Geen bal op tv | Herman Brusselmans en Aafke Romeijn

COLUMN - ‘Val dood’ heette de columnreeks die Herman Brusselmans ergens halverwege de jaren ’90 maakte voor de VPRO-radio. Elke donderdagavond, rond een uur of elf tijdens het Villa 65-programma van Fons Dellen, heide Herman Brusselmans iets of iemand de grond in. En wie het er niet mee eens was, kon dood vallen. Stukjes boordevol vrolijke haat en bloemrijke beledigingen, allemaal verteld met die kurkdroge, monotone tongval van de Mooie Jonge Oppergod der Vlaamse Letteren.

Het waren Brusselmans hoogtijdagen. Met zijn Ex-trilogie had hij het autobiografische absurdisme naar een hoogtepunt gebracht en nu was hij met de Guggenheimer-trilogie bezig heel bekend België en Nederland te kakken te zetten. En passant had hij met ‘Guggenheimer rook aan zijn neus’ (afkomstig uit Uitgeverij Guggenheimer) vermoedelijk de beste beginzin uit de hedendaagse literatuur geschreven. Ik vrat alles wat Brusselmans mij voorschotelde en het smaakte heerlijk. 

Met Guggenheimer kon Brusselmans nog grover te zijn dan hij toch al was. Tot mijn grote vreugde. Maar het werd niet door iedereen gepikt. In het jaar 2000 werd Brusselmans door modeontwerpster Ann Demeulemeester voor het gerecht gesleept omdat Guggenheimer haar een ‘dwergpoliep met puitenogen en haar van op haar pruim tot op haar rug’ had genoemd. Dat Ann Demeulemeester dit destijds deed, werd door het literaire wereldje in de lage landen schandalig bevonden. Censuur! De autonomie van de kunstenaar was in gevaar! De vrijheid van meningsuiting bekneld! De enige die weigerde een steunbetuiging te ondertekenen, waren Gerard Reve en Joop Schafthuizen die het meer dan terecht vonden dat deze vuilbekkerij eens een keertje werd aangepakt. Ironisch genoeg was Herman Brusselmans een literaire nakomeling van Gerard Reve.

Mijn interesse in Brusselmans was inmiddels wel al een beetje tanende. Hij bleef zichzelf herhalen en ik had nood aan afwisseling. Ik las hem steeds minder, tot ik hem niet meer las.

Maar het blijft een jeugdheld. En je moet van goeden huize komen om een jeugdheld van z’n sokkel te blazen. Afgelopen dinsdag deed Aafke Romeijn een dappere poging op de website van Vrij Nederland. Ze maakte zich kwaad om een column in de Nieuwe Revu, waarin Brusselmans de beroemde zangeres Anouk door het slijk haalt. Ik las Brusselmans’ column. Vintage Brusselmans: biografische details vervlochten met absurdistische verzinsels en zo grof mogelijk verwoorde beledigingen die het seksisme niet schuwen. Het is allemaal wel iets minder grappig dan ik me kan herinneren. Of dat komt doordat het daadwerkelijk minder grappig is, of dat mijn gevoel voor humor is veranderd, weet ik niet.

De tijden zijn ook veranderd. Herman Brusselmans was niet alleen een literaire zoon van Gerard Reve, maar ook van Holden Caulfield, de hoofdpersoon uit The Catcher in the Rye die alles aan de kaak stelde wat in zijn ogen fake  phony was. En precies die rol vervulde Herman Brusselmans voor mij in mijn vormende jaren: hij beukte vrolijk in op de schone schijn van zichzelf veel te serieus nemende werelden als die van de boeken, muziek, tv en reclame. Maar er is iets veranderd: vond ik Anouk vroeger ook fake, inmiddels zie ik haar als een held die stug haar eigen koers vaart en zich niks aantrekt van wat de buitenwereld van haar vindt. En daardoor voelt de tirade van Brusselmans misplaatst. Hij valt haar aan, precies op die punten die ik in haar bewonder. Bovendien kan Brusselmans zich niet meer verschuilen achter zijn hyperbolische absurdisme. Die is uitgewerkt in deze post-ironische tijden waarin de president van Amerika ongeveer dezelfde stijlmiddelen hanteert.

En toch… Ook nu hij heeft geschreven dat Anouk geen condooms gebruikt omdat ze niet wil dat haar flamoes naar rubber smaakt, blijf ik een zwak voor Brusselmans hebben. Al is het maar omdat hij naar aanleiding van deze woorden door de Dagelijkse Standaard een ‘minderwaardige hippie’ wordt genoemd die ‘een douche moet nemen’. En als is het maar omdat hij zo stug blijft doorgaan met wat hij altijd heeft gedaan. Ingehaald door de tijd, maar ik zie nog steeds de sympathieke, neerslachtige brombeer die hij altijd is geweest. Zo gaat dat met jeugdliefdes: je blijft altijd zien waar je ooit zoveel van hebt gehouden.