Drogredeneren over het klimaat in dagblad Trouw

COLUMN - Eigenlijk ging ik er vanuit dat meningengansje Marianne Zwagerman het monopolie had op het werpen van aparte drogredenen in de maatschappelijke discussie over klimaatverandering, maar in de kolommen van Trouw kan men er ook wat van. Literator, hovenier, ondertitelvertaler en schaatsinstructeur Gerbrand Bakker geeft daar enkele kronkelredeneringen ten beste die kunnen concurreren met de best hits van La Zwagerman.

En dat niet alleen: hij krijgt ook bijval van zijn collega’s. Pieter Waterdrinker twitterde dat Bakker precies had verwoord wat hij zelf ook al die tijd al dacht. Onze literatoren blijken gewoon natuurwetenschappelijk net zo zwak onderlegd en in logisch denken net zo onvaardig als Zwagerman, die van roeptoeteren haar beroep heeft gemaakt.

Geen wonder dat we ons in een post-truth samenleving bevinden: of je nou de hele dag op Facebook rondhangt om samenzweringstheorieën over Hillary Clinton en kattenfoto’s te consumeren, of Poesjkin en Tolstoi verslindt, uiteindelijk maakt dat voor het redeneervermogen niets uit.

Syllogistische drogreden

Dat er een klimaatverandering gaande is, lijkt me inmiddels wel bewezen. Maar de oorzaak hiervan niet. In het verleden hebben er ook vele klimaatveranderingen plaatsgevonden, allemaal zonder mensen, zonder CO₂.

Ik vind dat dus een ironische uitspraak, uit de pen van iemand die toegeeft dat ‘ie de wetenschappelijke literatuur niet heeft gelezen, laat staan begrijpt, en daarom blijft hangen in ‘conflicterende berichtgeving’.

Maar nu even op het niveau van de logica: het is zoiets als zeggen dat niet vaststaat dat de obesitasepidemie in het Westen een welvaartziekte is, omdat men vroeger tenslotte ook dikke mensen kende, allemaal zonder fastfoodketens en supermarkten met schappen vol zakken chips. Het betreft hier een binnenstebuiten gekeerde syllogistische drogreden: niet ieder dier is een koe, dus dít dier is misschien helemaal geen koe; ook al ziet het er uit als een koe, loeit het als een koe, geeft het melk als een koe, en bezweren zowel de eigenaar als de dierenarts dat het een koe is.

Red herring

Op Twitter wordt er vooral over en weer geschreeuwd, schrijft Bakker. Zelf staat hij daar boven, hij wil niet mee doen aan al dat woordengeweld. Hij kan daar ook niet aan meedoen, stelt hij nederig, omdat hij simpelweg niet weet hoe het zit. Vandaar dat hij er liever het zwijgen toe doet, aangezien hij onvoldoende thuis is in de wetenschappelijke lectuur (ja, dat blijkt!).

Da’s allemaal leuk en aardig, behalve dan dat Bakker even daarvoor de wetenschappelijke consensus terzijde heeft geschoven op grond van een joekel van een drogredenering, en het niet kan laten er nog één bovenop te werpen.

Maar ik besef wel dat wij heel kleine mensjes zijn. Mensjes die denken de aarde getemd te hebben. Maar die aarde is slechts de fractie van een metaforisch zoutkristalletje in een oneindig grotere zoutvlakte waar we geen enkele controle over hebben. Zelfs als we denken van wel.

Dit is zoiets als redeneren dat het ebolavirus niet in staat zou zijn een menselijke orgaan te slopen, omdat het virus onmetelijk klein is in vergelijking met dat orgaan, laat staan met het lichaam waarin dat orgaan zich bevindt, of de maatschappij waarin dat lichaam functioneert. En alsof bacteriën niet in staat zouden zijn hun omgeving te vergiftigen met hun afvalproducten.

Bovendien: er is niemand die beweert dat de rest van het universum significant wordt beïnvloed door het leefklimaat hier op aarde. Bakkers mijmeringen omtrent de nietigheid van de mens en de aarde ten opzichte van het universum mogen dan diepzinnig klinken, maar ze zijn in dit verband een red herring. Het doet voor de discussie namelijk niet ter zake.

Wetenschapsnegatie?

Van Bakker mogen we dit allemaal geen ‘klimaatontkenning’ noemen. Prima, laat ik het dan wetenschapsnegatie noemen, dat bergt ook de klank in zich van eenvoudigweg negeren van wat wetenschappers zeggen, en weigeren je in de materie te verdiepen, maar er dan wel zo nodig je mening over willen uitventen.

Bakker is wat dat betreft geen haar beter dan de eerste de beste creationist of antivaxxer die ’t op grond van zijn boerenverstand beter denkt te weten dan de gehele wetenschappelijke gemeenschap. Maar wel afgeven op het gekwetter op Twitter. Want het roeptoeteren van meningen, daar is Bakker ver boven verheven…