ACHTERGROND - Halbe Zijlstra (VVD) zei vorige week in Buitenhof dat ‘de overheid de afgelopen jaren nog steeds gestegen [is] ondanks bezuinigingen.’
Dat is een…
maar…
Wij bakenen ‘groei van de overheid’ af tot groei in uitgaven en groei in aantal mensen dat voor de overheid werkt.
Kijken we naar de uitgaven van de overheid* dan lijkt de bewering van Zijlstra te kloppen. De overheidsuitgaven zijn de afgelopen tien jaar bijna ieder jaar (op 2011) na gestegen. De uitgaven stijgen de laatste drie jaar wel minder hard dan tussen 2000 en 2009. De overheid gaf in 2012 300 miljard euro uit.
Het geeft echter een beter beeld om de uitgaven per jaar af te zetten tegen het bbp, omdat dan ook rekening wordt gehouden met de groei van de economie. Dat geeft een genuanceerder beeld, tussen 2009 en 2011 dalen de overheidsuitgaven afgezet tegen het bbp. In 2012 is dit percentage weer licht gestegen. De overheidsuitgaven bedroegen in 2012 50% van het bbp, in 2002 was dit nog 46%.
Hoe zit het met het aantal mensen dat voor de overheid werkt?
Het CBS houdt bij hoeveel mensen er werken in de verschillende sectoren in Nederland. We kijken naar de sectoren: ‘openbaar bestuur en overheidsdiensten’ en ook naar de sector ‘zorg’, omdat de discussie gaat over de verzorgingsstaat. We rekenen hier in arbeidsjaren (fte).
Openbaar bestuur en overheidsdiensten
In absolute aantallen blijft het aantal voltijsbanen binnen openbaar bestuur en overheidsdiensten ongeveer gelijk: in 2001 waren er 464.000 fte en in 2011 ook. Zetten we af tegen het totaal aantal fte in Nederland dan levert dit hetzelfde beeld op. Zowel in 2001 als in 2011 namen de fte binnen het openbaar bestuur en overheidsdiensten 7% in van het geheel.
Zorg
Binnen de zorg zien we zowel in absolute als relatieve termen een stijging, in 2001 waren er 706.000 voltijdbanen in de zorg en in 2011 950.000. In relatieve termen zien we een stijging van 10 naar 14%.
Hoe zit het dan eigenlijk met die bezuinigingen van Zijlstra?
We hebben al gezien dat de uitgaven van de overheid blijven stijgen. Vraag is hier: hoe definiëren we bezuinigen?
Definiëren we bezuinigen als minder uitgeven dan het jaar ervoor dan zien we dat er in absolute termen dus niet wordt bezuinigd. Afgezet tegen het bbp geeft de overheid, zoals we hebben gezien de laatste jaren wel minder uit, met als uitzondering 2012.
Definiëren we bezuinigen als het verschil tussen inkomsten en uitgaven (het begrotingstekort) verkleinen dan zien we dat het begrotingstekort sinds 2009 daalt. Maar de vraag is natuurlijk of dit alleen komt door minder uitgaven of ook door meer inkomsten, ook wel bekend als lastenverzwaringen.
*(op basis van CBS informatie: De sector overheid omvat ten eerste alle (publiekrechtelijke) eenheden die zich bezighouden met de herverdeling van inkomen en vermogen. Het gaat hier in Nederland om ministeries, gemeenten, provincies, waterschappen en dergelijke. Ten tweede worden die instellingen tot de overheid gerekend die gecontroleerd en voornamelijk gefinancierd worden door de eerder genoemde eenheden, én daarbij niet voor de markt produceren.)
Bronnen
CBS Statline: Overheid inkomsten en uitgaven
CBS Statline: Bbp, productie en bestedingen; kwartalen, waarden
CBS Statline: Overheidsfinanciën; kerncijfers
CBS Statline: Arbeidsrekeningen; arbeidsvolume naar bedrijfstak en geslacht
Buitenhof 19 mei
Via The Fact Club
Reacties (5)
“De overheidsuitgaven bedroegen in 2012 50% van het bbp”
Wat een verschikking.
@ = “Zowel in 2001 als in 2011 namen de fte binnen het openbaar bestuur en overheidsdiensten 7% in van het geheel”
Ingehuurde mensen, uitzendkrachten e.d. zijn dus onzichtbaar!
Weinig feitelijk.
Hoeveel papieren beleid produceert de overheid? Kijks eens bij een gemiddeld raadslid wat deze jaarlijks aan papieromvang krijgt, waarvan maar een klein deel gelezen kan worden en op basis waarvan (hopelijk!) bestuurd moet worden.
Daar bezuiningen is veel zinniger dan op de uitvoering.
Bij die overheidsuitgaven in miljoenen euro’s, is daar voor inflatie gecorrigeerd? Zo niet, dan vermoed ik dat voor inflatie gecorrigeerd de uitgaven sinds 2009/10 (en daarvoor in de periode 2003-05) zijn gedaald.
Als je dat koppelt aan begrotingstekort/overschot (dat via uitkeringen en belastinginkomsten een redelijke indicator is van het economisch tij), blijkt dat de overheid een procyclisch beleid heeft gevoerd in de afgelopen 15 jaar. Keynes is blijkbaar een onbekende in Den Haag.
Goed tot je laten inwerken:
De beslissende managementlagen van die 7% geven dus de helft van het geld uit dat wij met zijn allen in Nederland bij elkaar werken.
Als je er even kort van uit gaat dat dat grofweg om 1 op de 10 mensen die in openbaar bestuur werken financiele verantwoordelijkheden heeft (het zijn er warschijnlijk veel minder)
Dan komt dat er in de praktijk dus op neer dat nog geen 50,000 mensen samen meer dan de helft van het BNP in Nederland uitgeven.
Zijn het echter slechts 1 op de 50 mensen bij binnenlands bestuur die over de financien gaan, dan heb je het dus over minder dan 10,000 mensen die verantwoordelijk zijn voor de financiele staat van ons land.
Zij zijn het die samen ieder jaar weer tot de conclusie komen hoeveel en waaraan geld wordt besteedt. Zij hebben dus de macht over de helft van alle inspanningen van alle inwoners in Nederland.
Nu een vraag: Hoeveel van deze mensen zijn op democratische wijze op hun stoel terecht gekomen?
En als laatste vraag: Willen we dit? Heeft u hiervoor gekozen?
Je moet inderdaad heel erg oppassen met het kijken naar deze cijfers. Kijk je naar absolute aantallen (bijv. uitgaven in euro’s) zonder te corrigeren voor inflatie, kan dat misleidend zijn. Kijk je naar relatieve getallen (uitgaven % tov BBP) dan kan dat ook weer vertekenen: als BBP daalt zoals tijdens een recessie neemt % tov BBP toe zonder dat de overheid echt gegroeid is. En dan is er ook nog het heel belangrijke gegeven dat de ene uitgave de ander niet is. Het beeld dat een Zijlstra wilt oproepen is natuurlijk dat van een logge, te grote, te dure, bureaucratische overheid. Ambtenaren die regeltjes verzinnen en te duur zijn, etc. Makkelijk scoren, daar is bijna iedere kiezer tegen. Terwijl, zoals aangegeven in bovenstaand artikel, de overheid ook bestaat uit bijvoorbeeld de sector zorg. En een verpleegkundige aan het bed is iets waar mensen wat minder moeite mee hebben.
En op zich lijkt het me logisch en juist gewenst dat tijdens een recessie als deze, die nu al vijf jaar duurt, de overheid iets groeit t.o.v. de rest. Het is belangrijker dat de overheid in tijden van economische voorspoed niet verder groeit of zelfs kleiner wordt tov de niet-publieke sector.