Erfenis van een recessie

COLUMN - Nederland komt langzaam uit de recessie: de economie groeit, de werkloosheid neemt af en de overheid hoeft niet langer te bezuinigen. Maar niet alles wordt weer zoals het was. Met de economische conjunctuur verandert ook onze psychologie, soms met langdurige gevolgen.

In een veelgeciteerde studie laten onderzoekers van Amerikaanse universiteiten in Berkeley en Michigan zien dat mensen die ervaring hebben met een economische depressie minder bereid te zijn om risico’s te nemen, minder vaak investeren in de aandelenmarkt, en er, als ze dat toch doen, minder geld in steken.

Deze effecten zijn het sterkst voor recente depressie-ervaringen, maar zelfs depressies tientallen jaren geleden hebben nog steeds invloed op beleggingsgedrag vandaag. De auteurs schatten dat de financiële crisis van 2008 leidde tot een daling van 7 procentpunten in de waarschijnlijkheid dat een gemiddelde 30-jarige belegt in aandelen. Over 20 jaar is van dat effect van de crisis nog ongeveer 2 procentpunt over, en pas over 30 jaar is het helemaal verdwenen.

Recessies beïnvloeden ook onze bereidheid om iets met anderen te delen. Dat suggeren auteurs van een artikel in het Journal of Public Economics dat deze week werd gepubliceerd. Proefpersonen in het experiment werden in tweetallen ingedeeld, waarna één van beiden de taak kreeg om een geldbedrag tussen de twee deelnemers te verdelen. Dit proces werd meerdere keren herhaald met verschillende partners, waarbij de wisselkoers waarmee de proefpersonen geld voor zichzelf konden omzetten in geld voor de ander steeds veranderde.

De onderzoekers voerden het experiment twee keer uit, eerst voor de crisis, in 2004, en een paar jaar na de crisis in 2011. De proefpersonen in 2011 bleken zelfzuchtiger. Terwijl de proefpersonen in 2004 zichzelf gemiddeld 79% van de het te verdelen bedrag toekenden, was dat in 2011 rond de 87%. Daarnaast waren de deelnemers in 2011 gevoeliger voor de wisselkoers. De auteurs vonden geen observeerbare verschillen tussen de deelnemersgroepen in de twee jaren, bijvoorbeeld in inkomen, geslacht of leeftijd.

In een andere versie van het experiment simuleerden de onderzoekers de condities van een depressie. Beide proefpersonen in het tweetal kregen een geldbedrag, en één van proefpersonen besliste vervolgens over de mate waarin beide personen geld verloren, in plaats van geld wonnen. In deze “depressie-variant” bleken proefpersonen vrijwel het gehele verlies (91%) op de andere persoon af te schuiven.

Zowel de economische condities buiten het lab, als het verdelen van economische verliezen (in tegenstelling tot winsten) lijken dus invloed te hebben op de mate van altruïsme. Helaas is niet onderzocht hoe lang deze effecten aanhouden, maar het lijkt aannemelijk dat een langdurige recessie tot blijvende invloed op preferenties leidt.

Naast de bovengenoemde effecten weten we van eerdere studies dat er negatieve invloeden bestaan van werkloosheid op arbeidsrelevante kennis, vaardigheden, en zelfvertrouwen. Des te meer reden om blij te zijn dat de recessie voorbij is. Maar het zal nog een tijd duren voor we weer helemaal de oude zijn.