CDA-congres, inclusief de overgebleven CDA-dissidenten Kathleen Ferrier en Ad Koppejan om wel of niet in te stemmen met het bereikte akkoord.
Gezien de immense druk die het kamp Verhagen reeds heeft uitgeoefend op de critici en gemoedsbezwaarden binnen de partij, zal het neerkomen op een alles-of-niets offensief. Wordt het formatieakkoord weggestemd, dan is het meteen einde oefening voor Verhagen. Pikant is overigens dat er volgens bepaalde bronnen nog een aantal personen binnen het CDA meer op de lijn van de dissidenten zitten, dan op die van Verhagen. De namen van Madeleine van Toorenburg, Margreeth Smilde en Elly Blanksma-van den Heuvel worden het vaakst genoemd.
Rutte lijkt voorlopig in een zetel te zitten, aangezien het falen van deze coalitie automatisch op het conto van zwakkere broeders CDA of PVV zal worden geschreven. Ook voor elke andere coalitie (behalve de Roemer-variant) lijken de rechtsliberalen onmisbaar. Voor het CDA is het overduidelijk buigen of barsten. Maar ook Wilders heeft laten zien door zijn voorbarige opblazen van de coalitieonderhandelingen op 3 september dat hij geen stalen zenuwen heeft. Hij laadt door zijn actie bovendien nog steeds de verdenking op zich liever in de oppositie te blijven dan zich te verbinden aan een kabinet dat veel impopulaire maatregelen zal nemen. Wanneer de zwarte piet voor het mislukken bij het CDA kan worden neergelegd, zal Wilders vanuit de oppositie proberen zijn rechtse concurrenten verder leeg te eten. Rutte blijft dan waarschijnlijk goeddeels buiten schot.
Frustrerend voor links en progressief Nederland is dat het initiatief nog steeds bij rechts ligt. Deze partijen zitten veel meer op een lijn dan hun opponenten ter linkerzijde. Links is sinds 9 juni ver in het defensief gedrongen en hopeloos verdeeld. Alleen een principieel en standvastig CDA-congres (het lijkt een contradictio in terminis) kan Paars Plus of een middenkabinet weer in beeld brengen. Een weinig florissante constatering, die de linkse oppositiepartijen dwingt tot een fundamentele herbezinning.
Reacties (9)
Coupe van rechtse kiezer?
@1: Nee, CDA en VVD zijn geen moment van plan geweest serieus te kijken of een meerderheidskabinet mogelijk was. Dit is gewoon een staatsgreep.
Hoog tijd dat het duivelse CDA uit de politiek verdwijnt.
Is dat zo? Ik heb dat nooit een CDAer horen zeggen, maar kan wat gemist hebben, natuurlijk. Logisch gezien zou dat ook een erg vreemd argument zijn, want of ze nu met de PVV of met gedoogsteun van gaan regeren, ze zullen afgerekend worden op de beslissingen van het kabinet, niet op de poppetjes, die er in zitten. Dat ze het niet aandurven, omdat ze net als Geert geen vertrouwen hebben in de kwaliteit van de PVV mensen (“Wilders, die niet de mensen beschikbaar had voor ministerposten”) zou natuurlijk kunnen, maar dan ontbreekt de basis voor samenwerking. Dat de PVV zo´n vrijblijvende gedoogvariant wel ziet zitten, is geen verrassing. Dat wil iedereen wel: je belooft alleen, dat je het kabinet niet direct laat vallen, mag roepen wat je wil en kunt die afspraken ook weer even gemakkelijk naast je neerleggen, als dat politiek opportuun is (als je er stemmen mee kunt winnen dus).
Dát is volgens mij de echte reden, waarom CDA en VVD zo graag een rechts kabinet willen. Zij denken, dat Henk en Ingrid PVV stemmen, omdat zij een rechts beleid willen. Ten onrechte, want zij zijn ontevreden over hun leven en voelen zich prettig bij het idee, dat die ontevredenheid aan een gemakkelijk te identificeren andere groep te wijten is en niets met henzelf of leden van de eigen groep te maken heeft. Wat de boze kapitalist voor het communisme is, is de k*tmarokkaan voor de PVV. In de VS heten de k*tmarokkanen trouwens Mexicanen.
Het advies voor een fundamentele herbezinning door links lijkt me in het licht van het artikel ook een nogal paniekerige en overdreven reactie. Het is duidelijk, dat rechts koste wat kost een rechtse regering wil, net als in 1977. Dan kun je gaan herbezinnen wat je wil, maar komt die regering er toch. Een fundamentele herbezinning is niet nodig. Wel moet er natuurlijk altijd na worden gedacht over te volgen strategie en dat soort zaken, maar dat moet je ook doen, als je wel in de regering komt (en is niet fundamenteel dus).
Verder heb ik wat moeite met de opmerkingen over de geconstateerde verdeeldheid op links, want ik ben juist blij met pluriformiteit. Ik zit niet te wachten op één linkse eenheid, die als één man achter één leider aanloopt. Op rechts ook niet trouwens, en het feit, dat die partijen nu allemaal op een lijn lijken te zitten, vind ik dan ook eerder verontrustend dan geruststellend.
Tja, de teksten worden steeds langer om het linkse ongenoegen te verwoorden. Het worden leuke tijden met al die gefrusteerde journalisten waar niemand meer naar luistert. Ik zou tegen het journaille willen zeggen; wen er maar vast aan. Het is een beetje afgelopen met die linkse hobbies. Minder publieke omroep (een fananciele zegen voor het land) minder strooien met geld naar alle gesubsidieerde onzin instanties/bedrijfjes enz. Zeeeeeeeeeer veel mensen verheugen zich er erg op.
@4: linkse hobbies?
Punt 1: Wie bepaalt subsidies? wie heeft controle over het omroepbestel? De regering en het parlement.
Punt 2: Links heeft veel minder in de regering gezeten dan CDA/VVD. Nederland werd hoofdzakelijk door centrum-rechts geregeerd.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Nederlandse_kabinetten_sinds_de_Tweede_Wereldoorlog
Conclusie: het zijn minstens ook christelijke en rechtse hobbies.
@4: vervelend hè, lange teksten? Gelukkig heb je de vrijheid om ze niet lezen en hoef je er ook niet over na te denken, en kun je dus gewoon je slogans blijven roepen, zonder je af te vragen of er iets van waar is. Of dat ze iets met het topic van een discussie te maken hebben.
Zeeeeeeeeeer zeker, al zal het ze worst wezen waar dat extra geld in hun eigen portemonnee vandaan komt. Al moeten ze het van de subsidies voor gehandicapten afhalen…
@5: nadenken en die gedachten opschrijven schijnt een linkse hobby te zijn. Roepen wat je denkt zonder na te denken is dan vast een rechtse hobby. Hoe rechts is de SP dan?
@4: Ja, en jij dacht als ik de ‘e’ maar lang genoeg indruk krijg ik ook een lange tekst?
Ook zeer veel mensen verheugen zich er niet op, het verschil is dat die mensen nu al doorhebben dat zeer veel van die zich nu al verheugende mensen straks spijt als de haren op het hoofd van Wilders hebben.
Ergens zit er ook wel een mooie rechtvaardigheid in: Henk en Ingrid gaan straks betalen voor het beleid, lijkt me redelijk.
Toen ik afgelopen weekend deze tekst schreef, schatte ik de kans 80% in dat Verhagen in staat zou zijn om een op handen zijnd akkoord door het CDA-congres te loodsen. Inmiddels denk ik dat er toch ongunstiger voor hem uitziet.
Vraag is natuurlijk of Verhagen verder mag onderhandelen over middencoalitie als PVC het niet haalt.
Er zijn natuurlijk verschillen,
de overheid moet geld spenderen, dat is prima. door meer inkomen te genereren of minder kosten te maken wordt er meer ruimte gecreerd in de financiele armslag.
Mijn nadruk zou bij het tweede zitten. het inkomen van de overheid is genoeg, maar ze geven te veel uit en vaak aan de verkeerde dingen.
Simpeler kan ik mijn stem op de vvd niet verantwoorden.