Geen bal op tv | Marathoninterviews met dode mannen

COLUMN - Omdat ik de laatste tijd weinig zin heb om mijn televisie aan te zetten of, als ik het toch doe, weinig tegenkom dat de moeite van het kijken waard is, voel ik mij genoodzaakt mijn vertier elders te zoeken. Momenteel is dat vooral in oude uitzendingen van de marathoninterviews die de VPRO jaarlijks in komkommer- en kersttijd houdt voor de radio. Al die interviews zijn online te vinden via uw favoriete podcaststreamprogrammaatje. Wat leven we toch in een mooie tijd!

Het voordeel van luisteren is dat je het tijdens iets anders kan doen. Het bereiden van een eenvoudige doch voedzame maaltijd bijvoorbeeld, kun je prima combineren met een uurtje luisteren naar A.L. Snijders die aan Wim Brands vertelt waarom hij de hoerenbuurt van Amsterdam verruilde voor het platteland van Overijssel. Tijdens het opvouwen van de was, later die avond, ga je fijn weer verder waar je bent gebleven en kun je instemmend mee knikken met Snijders die vertelt dat hij ooit met een demonstratie mee deed en jaloers was op de mensen die aan de kant stonden. Dáár hoorde hij thuis, aan de zijlijn.

Momenteel luister ik in etappes naar mijn favoriete marathoninterview tot nu toe, die waarin H.J.A. Hofland aan de tand wordt gevoeld door Ischa Meijer, gehouden in de eerste week van de achtste maand van 1986. Het marathoninterview dat ik daarvoor beluisterde vond twee weken later plaats tussen Karel van het Reve en aartsmompelaar Martin van Amerongen. 

Wat al vrij snel opvalt aan beide vijf uur durende interviews, is dat niemand een blad voor de mond neemt. De schijn van objectiviteit wordt nog geen halve seconde opgehouden. Als Karel van het Reve bekent dat hij de afgelopen verkiezingen eigenlijk VVD had willen stemmen, maar dat er ernstige druk door zijn gezin is uitgeoefend om toch, zoals gewoonlijk, voor de PvdA te kiezen, dan schroomt Van Amerongen niet om zowel zijn verbazing voor Van het Reves politieke flirt, als zijn walging voor de VVD uit te spreken. Nu was Van Amerongen natuurlijk hoofdredacteur van het behoorlijk linkse De Groene Amsterdammer, maar toch, hij was ook een vertrouweling van Prins Bernhard.

Ook Hofland deinst er niet voor terug om tegelijkertijd Willem Drees er de schuld van te geven alle sjeu uit het openbare leven te hebben gehaald, tegelijkertijd geeft hij af op de smerige yuppen die New York kapot maken. En over een voormalige baas met wie hij in de clinch lag, zegt hij dat hij de trekker zou overhalen, mocht hij per ongeluk voor zijn loop staan.

Wat ook opvalt, maar dan moet je wel wat langer luisteren, is dat beide interviewers niet aan opbouw lijken te doen. Ze laten zich gemoedelijk meevoeren op de stroom van het gesprek. Interviewers van vandaag de dag proberen een duidelijke lijn in hun gesprek aan te brengen. Ze willen een spanningsboog opbouwen. Halverwege even diep het verleden in duiken. De jeugd bespreken. Eventuele trauma’s de revue laten passeren. Bij Ischa Meijer en Martin van Amerongen heb je daar geen last van. Fuck de jeugd, fuck trauma´s en fuck de spanningsboog. Kijk maar of je het interessant vindt. Soms bespreken ze de krant van die dag even. Van Amerongen laat geregeld een dusdanig lange stilte vallen, dat bij mij het vermoeden rijst dat mijn telefoon is uitgevallen. Wat doet het er ook toe, we hebben vijf uur de tijd. Zo nu en dan hoor je een brommer langskomen. Bij Hofland en Meijer hoor je de koffie pruttelen. En Hofland aan zijn sigaret zuigen. Had ik al gezegd dat het een verademing is?

Het allermooiste vind ik trouwens de lach van Ischa Meijer. Nooit geweten dat hij dat zo graag en hard deed. Neem Hofland die vertelt over het bombardement van Rotterdam. Daar komen ze dus niet op doordat Ischa was toegekomen aan het blokje kindertijd, maar gewoon, doordat ze tussen neus en lippen door over het verschil tussen Amerikanen en Europeanen spraken en Hofland opperde dat Amerikanen hun steden nooit verwoest hebben zien worden. Waarna Ischa Meijer soepeltjes een brug slaat naar het bombardement en hoe Hofland dat had beleefd, waarna Hofland vertelt dat hij op 14 mei 1940 in de kelder van zijn huis zat en dat er een paar blokken verder ‘een bommetje’ viel. Hoe de keldervloer golfde als water en zijn vader riep dat iedereen naar buiten moest. En dat hij altijd had gehoord dat vrouwen en kinderen eerst moesten, maar dat zijn vader dat kennelijk niet wist, want zijn vader rende zelf als eerste de kelder uit, gevolgd door zijn moeder, gevolgd door de kleine H.J.A. Zijn moeder valt, waardoor hij voor het eerst de kont van zijn moeder ziet. ‘En?’, vraagt Ischa Meijer. ‘Niks en’, zegt Hofland. De stofwolken trekken weg. Het is een stralende dag. Een eskadron Heinkels 111 komt traag en laag aan gevlogen. Eindelijk zag hij ze in het echt. ‘Onwillekeurig keek ik, liefhebber als ik was, toch naar boven.’ De aanstekelijke lach van Ischa Meijer klinkt dan voor de derde keer kort achter elkaar en ik lach onbedaarlijk hard mee terwijl ik een bad neem en een baard maak van schuim.

Op A.L. Snijders na, zijn alle hoofdrolspelers uit dit stukje niet meer onder ons. Jammer dat ze allemaal dood zijn, fijn dat ze nog tot ons kunnen spreken.