Bij de aankomende Bondsdagverkiezingen zijn minimaal 598 zetels te verdelen. Wie er de komende vier jaar plaats neemt op zo’n zetel hangt af van een bijzonder kiesstelsel. Het Duitse tweestemmenstelsel is uniek in zijn soort en vergt nogal wat rekenwerk.
Na de val van de Muur vormden voormalig Oost- en West-Duitsland samen De Bondsrepubliek Duitsland. De republiek bestaat uit zestien deelstaten, die allemaal een eigen grondwet en een door het volk gekozen parlement en regering hebben. Daardoor zijn deze deelstaten grotendeels zelfstandig, maar landelijk vallen ze onder de verantwoordelijkheid van de Bondsdag.
Het staatshoofd van Duitsland is de Bondspresident, die vooral een ceremoniële functie heeft. Het is te vergelijken met de rol van de Nederlandse koning. De dagelijkse leiding is in handen van de Bondsdag, met aan het hoofd de Bondskanselier.
Bondsdagverkiezingen
Het kiesstelsel in Duitsland combineert het districtenstelsel, zoals in het Verenigd Koninkrijk, met het in Nederland bekende stelsel van evenredige vertegenwoordiging. Het land is opgedeeld in 299 kiesdistricten en de eerste stem is voor een kandidaat binnen het kiesdistrict van de stemmer. Op deze manier winnen 299 kandidaten een direct mandaat.
Bij de tweede stem wordt er op een partijlijst gestemd. Krijgt een partij bijvoorbeeld 20 procent van de stemmen, dan winnen ze 20 procent van de 598 zetels. Deze zetels worden als eerst opgevuld door de kandidaten die in de districten gewonnen hebben. De overige zetels gaan naar de hoogst genoteerde kandidaten op de partijlijst. Een partij mag overigens pas deelnemen in de Bondsdag als ze de kiesdrempel van 5 procent halen. Tenzij ze in drie of meer deelstaten een direct mandaat winnen, dan hebben ze wel recht op het percentage gewonnen zetels.
Überhangmandaten
Het komt ook voor dat er meer kandidaten in de deelstaten voor een partij worden gekozen dan er zetels gewonnen worden bij de tweede stem. Dan ontstaan er Überhangmandaten, de direct mandaten hebben namelijk allemaal recht op een zetel. Deze zetels worden opgeteld bij de 598 zetels en zo kan het aantal leden van de Bondsdag fluctueren.
Door de Überhangmandaten doet de verdeling van de zetels geen recht meer aan de verkiezingsuitslag van de tweede stem. Daarom is er besloten om dit jaar een nieuw systeem in te voeren. Zodra er überhangmandaten zijn voor een partij, krijgen de andere partijen er naar verhouding extra zetels bij. In theorie kan de Bondsdag zo uit meer dan 800 leden bestaan.
Aankomende verkiezing
Vanuit de Bondsdag wordt een regering gevormd. Momenteel bestaat deze uit de partijen CDU, zusterpartij CSU en de FDP, met Angela Merkel (CDU) als Bondskanselier en zij stelt zich ook deze keer weer beschikbaar. Naast de regerende partijen doen onder andere ook de SPD, Grüne, Die Linke en de Piraten partij mee. In verschillende peilingen lijkt het er op dat er een kans is dat de FDP dit jaar de kiesdrempel van 5 procent niet gaat halen. Wil Angela Merkel voor een derde termijn als Bondskanselier gaan, dan zal ze wellicht een ander rekensommetje moeten maken dan de vorige keer.
Reacties (5)
“.. doen ook de SPD, Grüne, Die Linke en de Piraten partij mee. .. een kans is dat de FDP de kiesdrempel van 5% niet gaat halen”
Voor de Piraten lijkt die kans (veel) groter.
Blijkbaar zijn 598 zetels te weinig en is het systeem veranderd! Mooi onderwerp van onderzoek, de zinnigheid van zo’n aantal.
@0: Klein detail: “Tenzij ze in drie of meer deelstaten een direct mandaat winnen, dan hebben ze wel recht op het percentage gewonnen zetels.”
Het gaat puur om het halen van drie Direktmandate, als die behaald zijn (ook binnen één deelstaat), krijgt de partij haar evenredige deel van de zetels. Voorbeeld is de PDS, die in ’94 wel 4 Direktmandate binnenhaalde in Berlijn maar de kiesdrempel van 5% miste. Dankzij de 4 Direktmandate mochten desondanks 30 PDS’ers zitting in het parlement nemen.
@1: Blijkbaar zijn 598 zetels te weinig en is het systeem veranderd!
Ik ben benieuwd hoe je tot die conclusie komt. Sinds de vereniging zijn er altijd meer dan 598 zetels verdeeld, vanwege de Überhangmandate. Het lijkt me duidelijk dat het systeem niet veranderd is vanwege te weinig zetels, maar vanwege de disproportionele vertegenwoordiging die door de Überhangmandate ontstond. Het kan trouwens ook zijn dat er een andere reden aan ten grondslag ligt. Ik meen me te herinneren dat er een uitspraak ligt van het Grondwettelijk gerechtshof, dat het niet vond kunnen dat het krijgen van minder stemmen (in bepaalde deelstaten) kon leiden tot een groter zetelaandeel in het parlement (dat was een gevolg van de Überhangmandate). Zoiets werkte wel een heel vreemde vorm van strategisch stemmen in de hand.
@2: Gewoon de tekst lezen:
“een nieuw systeem: Zodra er überhangmandaten zijn voor een partij, krijgen de andere partijen er extra zetels bij.
In theorie kan de Bondsdag zo uit meer dan 800 leden bestaan”
#0:
Dit klopt natuurlijk niet. De bondskanselier staat aan het hoofd van de regering.
@3: Dat het parlement uit meer zetels dan het minimum kan bestaan was al zo. De noviteit zit hem erin dat Überhangmandate nu naar proportionaliteit worden gecompenseerd. De reden blijkt trouwens inderdaad te zitten in de uitspraak van het grondwettelijke hof.