OPINIE - Amerikanen martelen, Nederlanders niet. Tenminste: niet zolang we er geen (journalistiek) onderzoek naar doen. Maar helaas: geheime diensten zijn in Nederlandse media weinig sexy. En zo modderen ze voort.
Het kostte de Amerikaanse politica Dianne Feinstein (81 jaar – u leest het goed) ruim zes jaar om een rapport over Amerikaanse martelpraktijken boven tafel te krijgen.
Tot dat moment, nu een maand geleden, waren er goed gedocumenteerde vermoedens in Amerikaanse media. Het was wachten op een officiële bevestiging van de CIA zelf. En die ligt er nu – binnen één generatie. Rijst de vraag wat dit rapport zegt over de openbaarheid van de praktijken van de Nederlandse geheime dienst: AIVD. Wie zou in het Nederlandse parlement zo’n rapport boven tafel kunnen krijgen? Over, zeg, de Molukse treinkapingen, acties tegen de Nederlandse kraakbeweging, optreden van Nederlandse militairen in Libanon, Joegoslavië of Afghanistan?
Waarschijnlijk niemand.
Parlementair toezicht op de AIVD valt onder de Commissie Stiekem waarin fractieleiders vooral zaken geheim houden, want zo is het nu eenmaal institutioneel verankerd. Dus zijn we aangewezen op de vierde macht – de pers. Maar wie houdt zich actief met de geheime dienst in Nederland bezig? Je moet aan diepe zelfhaat lijden om in het onderwerp te duiken. Zelden blijven zoveel deuren gesloten.
Eén deur staat op een kiertje – al is het niet groter dan een flink sleutelgat; de Commissie van Toezicht voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (Kortweg de CTIV). Vlak voor de Kerst stuurde de Commissie een brief aan premier Rutte. Daarin kondigde zij aan om met behulp van een aantal experts haar toezichthoudende rol verder aan te kleden. Daar onder zeven universitaire experts (waaronder maar liefst drie uit Leiden): Nico van Eijk (hoogleraar informatierecht, UvA); Bob de Graaff (hoogleraar intelligence & security studies, UU, en hoogleraar inlichtingen en veiligheid, NLDA); Constant Hijzen (docent nationale veiligheid, UL); Mireille Hildebrandt (hoogleraar ICT en rechtsstaat, RU); Bart Jacobs (hoogleraar software security & correctness, RU); Rick Lawson (hoogleraar Europees recht en decaan rechtenfaculteit, UL) en Erwin Muller (hoogleraar veiligheid & recht en vice-voorzitter Onderzoeksraad voor Veiligheid, UL).
De Commissie benadert de experts om haar te helpen bij onderzoek naar Neerlands geheime diensten. Zo, aldus Harm Brouwer, voorzitter van de Commissie, organiseert de commissie actief ‘tegenspraak’. Doel: betere onderzoeken:
Deze werkwijze brengt met zich mee dat de betreffende deskundigen kennis kunnen nemen van staatsgeheime informatie. Hoewel aan hen geen concept geheime bijlagen worden voorgelegd, zij zelf niet worden betrokken bij dossieronderzoek en het horen van personen, kunnen zij wel stukken te zien krijgen die (nog) niet door de betrokken minister zijn gederubriceerd.
Hoe noodzakelijk onderzoek naar de AIVD is, bleek eind vorig jaar. Toen werd bekend dat het Amsterdamse advocatenkantoor Prakken d’Oliveira in Amsterdam al tien jaar door de geheime dienst te worden afgeluisterd. De CITVD behandelde de klacht van de ‘mensenrechtenadvocaten’ (voorheen: Böhler Adocaten) en oordeelde ‘deels gegrond’.
Toezichthouder Brouwer, voormalig topman van het Openbaar Ministerie, pleitte in november 2014 voor méér geld, meer mensen en meer expertise. Die expertise heeft hij in een brief van 23 december gevraagd aan Rutte. Het is nu ook tijd om journalistieke kennis en expertise te bundelen en zo Nederlandse geheime diensten te blijven monitoren. En dat betekent meer dan een dossiertje bij de NPO; waarvoor overigens hulde.
Reacties (9)
Aan de ene kant respect voor de hoogleraren en commissieleden van de CTIV die met hun zwijgzaamheid en diplomatieke houding een voet(je) tussen de deur houden, een oogje in het sleutelgat.
Maar dat gezegd hebbend: het is ook die uiterst voorzichtige en behoedzame houding die natuurlijk ook deel van het probleem is. De CTIV is onderdeel van het systeem.
Als de pers echt iets wil, heb je trojaanse paarden, onderduikers en klokkenluiders nodig. Het soort info dat je hebben wil komt niet automatisch buiten het systeem gelijk een zwart gat.
@0: “Wie zou zo’n rapport boven tafel kunnen krijgen over zeg, Nederlandse militairen in Libanon, Joegoslavië, Afghanistan?”
– of zelfs Indonesië ..
De AIVD heeft tot taak te waken over de democratie. Eerst verantwoordelijken voor het toezicht op deze dienst zijn dus onze volksvertegenwoordigers. Maar daarvoor is in de Tweede Kamer nooit veel belangstelling geweest, dus nee, zo’n rapport als dat van Feinstein komt er hier niet. De Commissie Stiekem had in het verleden geen enkele reden om dieper in te gaan op de handel en wandel van de BVD. Zo lang ze de communisten maar in het isolement konden houden. Concurrentie van die kant werd na de oorlog vooral door de PvdA gevreesd. De meeste partijen zetten deze traditie van ongeïnteresseerdheid voort en geven de AIVD alle ruimte om te doen wat de dienst noodzakelijk vindt. Of ze schuiven het af op de CTIV, die nu weer onderzoek gaat afschuiven op experts. Welk parlementslid gaat hier nu eens werk van maken? We kiezen hen toch niet voor niets?
@3: De AIVD heeft tot taak te waken over de democratie.
Zolang democratie zelf een continue variabele is kun je daar ook alle kanten mee op.
Is democratie alleen het drijven van stemvee of ligt er een verantwoordelijkheid bij de burger en zo ja welke?
Om maar even een vraag te stellen die hier cruciaal is.
Dit soort nieuwsstukjes hebben we dus meer nodig:
Druk, en veel meer druk op een soort van transparantie.
http://nos.nl/artikel/2011999-wat-wisten-geheime-diensten-over-luchtruim-oekra-ne.html
AIVD heeft carte blanche wat betreft afluisteren en meekijken. Ook dit bericht wordt gelezen door de AIVD. En waken zij over democratie? Gezien de activiteiten om J.Demmink en zijn bende pedo’s te beschermen heb ik geen hoge pet op van deze dienst. Het zijn loopjongetjes van politici en niks meer of minder.
expertise? hoezo? hoe je moet spioneren?
we hebben toch n 1e kamer die die shit moet controleren op de wet en de grondwet?
hahaha rechtsstaat nederland, koninkrijk van oranje
ik bedoel lippe bisterveld
ik heb die dualiteit tussen filips en willem altijd betwijfeld
@6: loopjongetjes van politici? Je bedoelt misschien van bepaalde politici? Het probleem is juist dat de AIVD veel te onafhankelijk van de politiek opereert, op grote afstand van de volksvertegenwoordiging (die er ook niet genoeg bovenop zit).
@ 8-AIVD onafhankelijk van politiek? Nou dat ben ik totaal niet met je eens. Verdiep je eens in de affaire Demmink dan krijg je (hoop ik) toch een andere kijk op de AIVD