Extreme hittegolven 50 tot 100 maal waarschijnlijker door klimaatverandering

De kersverse klimaatstudie waarin NASA-wetenschapper James Hansen en anderen aantonen dat extreme hittegolven en zomertemperaturen het gevolg zijn van de opwarming van de aarde genereerde afgelopen weekend aardig wat krantenkoppen. Jeremy Hance van Mongabay legt uit hoe het team van Hansen tot haar conclusies komt.

Een recente stijging in dodelijke, verlammende en dure hittegolven is veroorzaakt door klimaatverandering, betoogt een nieuwe statistische analyse, gepubliceerd in de Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS). Klimatologen ontdekten dat extreme hittegolven de laatste dertig jaar met minstens vijftigvoud zijn toegenomen. De onderzoekers, waaronder James Hansen van NASA, concluderen dat klimaatverandering de enige verklaring is voor zo’n statistische sprong.

Dit is geen klimaatmodel of een voorspelling, maar zijn daadwerkelijke waarnemingen van weergebeurtenissen en temperaturen die zich hebben voorgedaan, schreef Hansen, een vooraanstaand wetenschapper en uitgesproken klimaatveranderingsactivist, in een opinieartikel in de Washington Post.

“Onze analyse toont aan dat het niet langer volstaat om te zeggen dat de opwarming van de aarde de waarschijnlijkheid van extreem weer zal vergroten, en het voorbehoud te herhalen dat geen enkel individueel weerverschijnsel direct in verbinding kan worden gebracht met klimaatverandering. Juist integendeel: onze analyse toont aan dat, wat het extreem hete weer uit het recente verleden betreft, er nagenoeg geen andere verklaring is dan klimaatverandering.”

Tussen 1981 en 2010 hebben extreme hittegolven tien procent van de wereld beslagen, volgens het paper, en dat is vijftig tot honderd maal groter dan de 0.1 procent tot 0.2 percent van het oppervlak van de aarde dat door extreme hitte werd getroffen van 1951 tot 1980.

De analyse legt niet alleen bloot dat extreme hittegolven (gedefinieerd als meer dan drie standaarddeviaties boven de ijkperiode) zich hebben uitgebreid dankzij een opwarmende aarde, maar dat gematigde hitte (meer dan een halve standaarddeviatie) meer dan verdubbeld is: het is van 33 procent naar 75 procent gesprongen. Veel klimatologen verwijzen naar dit verschijnsel als het “verzwaren van de klimaatdobbelstenen.”

“In een normaal klimaat zonder opwarming van de aarde, zouden twee vlakken van de dobbelsteen staan voor koeler-dan-normaal weer, twee vlakken voor normaal weer, en twee vlakken zouden warmer-dan-normaal zijn. Als je dan de dobbelsteen keer op keer zou laten rollen, seizoen na seizoen, dan zou je mettertijd een gelijkwaardige variatie van het weer krijgen.”, legt Hansen uit in zijn opiniestuk. Maar nu, zegt hij, heeft de klimaatverandering de dobbelstenen bijgewerkt: in plaats van slechts twee vlakken die warmer zijn dan normaal, zijn het nu vier vlakken geworden, waarvan er een extreme hitte representeert.

“De klimaatdobbelstenen zijn nu verzwaard tot het punt dat iemand die oud genoeg is om het klimaat van 1951 tot 1980 te herinneren, in staat moet zijn om het bestaan van klimaatverandering te onderkennen, als ‘ie over onderscheidingsvermogen beschikt.”, schrijven de wetenschappers in het PNAS-paper. Gegeven hun bevindingen, betogen de onderzoekers tevens dat je veilig kunt stellen dat recente hittegolven – zoals de droogte van afgelopen jaar in Texas en Oklahoma, de hittegolven in Rusland en de bosbranden van 2010, en de Europese hittegolf van 2003 – werden veroorzaakt door klimaatverandering.

“[Deze gebeurtenissen] zouden zich vrijwel zeker niet hebben voorgedaan zonder de opwarming van de aarde met de daaruit voortvloeiende verschuiving van de verspreiding van anomalieën.”, schrijven de wetenschappers. “Met andere woorden, we kunnen met groot vertrouwen stellen dat zulke extreme anomalieën zich niet zouden hebben voorgedaan, ware de opwarming van de aarde er niet geweest.”

De hittegolf die Europa in 2003 teisterde, die de heetste zomer van het continent vormde sinds tenminste 1540, leidde tot 70.000 doden boven het zomerse gemiddelde. Evenzo verhoogde de hittegolf in Rusland van 2010 het sterftecijfer met 56,000, en droeg ze bij aan het ontstaan van enorme bosbranden, die een vijfde van de wereldwijd belangrijke tarwegewassen verwoestten. Intussen heeft de droogte in het Zuiden van de VS de staat Texas, waar dit het zwaarst was, meer dan zeven miljard aan schade gekost.

De wetenschappers schrijven dat hoewel plaatselijke weersomstandigheiden onmiskenbaar een rol spelen in alle extreme weersverschijnselen, kllimaatverandering zich heeft ontpopt tot game-changer.

“Het is niet ongebruikelijk voor meterologen om opwarming van de aarde te verwerpen als oorzaak van deze extreme verschijnselen, en in plaats daarvan met een metereologische verklaring te komen. Zo wordt bijvoorbeeld wel beweerd dat de hittegolf rond Moskou werd veroorzaakt door een toestand van extreme, atmosferische ‘blokkering’, of dat de hittegolf in Texas werd veroorzaakt door de patronen in de zeetemperatuur tijdens La Niña,” schrijven de onderzoekers. “Ongetwijfeld hangen de locaties van extreme anomalieën in elke gegeven casus af van specifieke weerpatronen. Desalniettemin, hebben blokkerende patronen en La Niñas zich altijd voorgedaan, maar de uitgestrekte gebieden van extreme opwarming zijn pas in het bestaan geroepen met de opkomst van de wereldomspannende opwarming van de aarde.”

Met deze bevindingen, vertelde Hansen de Associated Press, zijn de huidige hittegolf en droogte rond uitgestrekte gebieden van de VS waarschijnlijk ook verbonden met klimaatverandering.

Hoewel stoutmoedig, staan de bevindingen van d PNAS-studie bepaald niet op zichzelf. In de laatste paar jaren hebben klimatologen in toenemende mate verbindingen gebonden tussen extreme weersverschijnselen en klimaatverandering. Een recente studie ontdekte dat opwarming in de Indische en Pacifische oceaan waarschijnlijke droogte over geheel Oost-Afrika veroorzaakte, terwijl een ander blootlegde dat klimaatverandering de kans op de Russische hittegolf met twintigvoud had vermeerdert. En het betreft niet alleen zomertemperaturen: weer een andere studie kwam tot de ontdekking dat klimaatverandering een abnormaal warme November in Groot-Britannië afgelopen jaar zestig maal zo waarschijnlijk had gemaakt.

Deskundigen stellen dat de enige manier om klimaatverandering te bestrijden is door agressief te snijden in wereldwijde koolstofemissies, die recordniveaus bereikten afgelopen jaar. Op het moment wordt koolstof voornamelijk uitgestoten door het verbranden van fossiele brandstoffen, zoals kolen, olie en natuurlijke gassen. Daar bij komt dan nog de vernietiging van bossen, moeraslanden, mangroves en andere ecosystemen, dat natuurlijk opgeslagen koolstof in de atmosfeer loslaat, hetgeen de sitatie nog eens verergert.

Hoewel de meeste landen in de wereld hebben toegezegd klimaatverandering aan te pakken, hebben ingrepen tot nu toe weinig uitgehaald om de gestage groei van emissies te vertragen. In het huidige tempo worden die emissies verwacht in 2050 te zijn verdubbeld ten opzichte van pre-industriële niveaus.

James Hansen, Makiko Sato, and Reto Ruedy, ‘Perception of climate change’,
PNAS (2012)

Beeld: Russische temperaturen op het einde van juli 2010 bereikten extreme hoogten. (Sergius Texmon, Wikimedia Commons)